DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.29253#0070
sztukaterie na sklepieniu. Poszczególne tabliczki, serca, ręce, nogi, krzyżyki,
medaliki, ryngrafy ułożone są ciasno obok siebie, niejednokrotnie zachodząc jedno na
drugie i przymocowane trwale do podłoża. Ten złożony z około 14000 sztuk zespół
raz tylko był szczegółowo spenetrowany. W momencie przystąpienia w 1931 r. do
prac konserwatorskich zdjęto wszystkie wota z ołtarza, co umożliwiło ich oględziny,
przeprowadzone co prawda skrupulatnie, lecz przez osobę pozbawioną fachowego
przygotowania. Rezultatem tej pracy jest broszura księdza Tadeusza Sieczki O
Ai. B. Najciekawsza wiadomość jaką przynosi, dotyczy daty
ufundowania wielkiego, srebrnego półksiężyca, który ofiarowany w 1849 r. i
umieszczony poniżej obrazu — bardzo szybko stał się integralnym elementem
ikonografii wizerunku ostrobramskiego \ Według informacji podanych przez ks.
Sieczkę, najstarsze z wotów opatrzonych datą pochodziło z 1802 r. W zachowanym
zespole zdecydowanie przeważają wota z pierwszej połowy XIX w., ale niewątpliwie
są między nimi starsze, choć nie oznaczone datą. W obecnym stanie rzeczy cały ten
bardzo interesujący zbiór jest niedostępny lub też prawie niemożliwy do przebadania.
Traci się w ten sposób wyjątkową szansę pozyskania bogatych materiałów do dziejów
wileńskiego złotnictwa XIX w., a szkoda, bo są w tym zespole wota oznakowane
cechami warsztatowymi i miejskimi.
Srebrna okładzina ścian kaplicy ostrobramskiej utworzona została z wotów
wyselekcjonowanych. W wyborze dokonywanym przez Ruszczyca kryteriami była
zapewne wartość zabytkowa, walory plastyczne i stan zachowania. Znaczna liczba
wotów uznanych za mniej interesujące została po przetopieniu wykorzystana na
posrebrzenie ornamentalnego fryzu z emblematami litanii loretańskiej. Obiegając
cokół ścian kaplicy, tworzy on efektowne zamknięcie kompozycyjne i zarazem jest
elementem statycznym, porządkującym rozedrgane płaszczyzny wotów.
Zaprojektowany przez Helenę Schrammównę, wykonany został w 1932 r. w
Wilnie, w pracowni złotniczej Kazimierza Malinowskiego (il. X, XI). Ażurowy,
trybowany w posrebrzanej blasze mosiężnej, dwunastometrowy fryz o szerokości ok.
40 cm, skomponowany jest z poziomych pasów ornamentu roślinnego (stylizowa-
nych kwiatów lilii), tworzących prostokątne segmenty, zawierające w centrum
wypukłą kolistą tarczę z reliefowym wyobrażeniem symbolu odpowiedniego
wezwania litanii. Łączna długość odcinków ścian nie wystarczyłaby na pomieszcze-
nie wszystkich wezwań. Problem rozwiązano w ten sposób, że każdy z segmentów
fryzu zawiera dwa wezwania: tekst jednego widnieje na listwie wewnętrznego pasa
bordiury, drugiego zaś w otoku z plastycznym emblematem. Fryz rozpoczyna się od
prawej strony ołtarza na ścianie południowej, przechodzi dalej na ścianę zachodnią,
międzyokienne odcinki ściany północnej, ścianę wschodnią mieszczącą drzwi i
kończy się na ścianie południowej po lewej stronie ołtarza (il. 48, 49).
Fryz litanijny, stanowiący najpóźniejszy element dekoracji kaplicy, nie był dotąd
przedmiotem zainteresowania. Wysokie walory plastyczne, precyzja wykonania i
doskonały stan zachowania uzasadniają potrzebę obszerniejszego omówienia tego
dzieła, świadczącego o interesujących dokonaniach artystycznych, jakie w dziedzi-
nie sztuki sakralnej podejmowali plastycy polscy w dwudziestoleciu międzywo-
jennym.
58
medaliki, ryngrafy ułożone są ciasno obok siebie, niejednokrotnie zachodząc jedno na
drugie i przymocowane trwale do podłoża. Ten złożony z około 14000 sztuk zespół
raz tylko był szczegółowo spenetrowany. W momencie przystąpienia w 1931 r. do
prac konserwatorskich zdjęto wszystkie wota z ołtarza, co umożliwiło ich oględziny,
przeprowadzone co prawda skrupulatnie, lecz przez osobę pozbawioną fachowego
przygotowania. Rezultatem tej pracy jest broszura księdza Tadeusza Sieczki O
Ai. B. Najciekawsza wiadomość jaką przynosi, dotyczy daty
ufundowania wielkiego, srebrnego półksiężyca, który ofiarowany w 1849 r. i
umieszczony poniżej obrazu — bardzo szybko stał się integralnym elementem
ikonografii wizerunku ostrobramskiego \ Według informacji podanych przez ks.
Sieczkę, najstarsze z wotów opatrzonych datą pochodziło z 1802 r. W zachowanym
zespole zdecydowanie przeważają wota z pierwszej połowy XIX w., ale niewątpliwie
są między nimi starsze, choć nie oznaczone datą. W obecnym stanie rzeczy cały ten
bardzo interesujący zbiór jest niedostępny lub też prawie niemożliwy do przebadania.
Traci się w ten sposób wyjątkową szansę pozyskania bogatych materiałów do dziejów
wileńskiego złotnictwa XIX w., a szkoda, bo są w tym zespole wota oznakowane
cechami warsztatowymi i miejskimi.
Srebrna okładzina ścian kaplicy ostrobramskiej utworzona została z wotów
wyselekcjonowanych. W wyborze dokonywanym przez Ruszczyca kryteriami była
zapewne wartość zabytkowa, walory plastyczne i stan zachowania. Znaczna liczba
wotów uznanych za mniej interesujące została po przetopieniu wykorzystana na
posrebrzenie ornamentalnego fryzu z emblematami litanii loretańskiej. Obiegając
cokół ścian kaplicy, tworzy on efektowne zamknięcie kompozycyjne i zarazem jest
elementem statycznym, porządkującym rozedrgane płaszczyzny wotów.
Zaprojektowany przez Helenę Schrammównę, wykonany został w 1932 r. w
Wilnie, w pracowni złotniczej Kazimierza Malinowskiego (il. X, XI). Ażurowy,
trybowany w posrebrzanej blasze mosiężnej, dwunastometrowy fryz o szerokości ok.
40 cm, skomponowany jest z poziomych pasów ornamentu roślinnego (stylizowa-
nych kwiatów lilii), tworzących prostokątne segmenty, zawierające w centrum
wypukłą kolistą tarczę z reliefowym wyobrażeniem symbolu odpowiedniego
wezwania litanii. Łączna długość odcinków ścian nie wystarczyłaby na pomieszcze-
nie wszystkich wezwań. Problem rozwiązano w ten sposób, że każdy z segmentów
fryzu zawiera dwa wezwania: tekst jednego widnieje na listwie wewnętrznego pasa
bordiury, drugiego zaś w otoku z plastycznym emblematem. Fryz rozpoczyna się od
prawej strony ołtarza na ścianie południowej, przechodzi dalej na ścianę zachodnią,
międzyokienne odcinki ściany północnej, ścianę wschodnią mieszczącą drzwi i
kończy się na ścianie południowej po lewej stronie ołtarza (il. 48, 49).
Fryz litanijny, stanowiący najpóźniejszy element dekoracji kaplicy, nie był dotąd
przedmiotem zainteresowania. Wysokie walory plastyczne, precyzja wykonania i
doskonały stan zachowania uzasadniają potrzebę obszerniejszego omówienia tego
dzieła, świadczącego o interesujących dokonaniach artystycznych, jakie w dziedzi-
nie sztuki sakralnej podejmowali plastycy polscy w dwudziestoleciu międzywo-
jennym.
58