DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.7650#0308
:SCOstttariatjr LIB. V. VIRTUTES AQUARUM 26$
• verb c
"«•s»»,, '. I. <luis recensitis statuendum sit , ostenda-
iCss^ mus.
^U[e inteUexer» Nw&OT ** Etprimo quidem pro certo statuendum
a^?r.^4 SE-t est , ^ in Orbe Terrarum aquam dari
'gnabit, fertem. quanonexterren&mifcelltequifquiliis^cptzsiis
unde aquarum bonitatisfalubritatisque signa
colligendasunt; qus supponimus.
Primum itaque Signum atque univerfale sign» boni
bonitatis aquarum est , nempe fi clara sint,
pellucidae, tenues, purae, leves, sui coloris,
saporum quidem expertes, &gustui jucun-
dae, quaequecito&caleantigni admotae, &
frigeant, mox ubi ab eo remotae fuerint; si
denique ne minimo quidem tempore in
pra;cordiis morentur,sed facili ferantur tra-
| mite, citra omnem ventriculi molestiam, a-
tlura , corpusculorumque rasura inquine- |quassubhocqualitatumsignorumque'com-
tur ; quemadmodum in przecedenti Libro jplexu adpotandumlaudatiiTimas, actuen- ^
Capite de Salfedine maris, satostensumfuit. | daj valetudini commodissimas habeto , te- ososcori-
stibus Galeno, Diojcoride,Cardano,Matthiolo,^
ln phnis c%. „, commisceri necesTe est, saltem aliqua expar-
n}' ^igWsseql"' te polluatur. Si enim sontis etiam limpidis-
llc cer^itur,3J' **irni ori&tnem attendas , fieri non potest,
quin exfuhterraneis cuniculis per quoslongo
itinere transit , terrenorum succorum lapi-
dumque diversa proprietate pollentium tin
llursus aquapluvialis, uti ex vario vaporum,
variismineralium lpirituum copiis imbuto-
rumresolutione accidit, ita terraz iis asTo-
iC!nI^mmmntl':: ciat33dumredduntur, inquinamentumvitare
ne1«eemttutmmi rf. tt j -/i j
nonpoiiunt. Unde cijternarum aqua, quocl
tum ex diversarum aquarum, quse diversis
anni temporibus in iis colliguntur, tum ex
grandine & nivibus hyberno tempore in te-
dtis colliquatis miscella quasdam sit, a Me-
"C t) 17 VlTlir Matthiolus. dicis passim, uti Matthiolus refert, improha-
JtLiXVlliiN 1 lLoj tur ; eb quod nives & grandines , nescio
C quid noxium & exitiale in se contineant, j bae & melioris notas aquas censeto , praeser
3 Fluvialis rnultorummorborumseminarium. Iterum j tim sinihil, velhltemparumarentz aut limi
"ummlTa. ssuviales aqudoxm diversorunsmineralium,
Secundum Signum , Si homines communi
alicujus loci aqua utentes inveneris viribus
rohujlos , calore nitentes, nulli crurum vi-
tio, nulli oculorum lippitudini obnoxios,
longam vitam sanamque trahentes, illas aquas
scito este probatisfimas.
Tertium Signum , Si in subjecftis aheno
flammis aqua moxferveat, similique veloci-
tate subtractis ignibus deserveat, illas pro-
in fundo aheni resederit.
rivorum, omniumque sordium morticino- Quartum Signum, Sileguminaineacotta,
& celeriter percotla suerint , nulla duritie
relitla , certum tibi aqua saluberrim<e"m-
naue natura rumque receptaculum sit, certe saluti eas con
^ ferre nemo sensatus asseruerit, nisi longo
temporis tra&u magnis fiftilibus astervatae
vasis ac defaecatae clarescant, & prorsus ex-
nhftm purgentur. Quod idem de lacuslrihus &
... tquttejp- stagnaiitibus HUIS sentiendum est, quas u-
M»*1^ tique fluvialibus aquis tanto deteriores esTe
• '( uecumtxj! censentur, quanto immobili situ squalen-
idsfflcononiia»* tes putrefeaioni sunt propiores
juiis ^ . ^ Exnisitaque lex aquarum fotabuium ge-
mum lit v ^ neribus, si stagnantes excipias, nullum fere
jgua lis elt | essepotest, quodnon nonnullam puritatis
^b sumrnarn 1 F su2e jacturam patiatur ; nulhe quoque sint
itatem Jr^icllta (i( quae varia transcolatione, conco&ione, de-
iulli, Pluttw11 fxcatione emendari non possint. Unde ali-
w^>e^uodl!
$tmXTX^ C A P U T II
dicium sit.
Quintum Signum, Si fontem intuearis,
circaquem nec muscus, nec juncus crescit,
nequeullissordibus inquinatusfuerit locus
ille; aqua verb pellucida, clara ,per latices
arenulas nullo muco obductas transeat,
certa habebis tenuitatis salubritatisque i-
stiusaquae signa.
Quomodo vero aqua cujusvis gravitas &
levitas, honitas aut malitia cognosci, & per
infirumentahydrometrica deprehendi posfint,
in sequentihus multis variisquemodis doce-
bimus.
inibusqu^ plf De Aquilegiis siVe de Signis \ per qu#, ubinam Aqua alicubifub Terra lateaty
'ssan^? ' cognofcere quis pofsit.
mt
m^u*s . jSpeisi; Cap.ll. "Tk /s Agni momenti ha^c experimenta
in iis locis in quibus aut forta-
, aut similia hisce xdi-
itipotumA 0 ticari solent ; cum solius aqua3 defecl:us o-
a,utP°Je inn^ mnemdeliciarumusumtollat: nullumve-
ma, aliul112 jse(lJ ro terrenum sit quod non alicubi subtus aut
lis aqua ^jfssipo^ humidum , aut sontis alicujus venam ha-
-statuiqul Yer^1', ^eat > merito Aquileges Architedi de tan-
f-«;c eXPerS' «to$> c , to bono sollicia, quzerere solenr, num ali-
nanda > " ** aiicubi cujus Jcaturiginzs latentisfpes sit; unde con-
jssrn0^01^ $P aqu*' tinuo studio intientisigna quaedam reperere,
C°1 si e ^uDtere si^ vitruvius ^er m aD<^it2 venam aquae tandem per-
yC/ lt \t PiiniusUS" venerint; quse Vitruvius l. 8 Archit.Plinius,
Ztis. e s
Palladius & Cajsiodorus$ofcetommm.emoti% Palladius,
commendarunt: Suntaufem sequenda. Cassiafc*
1. Si videris locum herbis viridantibus, nec
non proceris arboribus copiosa foliorum foe-
tura luxuriantem, certo tibi, alicubi subtus
aquarum copiam latere , persuadeas. Terris
enim quibus dulcis humor non longe subest,
quorundam germinum ubertas quasi semper
arridet, uti est juncus aquaticus, arundo le-
vis, rubus validus, salix lenta, populus vi-
rens, & reliqua arborum genera , quae ta*
men ultra naturam suam felici luxuriant
propagine.
Ll 2..Aqua->
• verb c
"«•s»»,, '. I. <luis recensitis statuendum sit , ostenda-
iCss^ mus.
^U[e inteUexer» Nw&OT ** Etprimo quidem pro certo statuendum
a^?r.^4 SE-t est , ^ in Orbe Terrarum aquam dari
'gnabit, fertem. quanonexterren&mifcelltequifquiliis^cptzsiis
unde aquarum bonitatisfalubritatisque signa
colligendasunt; qus supponimus.
Primum itaque Signum atque univerfale sign» boni
bonitatis aquarum est , nempe fi clara sint,
pellucidae, tenues, purae, leves, sui coloris,
saporum quidem expertes, &gustui jucun-
dae, quaequecito&caleantigni admotae, &
frigeant, mox ubi ab eo remotae fuerint; si
denique ne minimo quidem tempore in
pra;cordiis morentur,sed facili ferantur tra-
| mite, citra omnem ventriculi molestiam, a-
tlura , corpusculorumque rasura inquine- |quassubhocqualitatumsignorumque'com-
tur ; quemadmodum in przecedenti Libro jplexu adpotandumlaudatiiTimas, actuen- ^
Capite de Salfedine maris, satostensumfuit. | daj valetudini commodissimas habeto , te- ososcori-
stibus Galeno, Diojcoride,Cardano,Matthiolo,^
ln phnis c%. „, commisceri necesTe est, saltem aliqua expar-
n}' ^igWsseql"' te polluatur. Si enim sontis etiam limpidis-
llc cer^itur,3J' **irni ori&tnem attendas , fieri non potest,
quin exfuhterraneis cuniculis per quoslongo
itinere transit , terrenorum succorum lapi-
dumque diversa proprietate pollentium tin
llursus aquapluvialis, uti ex vario vaporum,
variismineralium lpirituum copiis imbuto-
rumresolutione accidit, ita terraz iis asTo-
iC!nI^mmmntl':: ciat33dumredduntur, inquinamentumvitare
ne1«eemttutmmi rf. tt j -/i j
nonpoiiunt. Unde cijternarum aqua, quocl
tum ex diversarum aquarum, quse diversis
anni temporibus in iis colliguntur, tum ex
grandine & nivibus hyberno tempore in te-
dtis colliquatis miscella quasdam sit, a Me-
"C t) 17 VlTlir Matthiolus. dicis passim, uti Matthiolus refert, improha-
JtLiXVlliiN 1 lLoj tur ; eb quod nives & grandines , nescio
C quid noxium & exitiale in se contineant, j bae & melioris notas aquas censeto , praeser
3 Fluvialis rnultorummorborumseminarium. Iterum j tim sinihil, velhltemparumarentz aut limi
"ummlTa. ssuviales aqudoxm diversorunsmineralium,
Secundum Signum , Si homines communi
alicujus loci aqua utentes inveneris viribus
rohujlos , calore nitentes, nulli crurum vi-
tio, nulli oculorum lippitudini obnoxios,
longam vitam sanamque trahentes, illas aquas
scito este probatisfimas.
Tertium Signum , Si in subjecftis aheno
flammis aqua moxferveat, similique veloci-
tate subtractis ignibus deserveat, illas pro-
in fundo aheni resederit.
rivorum, omniumque sordium morticino- Quartum Signum, Sileguminaineacotta,
& celeriter percotla suerint , nulla duritie
relitla , certum tibi aqua saluberrim<e"m-
naue natura rumque receptaculum sit, certe saluti eas con
^ ferre nemo sensatus asseruerit, nisi longo
temporis tra&u magnis fiftilibus astervatae
vasis ac defaecatae clarescant, & prorsus ex-
nhftm purgentur. Quod idem de lacuslrihus &
... tquttejp- stagnaiitibus HUIS sentiendum est, quas u-
M»*1^ tique fluvialibus aquis tanto deteriores esTe
• '( uecumtxj! censentur, quanto immobili situ squalen-
idsfflcononiia»* tes putrefeaioni sunt propiores
juiis ^ . ^ Exnisitaque lex aquarum fotabuium ge-
mum lit v ^ neribus, si stagnantes excipias, nullum fere
jgua lis elt | essepotest, quodnon nonnullam puritatis
^b sumrnarn 1 F su2e jacturam patiatur ; nulhe quoque sint
itatem Jr^icllta (i( quae varia transcolatione, conco&ione, de-
iulli, Pluttw11 fxcatione emendari non possint. Unde ali-
w^>e^uodl!
$tmXTX^ C A P U T II
dicium sit.
Quintum Signum, Si fontem intuearis,
circaquem nec muscus, nec juncus crescit,
nequeullissordibus inquinatusfuerit locus
ille; aqua verb pellucida, clara ,per latices
arenulas nullo muco obductas transeat,
certa habebis tenuitatis salubritatisque i-
stiusaquae signa.
Quomodo vero aqua cujusvis gravitas &
levitas, honitas aut malitia cognosci, & per
infirumentahydrometrica deprehendi posfint,
in sequentihus multis variisquemodis doce-
bimus.
inibusqu^ plf De Aquilegiis siVe de Signis \ per qu#, ubinam Aqua alicubifub Terra lateaty
'ssan^? ' cognofcere quis pofsit.
mt
m^u*s . jSpeisi; Cap.ll. "Tk /s Agni momenti ha^c experimenta
in iis locis in quibus aut forta-
, aut similia hisce xdi-
itipotumA 0 ticari solent ; cum solius aqua3 defecl:us o-
a,utP°Je inn^ mnemdeliciarumusumtollat: nullumve-
ma, aliul112 jse(lJ ro terrenum sit quod non alicubi subtus aut
lis aqua ^jfssipo^ humidum , aut sontis alicujus venam ha-
-statuiqul Yer^1', ^eat > merito Aquileges Architedi de tan-
f-«;c eXPerS' «to$> c , to bono sollicia, quzerere solenr, num ali-
nanda > " ** aiicubi cujus Jcaturiginzs latentisfpes sit; unde con-
jssrn0^01^ $P aqu*' tinuo studio intientisigna quaedam reperere,
C°1 si e ^uDtere si^ vitruvius ^er m aD<^it2 venam aquae tandem per-
yC/ lt \t PiiniusUS" venerint; quse Vitruvius l. 8 Archit.Plinius,
Ztis. e s
Palladius & Cajsiodorus$ofcetommm.emoti% Palladius,
commendarunt: Suntaufem sequenda. Cassiafc*
1. Si videris locum herbis viridantibus, nec
non proceris arboribus copiosa foliorum foe-
tura luxuriantem, certo tibi, alicubi subtus
aquarum copiam latere , persuadeas. Terris
enim quibus dulcis humor non longe subest,
quorundam germinum ubertas quasi semper
arridet, uti est juncus aquaticus, arundo le-
vis, rubus validus, salix lenta, populus vi-
rens, & reliqua arborum genera , quae ta*
men ultra naturam suam felici luxuriant
propagine.
Ll 2..Aqua->