DOI Artikel:
Gyalókay, Zoltán: Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z Domibikowic: ze studiów nad rzeźbą drewnianą Małopolski w XIV wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0008
płaszczem, którego prawą połę unosi przed sobą przytrzymując ją lewym łok-
ciem. Głowę Marii zakrywa chusta spływająca łagodnym łukiem w dół za
sprawą gestu ubranego w długą koszulkę Dzieciątka, które chwytając, przy-
ciąga tkaninę do siebie3.
Bogaty i zróżnicowany układ szat, a także ukształtowana w wyraźnej kon-
wencji twarz składają się na określony wyraz stylowy i pod tym względem
pochodząca z Dominikowie figura Madonny me jest jedyną wśród zachowa-
nych dzieł snycerstwa czternastowiecznego w Małopolsce. Podobne cechy
wykazuje także znajdująca się obecnie w kolegiacie Św. Małgorzaty w No-
wym Sączu figura przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem (ił. 2). Rzeź-
ba ta, w czasie kiedy opublikował ją Józef Dutkiewicz, znajdowała się w Ka-
plicy Szwedzkiej w Nowym Sączu4. Mimo przekształceń spowodowanych
przemalowaniami, szczególnie zakrywającymi subtelnie opracowane detale
twarzy, ujawniła ona wysoki poziom artystyczny. Dojrzałość stylowa zręcz-
nie zakomponowanej przestrzennie figury, a także finezyjne opracowanie jej
powierzchni, skłoniły Dutkiewicza do uznania jej za najznakomitszą pośród
rzeźb zaszeregowanych przez niego do pierwszej grupy większego zespołu
dzieł. Zespół ten składał się z figur ujętych razem z racji wspólnoty stylo-
wej i geograficznej i określonych jako „typ sądecko-spiski". Rzeźba ta mogła
być jego zdaniem wzorem dla innych dzieł przedstawiających Matkę Boską
z Dzieciątkiem, rozsianych w kilku miejscowościach po obu stronach Tatr5.
W skład tej grupy wchodziła po polskiej stronie figura z Szaflar na Podha-
lu6, a po słowackiej na Spiszu rzeźby z Ruskinowiec (Ruskinovce, Ruszkin,
Riessdorf) (il. 3)7, ze Straży (Strażky, Nagyór, Nehre)8 i z Toporca (Toporec,
Toporc, Topperz) (il. 4)9.
Główka Dzieciątka została w nieznanym czasie przerzeźbiona.
4 J.E. Dutkiewicz, Nieznane rzeźby XIV-XVI w. na terenie Małopolski Południowo-Za-
chodniej, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury" 2, 1933/34, s. 253-265, tu: s. 255-256, il. 2.
5 J.E. Dutkiewicz, Małopolska rzeźba średniowieczna 1300-1450, Kraków 1949, nr kat.73,
il. 73 a-c. Konserwację rzeźby przeprowadziła Anna Pawłowska w 1953 roku; por.: Spis do-
kumentacji konserwatorskich zabytków ruchomych, Cz. I- zabytki poza muzeami, „Biblioteka
Muzealnictwa i Ochrony Zabytków", Seria B, 39, 1975, nr 757.
6 Dutkiewicz (przyp. 5), nr kat. 75, il. 75 a, b - datowana ok. r. 1380.
7 Dziś w Słowackiej Galerii Narodowej (Slovenska narodna galeria) w Bratysławie; por.:
A.C. Glatz, Gotische Kunst, w: Kunst der Slowakei, Stdndige Ausstellung der Slowakischen
Nationalgalerie, Bratislava 1995, nr kat. / il. 4 - datuje rzeźbę na czas przed r. 1360.
8 Dziś w Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie; por.: Tamże, nr kat. / il. 2 - dato-
wana: ok. 1330.
9 Dziś w Węgierskiej Galerii Narodowej (Magyar Nemzeti Galeria) w Budapeszcie, por.:
Gy. Tórók, The First Firgin and Childfrom Toporc, w: M. Mojzer (wyd.), The Hungarian Na-
tional Gallery, The Old Collections, Budapest 1984, nr kat. / il. 11 - datowana: 1340-1350.
6
ciem. Głowę Marii zakrywa chusta spływająca łagodnym łukiem w dół za
sprawą gestu ubranego w długą koszulkę Dzieciątka, które chwytając, przy-
ciąga tkaninę do siebie3.
Bogaty i zróżnicowany układ szat, a także ukształtowana w wyraźnej kon-
wencji twarz składają się na określony wyraz stylowy i pod tym względem
pochodząca z Dominikowie figura Madonny me jest jedyną wśród zachowa-
nych dzieł snycerstwa czternastowiecznego w Małopolsce. Podobne cechy
wykazuje także znajdująca się obecnie w kolegiacie Św. Małgorzaty w No-
wym Sączu figura przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem (ił. 2). Rzeź-
ba ta, w czasie kiedy opublikował ją Józef Dutkiewicz, znajdowała się w Ka-
plicy Szwedzkiej w Nowym Sączu4. Mimo przekształceń spowodowanych
przemalowaniami, szczególnie zakrywającymi subtelnie opracowane detale
twarzy, ujawniła ona wysoki poziom artystyczny. Dojrzałość stylowa zręcz-
nie zakomponowanej przestrzennie figury, a także finezyjne opracowanie jej
powierzchni, skłoniły Dutkiewicza do uznania jej za najznakomitszą pośród
rzeźb zaszeregowanych przez niego do pierwszej grupy większego zespołu
dzieł. Zespół ten składał się z figur ujętych razem z racji wspólnoty stylo-
wej i geograficznej i określonych jako „typ sądecko-spiski". Rzeźba ta mogła
być jego zdaniem wzorem dla innych dzieł przedstawiających Matkę Boską
z Dzieciątkiem, rozsianych w kilku miejscowościach po obu stronach Tatr5.
W skład tej grupy wchodziła po polskiej stronie figura z Szaflar na Podha-
lu6, a po słowackiej na Spiszu rzeźby z Ruskinowiec (Ruskinovce, Ruszkin,
Riessdorf) (il. 3)7, ze Straży (Strażky, Nagyór, Nehre)8 i z Toporca (Toporec,
Toporc, Topperz) (il. 4)9.
Główka Dzieciątka została w nieznanym czasie przerzeźbiona.
4 J.E. Dutkiewicz, Nieznane rzeźby XIV-XVI w. na terenie Małopolski Południowo-Za-
chodniej, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury" 2, 1933/34, s. 253-265, tu: s. 255-256, il. 2.
5 J.E. Dutkiewicz, Małopolska rzeźba średniowieczna 1300-1450, Kraków 1949, nr kat.73,
il. 73 a-c. Konserwację rzeźby przeprowadziła Anna Pawłowska w 1953 roku; por.: Spis do-
kumentacji konserwatorskich zabytków ruchomych, Cz. I- zabytki poza muzeami, „Biblioteka
Muzealnictwa i Ochrony Zabytków", Seria B, 39, 1975, nr 757.
6 Dutkiewicz (przyp. 5), nr kat. 75, il. 75 a, b - datowana ok. r. 1380.
7 Dziś w Słowackiej Galerii Narodowej (Slovenska narodna galeria) w Bratysławie; por.:
A.C. Glatz, Gotische Kunst, w: Kunst der Slowakei, Stdndige Ausstellung der Slowakischen
Nationalgalerie, Bratislava 1995, nr kat. / il. 4 - datuje rzeźbę na czas przed r. 1360.
8 Dziś w Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie; por.: Tamże, nr kat. / il. 2 - dato-
wana: ok. 1330.
9 Dziś w Węgierskiej Galerii Narodowej (Magyar Nemzeti Galeria) w Budapeszcie, por.:
Gy. Tórók, The First Firgin and Childfrom Toporc, w: M. Mojzer (wyd.), The Hungarian Na-
tional Gallery, The Old Collections, Budapest 1984, nr kat. / il. 11 - datowana: 1340-1350.
6