Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

pod wezwaniem Matki Boskiej. Szczegól-
ne wrażenie wywarła wizyta u bernardynów,
gdzie do dziś zachowało się pięć ołtarzy
z 1 poł. w. XVI. Niektóre z nich znajdują się
w trakcie konserwacji, co pozwoliło zgroma-
dzonym badaczom na dogłębne zapoznanie
się z ich budową (il. 4). Znajomością proble-
matyki miejscowych wystrojów artystycz-
nych popisała się przed zgromadzonymi Ka-
tja Mieth (Drezno).

Program poświęcony kulturze i sztuce
czasów jagiellońskich w Europie Środkowej
należy uznać za jeden z najciekawszych po-
mysłów w zakresie nauk humanistycznych,
jaki zrodził się w ciągu ostatnich lat. Po-
mysł niezwykle cenny, zważywszy że funk-
cji koordynatora podjęła się strona niemiec-
ka. Lipski ośrodek w ciągu kilku lat swego
istnienia stał się ważnym miejscem wymia-
ny myśli i spotkań ludzi zainteresowanych
zawodowo terenami „młodszej Europy".
Uczestnicząc w kolejnych spotkaniach z ol-
brzymią przyjemnością patrzyłem, jak ko-
lejne dzieła sztuki polskiej stają się „odkry-
ciem" dla badaczy z Niemiec. Dosyć często
te odkrycia przeradzały się w fascynację,
o czym świadczy rosnąca wciąż liczba pra-
cowników Instytutu posługujących się języ-
kiem polskim i czeskim. Sesja poświęcona
Górnym Łużycom była z pewnością jedną
z najciekawszych inicjatyw lipskich badaczy.
Świetnie zorganizowana i połączona z objaz-
dem naukowym stanowiła dla jej uczestni-
ków prawdziwą intelektualną przygodę.

Marek WALCZAK

Barocke Sakralarchitektur in Wilna.
Verfall und Erneuerung, Marburg 2002

Barokowa architektura Wilna od dawna
wzbudzała duże zainteresowanie wśród pol-
skich i litewskich historyków sztuki. Naj-
więcej miejsca poświęcano dziełom z okre-
su bujnego rozkwitu wileńskiej architektury,
a więc powstałym w wieku XVIII, choć nie
brakuje prac dotyczących wcześniejszych
zabytków, szczególnie pochodzących
z w. XVII. Rzadko kiedy pojawiają się pu-

blikacje w językach zachodnioeuropejskich.
Prezentowana książka Barocke Sakralarchi-
tektur in Wilna. Verfall und Erneuerung czę-
ściowo tę lukę wypełnia. W niemieckiej lite-
ramrze przedmiotu jest pierwszym tego typu
opracowaniem.

Książka została przygotowana w związ-
ku z wystawą zdjęć znanego litewskiego ar-
tysty fotografika Kęstutisa Stośkusa zorga-
nizowaną przez Herder-Institut w Marburgu,
przy współpracy Geisteswissenschaftliches
Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitte-
leuropas w Lipsku. Odpowiedzialnymi za
koncepcję całego przedsięwzięcia byli An-
drea Langer i Dietmar Popp oraz Birute Ruta
Vitkauskiene. Do współpracy zaprosili zna-
nych badaczy sztuki na Litwie Jerzego Ko-
walczyka, Marię Kałamajską-Saeed i Alek-
sandrę Aleksandravićiute.

Książka składa się z dwóch części.
Pierwsza, poprzedzona informacjami wy-
dawniczymi, spisem treści i wstępem, obej-
muje teksty poruszające ogólne zagadnienia
historyczne i kulturowe Litwy. Druga jest
katalogiem dwudziestu wileńskich kościo-
łów.

Pierwszą część książki otwiera tekst nie-
mieckiej badaczki Andrei Langer {Wilna und
das Grossfiirstentum Litauen - eine Skiz-
ze der politischen und kulturgeschichtlichen
Entwick/ung), dający może nieco ogólny, ale
jasny obraz kształtowania się i rozwoju pań-
stwa i jego stolicy od czasów króla Mendo-
ga, przez unię personalną z Polską w czasach
Jagiellonów, uwieńczoną w r. 1569 Unią Lu-
belską, aż po wspólne XVII- i XVIII-wiecz-
ne dzieje. W osobnych ramach umieszcza
informacje o polsko-litewskich władcach,
żydowskich mieszkańcach Wilna (nie wia-
domo, z jakiej przyczyny skoro wystawa
poświęcona jest architekturze katolickiej)
i podstawowe wiadomości o współczesnej
strukturze etniczno-religijnej państwa litew-
skiego.

Charakterystykę barokowej sakralnej
architektury Wilna daje nam tekst Jerze-
go Kowalczyka (Barocke Sakralarchitektur
in Wilna) wielce zasłużonego badacza szru-

152