DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0220
i8o MUNDI SUBTERRANEI
Setl.l. Telluris Oeconomise Ignis Suhterraneus.
pjato, Certe Plato, dum haec omnia altius contem-
- plaretur , perennium ftammarum , incredi-
biiem aquarum tum calidarum tum frigida
potentiam, nullam ad in Corpoream sub-
stantiam agendum proportionem habere,
notius sit quam ut dici polsit aut debeat.
Dicitur secundd , Ignem Suhterraneum e£e
rum , p/urimofque Aqux & Ignis ingentesd- i portionem Ignis Elementaris mifti, ad repro-
Aristotele?: rnnes in Phcedro agnovit; quin & vel ipse Ari
stoteles, ab observatis Ignis esseclihus, quos
inter Admirandas olim recensuerat auditio-
nes, Terram/. deMundo. c.4. uti Aquas, ita
amplisfimas spiritus Ignisquefcaturigines con-
tinere docuit ; qusedeinde lih. de Meteoris,
dum Ventorum in Terrse motu causas scru-
tatur, replicavit.
Plioius. Notarunt & Plinius, Vitruvius , Cicero hoc
cf emiUS Naturx arcanum; dum enim Terraz scrutan-
cer°" tur vijcera, caloris observant opisices ibi de-
jgnis nullibi Htescentes. Siquidem maximaeMundi partes
Aee^' calore fultas sustinentur ; lapidum confli&u
& attritu ignem elici videmus, & tecentifos-
fione Terram fumare calentem, atque etiam
ex puteis jugibus aquam calidam trahi, & id
maxime hybernis fieri temporibus , quod
TabuU^ magna vis Terras cavernis contineatur calo-
aSunTad, &s. Poetis quoque adeo persuasus est hic
Ignem sub- ignis Suhterraneus , ut omnes de Vukano,
terraneum. ^ / Cyclopihus fabula: ad illum aliudere
Luaetius. videantur. AudiamusLucretiumhiscever-
bis canentem:
Principio Tellus hahet in se corpora prima,
Vnde Mare immenfum , volventes flumina
fontes
Aflidue renovent; hahet ignes, unde oriuntur:
Nam multis succensa locis ardent folaTerrce.
Ex imis verb surit ignibus impetus Altna.
Mmiliut. Manilius in Astronomicis :
Sunt autem cunclis permifti partihus ignes,
Qui gravidas hahitant sahricantes sulmina
nuhes,
Et penetrant Terras , Rtnceque minantur
bandam eorum sententiam, qui Ignem il
lum Suhterraneum non corporeum , non
atlualem , fed virtualem seu eminentialem
(cujusmodi estin stomacho,) videcoctiva
pollentem , asserebant, quod in Itinerario
noflro Extatico fuse refutatum est; & postea
falsitatem aperte ostendemus. Democritus9mocsiti
ne a&ualem Ignem concedere videretur,enttMi*
dixit calorem fuhterraneum sieri ex calce cj*
cinere, per antiperistasin, quo nihil ineptius
dici potest. Si enim calx Sccinissuntintra
Terram ahfcondita , jam jure quasri posfet,
quifnam calcem @ cinerem in hujufmodi confi-
{lentiam deduxerit ? Cum calcem & cinerem
sine/^fieriimpossibiie sit. Accedit, uni-
verfum Terrestris Mundi Glohum excalce CjS"
cinerecompofitumefsedehere, cum nullusfere J^"/'ex
in toto Orbe locus sit, ut poftea ostendetur, nm.
qui non hujus caloris essetlus prodat. Quod
pariter uti sensatae repugnat experientiae,
ita opinionem non rationibus, sedfannis mu-
liercularum explodendam verius relinqui-
mus. Neque antiperislafeos ope calorem il- NonaMrt,m
1 - 7 n -1 1 ■ r - i-n Penjlasi.
ium mSubterreftribus loctsfiert,tzt\o dictat.
Cum enim antiperistafis , Philosophb teste, Aristoteles,
nil aliud quam contrariorum calidi & srigidi
luclafit; lufia autem ista, quia nullum vio-
lentum perpetuum, perenni confli&u du-
rare non potest. Si durare non poterit, uti-
que omnes pariter therma jam dudumces-
sassent, Scrohes Vulcania?,Montefqueftammi-
vomi jamdudum extincfi fuissent, quodpa-
riter experientiae reclamat ; cum uti du-
rarunt ab exordiorerum , ita&inhuncus-
que diem calorem suum continuarenon ces-
n/iin,t,n fent. Accedit, quod si per antiperislasincalor
uiympo, . . ;iu u«,fj j.,u:L-/'
Et calidas reddunt ipfis in fontihus undas.
QSuiAsh 1 ^«^ergOj&^i^proprie/^wijille^^/--
urraneL'. raneustit, paucis accipe. IgnisSuhterraneus
eflportio Ignis Elementaris nonpuri, fedvaria
comhussihilium rerum miscella contaminati, in-
tra Term cavernas seu Pyrophylacia,a Deo
OPT. max. ah ipfo Mundiexordio adSuh-
lunaris Naturaz tutelam , confervationem &
rerum omnium proventum conclufa. Dicitur
primo, portio Ignis Elementaris nonpuri,fed
misti, ad eorum excludendam sententiam &
opinionem , qui Ignem hujufmodi fpecie ah
Elementari Igne distintlum , incorporeum &
invifihilem dicebant; id sane prasterquam
illeaccendatur,)2Lm haud dubiecalorillepri-
mbextiterit ;cum in antiperistasiz&udXis &si-
multanea contrariorum positio requiratur.
Quodsiita ; Quaero igitur, undenamhicca-
lorprazviusfitproduclus > Certe non a srigore,
cum per duo srigida in summo gradu anti-
perissasin fieri imposi%ile sit; ageret enim
simile in simile, quod est contra commune
Philosophorum axioma ; neque a calore Non</£
in Terrx visceribus eminenter contento,\f£™ut
cum hic frigori elementari a nemine sensa-«w«»s»^-
to Phiiosopho opponi concedatur ; neque'"-
virtualis seu potentialis tantum esje potest;
cum Ignis aclualis tantum proprietates , vel
juxta ipsorum adversariorum opinionem,
quodEcclesi32, Santforum Patrumfan&ioni- in fe contineat. Quidquid itaque dixerint,
bus (qui vel iplum Infernalem Ignem , non
incorporeum & spirkualem , sed materia-
lem, corporeum & ejusdem cum artisiciali
Igne sive Elementari misto , speciei esse
passim asferunt) , Naturae quoque legibus,
omniumque ipene Philofophorum decretis re
quocunque se verterint, aliud quo se ex
hoc limo evolvant , non inveniunt, nisi
calorem formalem ah aBuali lgne in visceri-
hus Terra latente excitatum asserant.
Dixi Ignem Suhterraneum Ignis Elemen-
taris non puri, sed varia comhustihilium re-
pugnat; cum Ignem incorporeum, nullam rum miscella tincli portionem esse , ad eo-
rum
eremstatuit:atquel
Universum ytW* El
AereJgne&iEthere.
quatuorprioraperpet
nerationis motui iub^
nuasi/^&interstitj
[jjjij corruptibiliaque
fys tnim eft immorta
fflsus is qui Lunse e(l
irlita. Et paulo post
1 1 3/ 1 M "(\ \ J)
lm sis ttrra extrema
tiktates.
Hancsententiam E
L tyfocrates est secutus
1 prumsuumperperai
\mi Nos cum nemi
«.sedveritatis avic
nhus l$nis locus no
IpisSfaram sub Coi
wpose.vel exipso
Ieconabimur. Verun
juracomideraiTevidc
Morisverbaadduce
^oenteejus tenend
^n, autem dicit Aristoteb
*«$t Seitrt
^>iZde°irer
\ »!i , vemi ,„ ■ Jr
fcia
(
Setl.l. Telluris Oeconomise Ignis Suhterraneus.
pjato, Certe Plato, dum haec omnia altius contem-
- plaretur , perennium ftammarum , incredi-
biiem aquarum tum calidarum tum frigida
potentiam, nullam ad in Corpoream sub-
stantiam agendum proportionem habere,
notius sit quam ut dici polsit aut debeat.
Dicitur secundd , Ignem Suhterraneum e£e
rum , p/urimofque Aqux & Ignis ingentesd- i portionem Ignis Elementaris mifti, ad repro-
Aristotele?: rnnes in Phcedro agnovit; quin & vel ipse Ari
stoteles, ab observatis Ignis esseclihus, quos
inter Admirandas olim recensuerat auditio-
nes, Terram/. deMundo. c.4. uti Aquas, ita
amplisfimas spiritus Ignisquefcaturigines con-
tinere docuit ; qusedeinde lih. de Meteoris,
dum Ventorum in Terrse motu causas scru-
tatur, replicavit.
Plioius. Notarunt & Plinius, Vitruvius , Cicero hoc
cf emiUS Naturx arcanum; dum enim Terraz scrutan-
cer°" tur vijcera, caloris observant opisices ibi de-
jgnis nullibi Htescentes. Siquidem maximaeMundi partes
Aee^' calore fultas sustinentur ; lapidum confli&u
& attritu ignem elici videmus, & tecentifos-
fione Terram fumare calentem, atque etiam
ex puteis jugibus aquam calidam trahi, & id
maxime hybernis fieri temporibus , quod
TabuU^ magna vis Terras cavernis contineatur calo-
aSunTad, &s. Poetis quoque adeo persuasus est hic
Ignem sub- ignis Suhterraneus , ut omnes de Vukano,
terraneum. ^ / Cyclopihus fabula: ad illum aliudere
Luaetius. videantur. AudiamusLucretiumhiscever-
bis canentem:
Principio Tellus hahet in se corpora prima,
Vnde Mare immenfum , volventes flumina
fontes
Aflidue renovent; hahet ignes, unde oriuntur:
Nam multis succensa locis ardent folaTerrce.
Ex imis verb surit ignibus impetus Altna.
Mmiliut. Manilius in Astronomicis :
Sunt autem cunclis permifti partihus ignes,
Qui gravidas hahitant sahricantes sulmina
nuhes,
Et penetrant Terras , Rtnceque minantur
bandam eorum sententiam, qui Ignem il
lum Suhterraneum non corporeum , non
atlualem , fed virtualem seu eminentialem
(cujusmodi estin stomacho,) videcoctiva
pollentem , asserebant, quod in Itinerario
noflro Extatico fuse refutatum est; & postea
falsitatem aperte ostendemus. Democritus9mocsiti
ne a&ualem Ignem concedere videretur,enttMi*
dixit calorem fuhterraneum sieri ex calce cj*
cinere, per antiperistasin, quo nihil ineptius
dici potest. Si enim calx Sccinissuntintra
Terram ahfcondita , jam jure quasri posfet,
quifnam calcem @ cinerem in hujufmodi confi-
{lentiam deduxerit ? Cum calcem & cinerem
sine/^fieriimpossibiie sit. Accedit, uni-
verfum Terrestris Mundi Glohum excalce CjS"
cinerecompofitumefsedehere, cum nullusfere J^"/'ex
in toto Orbe locus sit, ut poftea ostendetur, nm.
qui non hujus caloris essetlus prodat. Quod
pariter uti sensatae repugnat experientiae,
ita opinionem non rationibus, sedfannis mu-
liercularum explodendam verius relinqui-
mus. Neque antiperislafeos ope calorem il- NonaMrt,m
1 - 7 n -1 1 ■ r - i-n Penjlasi.
ium mSubterreftribus loctsfiert,tzt\o dictat.
Cum enim antiperistafis , Philosophb teste, Aristoteles,
nil aliud quam contrariorum calidi & srigidi
luclafit; lufia autem ista, quia nullum vio-
lentum perpetuum, perenni confli&u du-
rare non potest. Si durare non poterit, uti-
que omnes pariter therma jam dudumces-
sassent, Scrohes Vulcania?,Montefqueftammi-
vomi jamdudum extincfi fuissent, quodpa-
riter experientiae reclamat ; cum uti du-
rarunt ab exordiorerum , ita&inhuncus-
que diem calorem suum continuarenon ces-
n/iin,t,n fent. Accedit, quod si per antiperislasincalor
uiympo, . . ;iu u«,fj j.,u:L-/'
Et calidas reddunt ipfis in fontihus undas.
QSuiAsh 1 ^«^ergOj&^i^proprie/^wijille^^/--
urraneL'. raneustit, paucis accipe. IgnisSuhterraneus
eflportio Ignis Elementaris nonpuri, fedvaria
comhussihilium rerum miscella contaminati, in-
tra Term cavernas seu Pyrophylacia,a Deo
OPT. max. ah ipfo Mundiexordio adSuh-
lunaris Naturaz tutelam , confervationem &
rerum omnium proventum conclufa. Dicitur
primo, portio Ignis Elementaris nonpuri,fed
misti, ad eorum excludendam sententiam &
opinionem , qui Ignem hujufmodi fpecie ah
Elementari Igne distintlum , incorporeum &
invifihilem dicebant; id sane prasterquam
illeaccendatur,)2Lm haud dubiecalorillepri-
mbextiterit ;cum in antiperistasiz&udXis &si-
multanea contrariorum positio requiratur.
Quodsiita ; Quaero igitur, undenamhicca-
lorprazviusfitproduclus > Certe non a srigore,
cum per duo srigida in summo gradu anti-
perissasin fieri imposi%ile sit; ageret enim
simile in simile, quod est contra commune
Philosophorum axioma ; neque a calore Non</£
in Terrx visceribus eminenter contento,\f£™ut
cum hic frigori elementari a nemine sensa-«w«»s»^-
to Phiiosopho opponi concedatur ; neque'"-
virtualis seu potentialis tantum esje potest;
cum Ignis aclualis tantum proprietates , vel
juxta ipsorum adversariorum opinionem,
quodEcclesi32, Santforum Patrumfan&ioni- in fe contineat. Quidquid itaque dixerint,
bus (qui vel iplum Infernalem Ignem , non
incorporeum & spirkualem , sed materia-
lem, corporeum & ejusdem cum artisiciali
Igne sive Elementari misto , speciei esse
passim asferunt) , Naturae quoque legibus,
omniumque ipene Philofophorum decretis re
quocunque se verterint, aliud quo se ex
hoc limo evolvant , non inveniunt, nisi
calorem formalem ah aBuali lgne in visceri-
hus Terra latente excitatum asserant.
Dixi Ignem Suhterraneum Ignis Elemen-
taris non puri, sed varia comhustihilium re-
pugnat; cum Ignem incorporeum, nullam rum miscella tincli portionem esse , ad eo-
rum
eremstatuit:atquel
Universum ytW* El
AereJgne&iEthere.
quatuorprioraperpet
nerationis motui iub^
nuasi/^&interstitj
[jjjij corruptibiliaque
fys tnim eft immorta
fflsus is qui Lunse e(l
irlita. Et paulo post
1 1 3/ 1 M "(\ \ J)
lm sis ttrra extrema
tiktates.
Hancsententiam E
L tyfocrates est secutus
1 prumsuumperperai
\mi Nos cum nemi
«.sedveritatis avic
nhus l$nis locus no
IpisSfaram sub Coi
wpose.vel exipso
Ieconabimur. Verun
juracomideraiTevidc
Morisverbaadduce
^oenteejus tenend
^n, autem dicit Aristoteb
*«$t Seitrt
^>iZde°irer
\ »!i , vemi ,„ ■ Jr
fcia
(