DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.56678#0136
134
człowieka sprawiedliwego w malowidłach Sądu Ostatecznego w Mołdawii to „ąyma
npaBeą;Ha”190.
Charakterystyczne sformułowanie rozpoczynające formułę wotywną w ikonach ze
Smolnika i Liskowatego [28, 29], namalowanych około połowy wieku XVI, również znaj-
duje analogie w dziełach bałkańskich. Formuła odwołująca się do Trójcy Świętej obecna
jest w zakończeniu wspomnianego Zbornika, na który wskazała mi uwagę Pani dr W. Stęp-
niak-Minczewa:
„H3bojh€hhi€ML· 60(τβ)μδ π CBBpmeHMi€MB C(bi)h<j ii CBnocnTuietmiCMB C(se)T(d)ro
,H(oy)xd, bb ąnn ÓJiaroB^pHaroo u npTBBicoKddro μ CdMoąpB>KdBHdro it(Tcd)pd Hdinero
lOdtiHd CpamiMiipa EjitrapooMb π ΓρκοοΜΒ, noTBigd ce 6ji(d)roBpHdd h c(Be)roopoąndd
Ilł^CdjpfnjUd ńHHd, M CB nOBeJlTHHtCMB U(TCd)pCTBd, CM HdMMCd CHK) ΚΗΠΓΚ), pCKOMOe
CBÓOpHHK c(bc)tBIMB FipTnoąfojÓHTMB II CTpdCTOTpbriHHMB H<eHdMB. /Jd COyTB
roc(noąn)Hoy μ(^οδ)ρκ) μ μ,(Τοδ)ρ(π)μμ m ueąooMb m>k bb oyTBpB>Ką,CHMe
M^CdjpbCTBoy hx, rTiioy b 3ąpdBHl€ d ą(oy)mn bb cn(d)ceHHe. H Hdnncd ce bb Eanat
ipdżrk bb jiTto, 2(x)^H. E(o)roy >κε H(d)meMoy cjidB(d) b bTkbi. ϊ!μ(π)ηβ”191 192.
Zdecydowanie bliższa formule użytej na ikonach jest inskrypcja wotywna bułgarskiej cer-
kwi św. Mikołaja koło Staniczewa z roku 1331-1332:
„(u3)BOJienueM oma n^ctBpBuieHneMB cnna u cb nocIntmjenneMTb cnaro ,axa cwia cw. u na-
nnca cx xpaMt> [...]” .
Od tego samego słowa zaczyna się tekst inskrypcji na ikonie Matki Boskiej Pelagonitis-
sy z Zrze w Macedeonii hieromonacha Makarija z roku 1422. Zbliżony zapis zachowują
także późniejsze inskrypcje, np. w XV-wiecznym Tetraewangeliarzu mołdawskim, znaj-
dującym się w zbiorach polskich:
„HsBOJieHMeMB Oma m nocBflineHneM [?!] Cbihu h CBBpBiueHHeM CBararo J[yxa
Mcnncaca π OKOBaca chh TeTpaesaHrejiB ąoópuiM cbmbicjiom h ycBpąneMB ąynieBHBiM
κ Bory BjiBHMHCKaa KHeriiHe Oeoaopa ^parana nopeKjioM nw ^yMa flpBKajiaóa
3a ąyrny cbok> m poąnreji cbohx h ącą cbomx BjiauKa π προππχ π mi/i cbomx Hoanna
peKOMa BnaiiKa Cnaccjjapen h ópara ero HcaKa h cecrpa Αηηβ h ctina e>K Hnua π
προΗπχ npaBOCJiaBHbix poąnTejiex. 14 ąaąe cBHToe eBaHrenne μμτροποπηπ
CouaBCKon Mąe>Ke ecru xpaM cbhtofo BejiHKOMyueHHKa Feoprua HenopymeHO Ha
BeKBi bckom”193.
Taki początek posiada inskrypcja wotywna cerkwi św. Jerzego w Suczawie z r. 1522194
czy napis wykuty na okładzie bułgarskiego Ewangeliarza τ roku 1612, przywołując, we-
dług opinii D. Drumiewa, tradycję XVI-wieczną:
,,ΙΙ^ΚΟΛθΗΙβΜ ΗάΜ II ΠΟϋΠθΙΙΙθΗΙθΜ II CI1HS II €ΈΚΈΡ111Κ6ΗΙθΜΈ II CITlMO ΑΟΥΧΛ
ωκοκΛ ce cm.\ ąujc cii cha κηιιγλ ωτ βιιγπιπλ ka Atmo ^ρκ (ΐ6ΐ2)[...]”195.
Inny intrygujący zwrot wśród napisów o charakterze wotywnym występuje w ikonie ze
Strylska [66]: „Cl(IA) ΚΑΤΛΠΘΤΛ3ΜΛ”. Według W. Lucia, słowo „katapetazma” mogło być
190 BouiKOBnh 1952-1953, s. 47; Podlacha 1912, s. 136.
191 [Epilogus], fol. 242r- cyt. za Bdinski Zbornik s. 242, wersy 1-12.
192 faóejiHh 1987, s. 22.
193 Ewangeliarz, Mołdawia, pergamin, Warszawa, Biblioteka Narodowa, Oddział Rękopisów, Biblioteka
Ordynacji Zamoyskich, cim. 4, fol. 231v — cyt. za Ρογοβ 1969, s. 154.
194 Caproęu 1980, il. na s. 38.
193 JIpyMeB 1976, s. 94. W katalogu jako datę wykonania oprawy podano błędnie rok 1616.
człowieka sprawiedliwego w malowidłach Sądu Ostatecznego w Mołdawii to „ąyma
npaBeą;Ha”190.
Charakterystyczne sformułowanie rozpoczynające formułę wotywną w ikonach ze
Smolnika i Liskowatego [28, 29], namalowanych około połowy wieku XVI, również znaj-
duje analogie w dziełach bałkańskich. Formuła odwołująca się do Trójcy Świętej obecna
jest w zakończeniu wspomnianego Zbornika, na który wskazała mi uwagę Pani dr W. Stęp-
niak-Minczewa:
„H3bojh€hhi€ML· 60(τβ)μδ π CBBpmeHMi€MB C(bi)h<j ii CBnocnTuietmiCMB C(se)T(d)ro
,H(oy)xd, bb ąnn ÓJiaroB^pHaroo u npTBBicoKddro μ CdMoąpB>KdBHdro it(Tcd)pd Hdinero
lOdtiHd CpamiMiipa EjitrapooMb π ΓρκοοΜΒ, noTBigd ce 6ji(d)roBpHdd h c(Be)roopoąndd
Ilł^CdjpfnjUd ńHHd, M CB nOBeJlTHHtCMB U(TCd)pCTBd, CM HdMMCd CHK) ΚΗΠΓΚ), pCKOMOe
CBÓOpHHK c(bc)tBIMB FipTnoąfojÓHTMB II CTpdCTOTpbriHHMB H<eHdMB. /Jd COyTB
roc(noąn)Hoy μ(^οδ)ρκ) μ μ,(Τοδ)ρ(π)μμ m ueąooMb m>k bb oyTBpB>Ką,CHMe
M^CdjpbCTBoy hx, rTiioy b 3ąpdBHl€ d ą(oy)mn bb cn(d)ceHHe. H Hdnncd ce bb Eanat
ipdżrk bb jiTto, 2(x)^H. E(o)roy >κε H(d)meMoy cjidB(d) b bTkbi. ϊ!μ(π)ηβ”191 192.
Zdecydowanie bliższa formule użytej na ikonach jest inskrypcja wotywna bułgarskiej cer-
kwi św. Mikołaja koło Staniczewa z roku 1331-1332:
„(u3)BOJienueM oma n^ctBpBuieHneMB cnna u cb nocIntmjenneMTb cnaro ,axa cwia cw. u na-
nnca cx xpaMt> [...]” .
Od tego samego słowa zaczyna się tekst inskrypcji na ikonie Matki Boskiej Pelagonitis-
sy z Zrze w Macedeonii hieromonacha Makarija z roku 1422. Zbliżony zapis zachowują
także późniejsze inskrypcje, np. w XV-wiecznym Tetraewangeliarzu mołdawskim, znaj-
dującym się w zbiorach polskich:
„HsBOJieHMeMB Oma m nocBflineHneM [?!] Cbihu h CBBpBiueHHeM CBararo J[yxa
Mcnncaca π OKOBaca chh TeTpaesaHrejiB ąoópuiM cbmbicjiom h ycBpąneMB ąynieBHBiM
κ Bory BjiBHMHCKaa KHeriiHe Oeoaopa ^parana nopeKjioM nw ^yMa flpBKajiaóa
3a ąyrny cbok> m poąnreji cbohx h ącą cbomx BjiauKa π προππχ π mi/i cbomx Hoanna
peKOMa BnaiiKa Cnaccjjapen h ópara ero HcaKa h cecrpa Αηηβ h ctina e>K Hnua π
προΗπχ npaBOCJiaBHbix poąnTejiex. 14 ąaąe cBHToe eBaHrenne μμτροποπηπ
CouaBCKon Mąe>Ke ecru xpaM cbhtofo BejiHKOMyueHHKa Feoprua HenopymeHO Ha
BeKBi bckom”193.
Taki początek posiada inskrypcja wotywna cerkwi św. Jerzego w Suczawie z r. 1522194
czy napis wykuty na okładzie bułgarskiego Ewangeliarza τ roku 1612, przywołując, we-
dług opinii D. Drumiewa, tradycję XVI-wieczną:
,,ΙΙ^ΚΟΛθΗΙβΜ ΗάΜ II ΠΟϋΠθΙΙΙθΗΙθΜ II CI1HS II €ΈΚΈΡ111Κ6ΗΙθΜΈ II CITlMO ΑΟΥΧΛ
ωκοκΛ ce cm.\ ąujc cii cha κηιιγλ ωτ βιιγπιπλ ka Atmo ^ρκ (ΐ6ΐ2)[...]”195.
Inny intrygujący zwrot wśród napisów o charakterze wotywnym występuje w ikonie ze
Strylska [66]: „Cl(IA) ΚΑΤΛΠΘΤΛ3ΜΛ”. Według W. Lucia, słowo „katapetazma” mogło być
190 BouiKOBnh 1952-1953, s. 47; Podlacha 1912, s. 136.
191 [Epilogus], fol. 242r- cyt. za Bdinski Zbornik s. 242, wersy 1-12.
192 faóejiHh 1987, s. 22.
193 Ewangeliarz, Mołdawia, pergamin, Warszawa, Biblioteka Narodowa, Oddział Rękopisów, Biblioteka
Ordynacji Zamoyskich, cim. 4, fol. 231v — cyt. za Ρογοβ 1969, s. 154.
194 Caproęu 1980, il. na s. 38.
193 JIpyMeB 1976, s. 94. W katalogu jako datę wykonania oprawy podano błędnie rok 1616.