DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.56678#0197
IV
DROGI PRZENIKANIA NA RUŚ WIZERUNKU
MA TKI BOSKIEJ Z DZIECIĄ TKIEM W OTOCZENIU
PROROKÓW LUB APOSTOŁÓW
A. Wpływy południowosłowiańskie na Mołdawię, Ruś Kijowską i zachodnią
w łiteraturze cerkiewnej
Analizowany przepływ osiągnięć kultury krajów południowosłowiańskich, głównie
Bułgarii, na tereny Rusi odbywał się wielopłaszczyznowo, także na polu literatury - nie bez
wpływu na sztukę. Z tego powodu wydaje się wskazane zaznaczenie charakteru również
i tego oddziaływania.
Szereg faktów z dziejów Bułgarii miało dla Rusi ogromne znaczenie, jak np. ustalenie
argumentacji teologicznej, które nastąpiło w wyniku toczonych polemik z poglądami bo-
gumiłów. Ich przykładem jest starobułgarska apologia Chrabra Mnicha (2. połowy wieku
IX), zaadoptowana na Rusi. Za Symeona powstał komplet praw wzorowany na bizantyń-
skim Nomokanonie opartym na prawie Justyniana. Na Ruś trafił prawdopodobnie bezpo-
średnio z państwa morawskiego, lecz jego egzemplarz jest prawie dwa wieki późniejszy od
kopii bułgarskiej (wiek XI)1. Z wieku XII, z kolei, pochodzi ruski przekład Drabiny Jana
Klimaka (wiek VII), zawierający liczne bułgaryzmy i stanowiący najstarszy przekład sło-
wiański tego dzieła2. Kiedy Ruś przyjmowała chrześcijaństwo, Bułgaria posiadała już po-
ważną bibliotekę słowiańskich rękopisów z zakresu teologii dogmatycznej, a także nauk
naturalnych - swoiste encyklopedie oraz literaturę polemiczną i hagiograficzną, z których
sporządzano dziesiątki kopii ruskich. Decydujący wpływ wywarła jednakże kultura bułgar-
ska poprzez rozpowszechnienie cyrylicy, powstałej w wieku ΙΧ-Χ poprzez adaptację liter
greckich oraz głagolickich dla fonemów słowiańskich. Jej twórcą był Konstantyn Filozof,
natomiast kodyfikatorem Kliment z Ochrydy (916)3.
Wiele najstarszych zabytków literatury staroruskiej stanowi przekłady bezpośrednie lub
pośrednie oparte na dziełach bułgarskich, oryginalnych bądź będących przekładami grec-
kimi. Należy do nich Ewangeliarz Ostromira z lat 1056-1057 - przekład z oryginału staro-
bułgarskiego, dokonany, według podania, przez diakona Grzegorza dla posadnika nowo-
grodzkiego Ostromira. Podobnie słynny Zbornik Światosława z roku 1073, przeznaczony
dla wielkiego księcia Jarosława Światosławicza, opierał się na oryginale bułgarskim spo-
rządzonym dla cara Symeona, a pochodzącym z wieku ΙΧ-Χ4. W tym czasie, tj. w wieku
1 Teodorov 1988, s. 7-8.
2 ΠετκοΒ 1992, s. 249.
3 Teodorov 1988, s. 8.
4 Enjiem>KMii 1965, s. 134, 164.
DROGI PRZENIKANIA NA RUŚ WIZERUNKU
MA TKI BOSKIEJ Z DZIECIĄ TKIEM W OTOCZENIU
PROROKÓW LUB APOSTOŁÓW
A. Wpływy południowosłowiańskie na Mołdawię, Ruś Kijowską i zachodnią
w łiteraturze cerkiewnej
Analizowany przepływ osiągnięć kultury krajów południowosłowiańskich, głównie
Bułgarii, na tereny Rusi odbywał się wielopłaszczyznowo, także na polu literatury - nie bez
wpływu na sztukę. Z tego powodu wydaje się wskazane zaznaczenie charakteru również
i tego oddziaływania.
Szereg faktów z dziejów Bułgarii miało dla Rusi ogromne znaczenie, jak np. ustalenie
argumentacji teologicznej, które nastąpiło w wyniku toczonych polemik z poglądami bo-
gumiłów. Ich przykładem jest starobułgarska apologia Chrabra Mnicha (2. połowy wieku
IX), zaadoptowana na Rusi. Za Symeona powstał komplet praw wzorowany na bizantyń-
skim Nomokanonie opartym na prawie Justyniana. Na Ruś trafił prawdopodobnie bezpo-
średnio z państwa morawskiego, lecz jego egzemplarz jest prawie dwa wieki późniejszy od
kopii bułgarskiej (wiek XI)1. Z wieku XII, z kolei, pochodzi ruski przekład Drabiny Jana
Klimaka (wiek VII), zawierający liczne bułgaryzmy i stanowiący najstarszy przekład sło-
wiański tego dzieła2. Kiedy Ruś przyjmowała chrześcijaństwo, Bułgaria posiadała już po-
ważną bibliotekę słowiańskich rękopisów z zakresu teologii dogmatycznej, a także nauk
naturalnych - swoiste encyklopedie oraz literaturę polemiczną i hagiograficzną, z których
sporządzano dziesiątki kopii ruskich. Decydujący wpływ wywarła jednakże kultura bułgar-
ska poprzez rozpowszechnienie cyrylicy, powstałej w wieku ΙΧ-Χ poprzez adaptację liter
greckich oraz głagolickich dla fonemów słowiańskich. Jej twórcą był Konstantyn Filozof,
natomiast kodyfikatorem Kliment z Ochrydy (916)3.
Wiele najstarszych zabytków literatury staroruskiej stanowi przekłady bezpośrednie lub
pośrednie oparte na dziełach bułgarskich, oryginalnych bądź będących przekładami grec-
kimi. Należy do nich Ewangeliarz Ostromira z lat 1056-1057 - przekład z oryginału staro-
bułgarskiego, dokonany, według podania, przez diakona Grzegorza dla posadnika nowo-
grodzkiego Ostromira. Podobnie słynny Zbornik Światosława z roku 1073, przeznaczony
dla wielkiego księcia Jarosława Światosławicza, opierał się na oryginale bułgarskim spo-
rządzonym dla cara Symeona, a pochodzącym z wieku ΙΧ-Χ4. W tym czasie, tj. w wieku
1 Teodorov 1988, s. 7-8.
2 ΠετκοΒ 1992, s. 249.
3 Teodorov 1988, s. 8.
4 Enjiem>KMii 1965, s. 134, 164.