DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29895#0238
SZTUKA PRADZIEJOWA W POLSCE
219
Spoleczności lokalne - niezależnie od swych przynależności etnicznych -
wiodą żywot skromny i w aspekcie kultury materialnej korzystają głównie
z dorobku kultury celtyckiej. Wyraża się on szczególnie w biegłej obróbce
żelaza, użyciem okutego radła w uprawie ziemi, a także sporadycznym uży-
waniu koła gamcarskiego. Jeśli zaś idzie o rodzimy dorobek w zakresie cera-
miki, to w zastanawiający sposób, jest on dziedzictwem kultury łużyckiej.
W pierwszych dwóch wiekach po Chrystusie czytelne są tu przy tym wspo-
mniane już wpływy germańskie i rzymskie, natomiast następne dwa wieki
w zadziwiającej mierze stanowią renesans tradycji celtyckich.
Przywiązanie do wątków rodzimej szmki ma charakter symptomatyczny,
zważywszy, iż w położonej dalej na północ Skandynawii możemy obserwować
w ostatnich wiekach starożytności znacznie więcej śladów oddziaływania sztuki
rzymskiej, niż na naszych ziemiach. U progu wielkich wędrówek ludów obser-
wujemy na rozległym obszarze barbaricum przeżywanie się w sztuce gminnej
cech celtyckich, podczas gdy w drobnej sztuce i zdobnictwie elit królował styl
germański. Ten ostatni najpełniej wyrażał się w złotnictwie, operującym filigra-
nem i granulacją oraz emalią komórkową o żywych barwach.
Początki średniowiecza przyniosły
poważne zakłócenie tego obrazu. Wraz
z wędrówką Germanów na obszar za-
chodniego Cesarstwa Rzymskiego (wraz
z Italią) wlewa się fala owej elitamej
sztuki germańskiej, która właśnie teraz
- w V—VII wieku - przeżywa swoje
apogeum artystyczne i warsztatowe.
Owa sztuka wydaje się być także atrak-
cyjna dla pierwszej fali koczowników
azjatyckich w Europie, zwłaszcza Hu-
nów. Pojawiają się także w niej
(zwłaszcza pod oddziaływaniem Awa-
rów) niektóre elementy sztuki Dale-
kiego Wschodu, wplatające się har-
monijnie w tradycyjne wątki geimań-
skie.
To wszystko nie dotyczy jednak
naszych ziem i rozległych obszarów
Europy Środkowo-Wschodniej, tych,
na których dokonuje się proces przy-
spieszonego kształtowania się etno-
su słowiańskiego. Zanikają zupełnie
wszelkie przejawy elitamej sztuki ger-
mańskiej. Wybitoy jej znawca z prze-
łomu XIX i XX wieku, szwedzki uczo-
Sceny figuralne na urnie kultury przeworskiej
z okresu rzymskiego z Białej, woj. łódzkie (wg
Gąssowski 1986: ryc. 153)
219
Spoleczności lokalne - niezależnie od swych przynależności etnicznych -
wiodą żywot skromny i w aspekcie kultury materialnej korzystają głównie
z dorobku kultury celtyckiej. Wyraża się on szczególnie w biegłej obróbce
żelaza, użyciem okutego radła w uprawie ziemi, a także sporadycznym uży-
waniu koła gamcarskiego. Jeśli zaś idzie o rodzimy dorobek w zakresie cera-
miki, to w zastanawiający sposób, jest on dziedzictwem kultury łużyckiej.
W pierwszych dwóch wiekach po Chrystusie czytelne są tu przy tym wspo-
mniane już wpływy germańskie i rzymskie, natomiast następne dwa wieki
w zadziwiającej mierze stanowią renesans tradycji celtyckich.
Przywiązanie do wątków rodzimej szmki ma charakter symptomatyczny,
zważywszy, iż w położonej dalej na północ Skandynawii możemy obserwować
w ostatnich wiekach starożytności znacznie więcej śladów oddziaływania sztuki
rzymskiej, niż na naszych ziemiach. U progu wielkich wędrówek ludów obser-
wujemy na rozległym obszarze barbaricum przeżywanie się w sztuce gminnej
cech celtyckich, podczas gdy w drobnej sztuce i zdobnictwie elit królował styl
germański. Ten ostatni najpełniej wyrażał się w złotnictwie, operującym filigra-
nem i granulacją oraz emalią komórkową o żywych barwach.
Początki średniowiecza przyniosły
poważne zakłócenie tego obrazu. Wraz
z wędrówką Germanów na obszar za-
chodniego Cesarstwa Rzymskiego (wraz
z Italią) wlewa się fala owej elitamej
sztuki germańskiej, która właśnie teraz
- w V—VII wieku - przeżywa swoje
apogeum artystyczne i warsztatowe.
Owa sztuka wydaje się być także atrak-
cyjna dla pierwszej fali koczowników
azjatyckich w Europie, zwłaszcza Hu-
nów. Pojawiają się także w niej
(zwłaszcza pod oddziaływaniem Awa-
rów) niektóre elementy sztuki Dale-
kiego Wschodu, wplatające się har-
monijnie w tradycyjne wątki geimań-
skie.
To wszystko nie dotyczy jednak
naszych ziem i rozległych obszarów
Europy Środkowo-Wschodniej, tych,
na których dokonuje się proces przy-
spieszonego kształtowania się etno-
su słowiańskiego. Zanikają zupełnie
wszelkie przejawy elitamej sztuki ger-
mańskiej. Wybitoy jej znawca z prze-
łomu XIX i XX wieku, szwedzki uczo-
Sceny figuralne na urnie kultury przeworskiej
z okresu rzymskiego z Białej, woj. łódzkie (wg
Gąssowski 1986: ryc. 153)