DOI Artikel:
Dobroczyński, Bartłomiej: Józefa Kremera projekt psychologii naukowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23902#0147
Józefa Kremera projekt psychologii naukowej 133
to, co nieświadome, ma zostać wykorzystane na jej korzyść (dyscyplina,
nawyknienie, hartowanie).
W odniesieniu do całej rozważanej przez siebie problematyki psycholo-
gicznej Kremer prezentuje niepowszednią wnikliwość metodologiczną, co
jest szczególnie wyraźne w analizie kwestii wiarygodności introspekcji oraz
perspektywiczności, czyli zależności wyników obserwacji od przyjętych
wcześniej rozstrzygnięć teoretycznych: „więc też nagromadzone przez te
teorye doświadczenia nie świadczyły bynajmniej, co się rzeczywiście działo
w świecie duchowym, jako raczej dowodziły różnego sposobu, którym się
na niego zapatrywano" (Kremer 1852/1877, s. 264-265).
Rozważania o Kremerze warto zamknąć fragmentem na temat relacji
świadomości i nieświadomości w odniesieniu do powiązanych z płciowo-
ścią aspektów funkcjonowania naszej psychiki. Nawiązania do sztuk pięk-
nych przypominają, że autor był przede wszystkim pionierem polskiej este-
tyki: „Atoli miłość płciowa, będąca stosunkiem duchowym z podstawą
zmysłową, jest zarazem świadomością, a zarazem potęgąbezświadomą, jest
niezawisła od woli naszej; ta strona miłości czyni człowieka jestestwem bier-
nem; tak zradza siępathos, który jest jakoby potęgą obcą względem niego,
a przecież, będąc najgłębszą jego istotą, jest nim samym; to uczucie owład-
nąwszy dusząbierze go pod panowanie swoje. Ta dwoista strona miłości, bo
świadoma i bezświadomą jej istota, właśnie dla tej dwoistej swojej natury
staje się niewyczerpanym przedmiotem dla sztuk pięknych, a zwłaszcza
poezyi" (Kremer 1852/1877, s. 322).
LITERATURA
Angell 1907/2000 - J.R. Angell, Psychologia funkcjonalna, w: Behawioryzm i psy-
chologia świadomości, red. J. Siuta, K. Krzyżewski, Kraków 2000.
Brentano 1874/1999 - F. Brentano, Psychologia z empirycznego punktu widzenia,
tłum. W. Galewicz, Warszawa 1999.
Dilthey 1910/2004 - W. Dilthey, Budowa świata historycznego w naukach humani-
stycznych, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004.
Dobroczyński 2005 - B. Dobraczyński, Idea nieświadomości w polskiej myśli psycho-
logicznej przed Freudem, Kraków 2005.
Dowgird 1828 - A. Dowgird, Wykład przyrodzonych myślenia prawideł, czyli Logika
teoretyczna i praktyczna, Połock 1828.
Fechner 1860 - G.T. Fechner, Ełemente der Psychophysik. Leipzig 1860.
Herbart 1824-1825 - J.F. Herbart, Psychologie ais Wissenschafl, neu gegriindet auf
Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik, Kónigsberg 1824-1825.
to, co nieświadome, ma zostać wykorzystane na jej korzyść (dyscyplina,
nawyknienie, hartowanie).
W odniesieniu do całej rozważanej przez siebie problematyki psycholo-
gicznej Kremer prezentuje niepowszednią wnikliwość metodologiczną, co
jest szczególnie wyraźne w analizie kwestii wiarygodności introspekcji oraz
perspektywiczności, czyli zależności wyników obserwacji od przyjętych
wcześniej rozstrzygnięć teoretycznych: „więc też nagromadzone przez te
teorye doświadczenia nie świadczyły bynajmniej, co się rzeczywiście działo
w świecie duchowym, jako raczej dowodziły różnego sposobu, którym się
na niego zapatrywano" (Kremer 1852/1877, s. 264-265).
Rozważania o Kremerze warto zamknąć fragmentem na temat relacji
świadomości i nieświadomości w odniesieniu do powiązanych z płciowo-
ścią aspektów funkcjonowania naszej psychiki. Nawiązania do sztuk pięk-
nych przypominają, że autor był przede wszystkim pionierem polskiej este-
tyki: „Atoli miłość płciowa, będąca stosunkiem duchowym z podstawą
zmysłową, jest zarazem świadomością, a zarazem potęgąbezświadomą, jest
niezawisła od woli naszej; ta strona miłości czyni człowieka jestestwem bier-
nem; tak zradza siępathos, który jest jakoby potęgą obcą względem niego,
a przecież, będąc najgłębszą jego istotą, jest nim samym; to uczucie owład-
nąwszy dusząbierze go pod panowanie swoje. Ta dwoista strona miłości, bo
świadoma i bezświadomą jej istota, właśnie dla tej dwoistej swojej natury
staje się niewyczerpanym przedmiotem dla sztuk pięknych, a zwłaszcza
poezyi" (Kremer 1852/1877, s. 322).
LITERATURA
Angell 1907/2000 - J.R. Angell, Psychologia funkcjonalna, w: Behawioryzm i psy-
chologia świadomości, red. J. Siuta, K. Krzyżewski, Kraków 2000.
Brentano 1874/1999 - F. Brentano, Psychologia z empirycznego punktu widzenia,
tłum. W. Galewicz, Warszawa 1999.
Dilthey 1910/2004 - W. Dilthey, Budowa świata historycznego w naukach humani-
stycznych, tłum. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004.
Dobroczyński 2005 - B. Dobraczyński, Idea nieświadomości w polskiej myśli psycho-
logicznej przed Freudem, Kraków 2005.
Dowgird 1828 - A. Dowgird, Wykład przyrodzonych myślenia prawideł, czyli Logika
teoretyczna i praktyczna, Połock 1828.
Fechner 1860 - G.T. Fechner, Ełemente der Psychophysik. Leipzig 1860.
Herbart 1824-1825 - J.F. Herbart, Psychologie ais Wissenschafl, neu gegriindet auf
Ehrfahrung, Metaphysik und Mathematik, Kónigsberg 1824-1825.