DOI Artikel:
Cembrzyńska, Patrycja: Ten piekielny autobus, Polska (Przypisy do B.W. Linkego)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.54670#0097
96
3. Alicja Biała, Miasta Świetlickiego, 2018, kolaż z serii Wycinanki polskie, 120 x 42 cm. © Alicja Biała. Dzięki uprzejmości artystki
ról z dublerkami gwiazd [...] Ludzie leżeli na sobie, jak
w zbiorowej mogile [...]” (s. 109). Kogo tu nie ma! Są ko-
munistyczni notable, w tym zamordowany w własnej willi
w Aninie premier z premierową. Są współpracujący z SB
księża. Są muzykanci, kuglarze, połykacze ognia, iluzjo-
niści. Balując u Bezetznego, można się też sparować z oj-
czystymi widmami. Zjawiają się: górnik w górniczym
mundurze, hutnik w hutniczych okularach, szlachciura
w szlacheckim kontuszu, powstaniec śląski, Matka Polka,
patriota uwodziciel. Jako gość honorowy przybywa Ge-
nerał, generał Jaruzelski - dziwadło nad dziwadłami, bo
niepijące: „Nie pił. Z tradycją oręża polskiego tracił przez
to łączność” (s. 105); gospodarz wita go z flaszką w ręku.
Fabuła powieści Pilcha została osnuta na motywach
tanatycznych. Jeżdżący na okrągło klimatyzowany auto-
kar - od progu wieje kostnicą - i błędne koło tańca śmier-
ci zlewają się tutaj w jedno. Bohater, jak poeta z Boskiej
Komedii albo Piast Dantyszek Słowackiego, schodzi w ko-
lejne kręgi piekielne34. Postać błędnego kołowrotu przy-
biera również mecz rozgrywany na stadionie Boga Słoń-
ca między Arką Przymierza (czyli sąsiadami Bezetznego,
prawdziwymi Polakami: „oni są naród, jedność, ocalenie”,
s. 157) a wieżą Babel („mieszańce, kosmopolici, zbierani-
na”, s. 157); „wszyscy grają przeciw wszystkim”, „ci sami
kontra identyczni” (s. 157) - każdy ekstraklasa, pierwsza
liga, żywotnie potrzebuje drugiemu dokopać. Piłkarska
metafora Pilcha sięga krwawej gry w pok-ta-pok - Bóg
Słońca przecież łaknie krwi; nie ma wyjścia z kwadratury
koła, można tylko „odwlec rzeź”.
Wolną Polskę w Marszu Polonia rozsadzają siły en-
tropii. Grzebie się ta Polska żywcem, za chwilę dźwiga
na marach, ale z zatłoczonej trupiarni - „Która śmierć
wiecznie żywa?” (s. 128) - wygrzebać się nie potrafi. Tutaj
gra się w trupa (za pomocą trupa zarządza konfliktem);
34 Sercem posiadłości Bezetznego jest mauzoleum aka Legendarna
Kunstkamera, w której w szklanych skrzyniach śpią pół trupy - fi-
gury woskowe: Wałęsa, Papież Polak, Kennedy, Chruszczów, Bie-
rut, Gomułka, Ostatni król Polski, Sienkiewicz, Traugutt.
demokracja nie demokracja - goni się za Królem Trupem
(w tej grze to król atu). Autobus - z niewolnikami trupie-
go dziedzictwa - jeździ w kółko.
X- X- X-
Nie jest jednak tak, że w wolnej Polsce „czerwony auto-
bus” jest jednoznacznie negatywnie waloryzowany. Ka-
lejdoskopowe rozmigotanie niesionych przezeń znaczeń
daje o sobie znać w wycinance Miasta Świetlickiego Ali-
cji Białej (2018) (il. 3)35. Dochodzą nas wprawdzie echa
„polskiego piekiełka”, ale autobus Białej roznieca również
wesołość. To autobus „w processe] przejścia od rytuału
politycznego do rytuału komercyjnego”, jak powiedziałby
Tim Edensor36, to także, może przede wszystkim, autobus,
który staje się spopularyzowaną do banalności figurą do-
świadczenia i ekspresji tożsamości narodowej37.
Widzimy biało-czerwony „ogórek” międzymiasto-
wy z „czasów słusznie minionych”. Siedzą w nim posta-
cie z wiersza Świetlickiego Polska trzy: aktor Daniel Ol-
brychski (który w obronie narodowego honoru rzucił się
z szablą na instalację Piotra Uklańskiego), malarz Marcin
Maciejowski (przyjaciel poety, malarz polski, co Polskę
i Polaków maluje), prezydent Aleksander Kwaśniewski
z żoną Jolantą - bohaterowie jednego z polskich obrazów
Maciejowskiego, dzieła podarowanego, a następnie zabra-
nego poecie, siedzi również w „ogórku” sam poeta, polski
poeta, autor „wiązanki pieśni patriotycznych”.
Jadą w Polskę, a przed oczami przebiega im historia.
Mijają znane zabytki: krakowskie Sukiennice, ratusze: po-
znański i wrocławski, stołeczny Zamek Królewski, gdań-
skiego Żurawia. Mijają również nieco wstydliwy, bo ce-
niony wprawdzie przez historyków architektury, ale już
35 Pierwsze wycinanki powstały jako ilustracje do zbioru wierszy
poety: M. Świetlicki, Polska (wiązanka pieśni patriotycznych),
z wycinankami polskimi Alicji Białej, Lusowo 2018.
36 T. Edensor, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie co-
dzienne, tłum. A. Sadza, Kraków 2004, s. 147.
37 Por. ibidem, s. 137 i nn.
3. Alicja Biała, Miasta Świetlickiego, 2018, kolaż z serii Wycinanki polskie, 120 x 42 cm. © Alicja Biała. Dzięki uprzejmości artystki
ról z dublerkami gwiazd [...] Ludzie leżeli na sobie, jak
w zbiorowej mogile [...]” (s. 109). Kogo tu nie ma! Są ko-
munistyczni notable, w tym zamordowany w własnej willi
w Aninie premier z premierową. Są współpracujący z SB
księża. Są muzykanci, kuglarze, połykacze ognia, iluzjo-
niści. Balując u Bezetznego, można się też sparować z oj-
czystymi widmami. Zjawiają się: górnik w górniczym
mundurze, hutnik w hutniczych okularach, szlachciura
w szlacheckim kontuszu, powstaniec śląski, Matka Polka,
patriota uwodziciel. Jako gość honorowy przybywa Ge-
nerał, generał Jaruzelski - dziwadło nad dziwadłami, bo
niepijące: „Nie pił. Z tradycją oręża polskiego tracił przez
to łączność” (s. 105); gospodarz wita go z flaszką w ręku.
Fabuła powieści Pilcha została osnuta na motywach
tanatycznych. Jeżdżący na okrągło klimatyzowany auto-
kar - od progu wieje kostnicą - i błędne koło tańca śmier-
ci zlewają się tutaj w jedno. Bohater, jak poeta z Boskiej
Komedii albo Piast Dantyszek Słowackiego, schodzi w ko-
lejne kręgi piekielne34. Postać błędnego kołowrotu przy-
biera również mecz rozgrywany na stadionie Boga Słoń-
ca między Arką Przymierza (czyli sąsiadami Bezetznego,
prawdziwymi Polakami: „oni są naród, jedność, ocalenie”,
s. 157) a wieżą Babel („mieszańce, kosmopolici, zbierani-
na”, s. 157); „wszyscy grają przeciw wszystkim”, „ci sami
kontra identyczni” (s. 157) - każdy ekstraklasa, pierwsza
liga, żywotnie potrzebuje drugiemu dokopać. Piłkarska
metafora Pilcha sięga krwawej gry w pok-ta-pok - Bóg
Słońca przecież łaknie krwi; nie ma wyjścia z kwadratury
koła, można tylko „odwlec rzeź”.
Wolną Polskę w Marszu Polonia rozsadzają siły en-
tropii. Grzebie się ta Polska żywcem, za chwilę dźwiga
na marach, ale z zatłoczonej trupiarni - „Która śmierć
wiecznie żywa?” (s. 128) - wygrzebać się nie potrafi. Tutaj
gra się w trupa (za pomocą trupa zarządza konfliktem);
34 Sercem posiadłości Bezetznego jest mauzoleum aka Legendarna
Kunstkamera, w której w szklanych skrzyniach śpią pół trupy - fi-
gury woskowe: Wałęsa, Papież Polak, Kennedy, Chruszczów, Bie-
rut, Gomułka, Ostatni król Polski, Sienkiewicz, Traugutt.
demokracja nie demokracja - goni się za Królem Trupem
(w tej grze to król atu). Autobus - z niewolnikami trupie-
go dziedzictwa - jeździ w kółko.
X- X- X-
Nie jest jednak tak, że w wolnej Polsce „czerwony auto-
bus” jest jednoznacznie negatywnie waloryzowany. Ka-
lejdoskopowe rozmigotanie niesionych przezeń znaczeń
daje o sobie znać w wycinance Miasta Świetlickiego Ali-
cji Białej (2018) (il. 3)35. Dochodzą nas wprawdzie echa
„polskiego piekiełka”, ale autobus Białej roznieca również
wesołość. To autobus „w processe] przejścia od rytuału
politycznego do rytuału komercyjnego”, jak powiedziałby
Tim Edensor36, to także, może przede wszystkim, autobus,
który staje się spopularyzowaną do banalności figurą do-
świadczenia i ekspresji tożsamości narodowej37.
Widzimy biało-czerwony „ogórek” międzymiasto-
wy z „czasów słusznie minionych”. Siedzą w nim posta-
cie z wiersza Świetlickiego Polska trzy: aktor Daniel Ol-
brychski (który w obronie narodowego honoru rzucił się
z szablą na instalację Piotra Uklańskiego), malarz Marcin
Maciejowski (przyjaciel poety, malarz polski, co Polskę
i Polaków maluje), prezydent Aleksander Kwaśniewski
z żoną Jolantą - bohaterowie jednego z polskich obrazów
Maciejowskiego, dzieła podarowanego, a następnie zabra-
nego poecie, siedzi również w „ogórku” sam poeta, polski
poeta, autor „wiązanki pieśni patriotycznych”.
Jadą w Polskę, a przed oczami przebiega im historia.
Mijają znane zabytki: krakowskie Sukiennice, ratusze: po-
znański i wrocławski, stołeczny Zamek Królewski, gdań-
skiego Żurawia. Mijają również nieco wstydliwy, bo ce-
niony wprawdzie przez historyków architektury, ale już
35 Pierwsze wycinanki powstały jako ilustracje do zbioru wierszy
poety: M. Świetlicki, Polska (wiązanka pieśni patriotycznych),
z wycinankami polskimi Alicji Białej, Lusowo 2018.
36 T. Edensor, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie co-
dzienne, tłum. A. Sadza, Kraków 2004, s. 147.
37 Por. ibidem, s. 137 i nn.