Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

Z drugiej strony wystawa prezentowa-
na była szerszej publiczności zachodnioeu-
ropejskiej, która jest raczej mniej zaznajo-
miona z lokalną polsko-litewską problema-
tyką. W takim kontekście nie dziwi ogólny
rys historyczno-kulturowy oraz zwięzłe ha-
sła, mogące ułatwić poznanie i zrozumienie
zawiłości barokowej architektury sakralnej
Wilna i spowodować, iż nasze polsko-litew-
skie dziedzictwo stanie się bliższe ludziom
zza Odry.

Józef Skrabski

JaKUB SITO, Thomas Hutter, rzeźbiarz późne-
go baroku, Warszawa-Przemyśl 2001 (Insty-
tut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Regional-
ny Ośrodek Kultury Edukacji i Nauki w Prze-
myślu), s. 329, il. 12 kol., 218 cz.-b.

Monografia twórczości Tomasza Hutte-
ra, jednego z głównych rzeźbiarzy 1. polowy
XVIII stulecia w Rzeczypospolitej, działają-
cego na terenach Małopolski i Rusi Koron-
nej, jest jedną z nielicznych prac poświęco-
nych nowożytnej rzeźbie polskiej. Już sam
ten fakt uświadamia nam znaczenie tej pozy-
cji dla badań nad sztuka nowożytną Rzeczy-
pospolitej w ogóle, a zwłaszcza dla jej daw-
nych kresów wschodnich.

Książka Jakuba Sity, uznanego history-
ka rzeźby polskiej, jest wynikiem jego wie-
loletnich badań nad Hutterem artystą; pod-
stawą dla niej stała się dysertacja doktorska
pt. Tomasz Hutter, rzeźbiarz 1. polowy XVIII
wieku w Małopolsce obroniona w roku 2000
na Uniwersytecie Warszawskim pod kierun-
kiem prof. dr hab. Mariusza Karpowicza.

Obszerna publikacja składa się zasadni-
czo z dwóch części: pierwsza obejmuje tekst
główny, aneksy źródłowe i wykazy archiwa-
liów oraz zestawienia bibliografii. Na część
drugą składa się kalendarium i katalog dzieł
artysty (podzielony na prace potwierdzone
archiwalnie, atrybuowane i niezachowane),
obszerne i wyczerpujące streszczenie w ję-
zyku niemieckim (co jest istotne dla histo-
ryków sztuki z kraju, z którego pochodzi
Hutter, dla których w większości obraz sztu-

ki polskiej pozostaje nieznany) oraz indeks
osobowy. Tekst główny został natomiast po-
dzielony na rozdziały kolejno poświęcone
stanowi badań, biografii, panoramie twór-
czości, wartościom artystycznym sztuki Hut-
tera, jej genezie, warsztatowi snycerza, kwe-
stii projektów oraz przedstawieniu miejsca
artysty w panoramie rzeźby Rusi Koronnej
w l. połowie XVIII wieku. Konstrukcja pra-
cy powoduje pewne niedogodności w po-
znaniu dorobku artysty, bowiem obszerny
katalog dzieł został zamieszczony na końcu
książki, za spisami bibliografii i ilustracji,
i w zasadzie powtarza wszystkie najistotniej-
sze ustalenia przedstawione w bogatej pano-
ramie twórczości Huttera.

Zanim przyjdzie omówić zawartość pra-
cy i jej główne tezy, wypada stwierdzić, że
materiał, którym operuje autor był szczegól-
nie trudny do zebrania i opanowania. Pomi-
jając fakt znacznego rozproszenia geogra-
ficznego dzieł wiązanych z Hutterem, trud-
ności w dostępie do dzieł znajdujących się
na terenach Ukrainy, należy też podkreślić
katastrofalny stan zachowania materiałów
źródłowych dotyczących sztuki tego okre-
su. Książka Sity wyróżnia się w tym miejscu
skrupulatnością i olbrzymim zakresem kwe-
rend źródłowych (autor prowadził poszuki-
wania w ponad dwudziestu polskich i zagra-
nicznych archiwach). Podjęty przezeń temat
wymagał także zapoznania się z bogatą lite-
raturą obcojęzyczną. Sygnalizowana obfitość
materiału zmusza do choćby skrótowego
omówienia każdego z rozdziałów.

Na początku autor wyczerpująco przed-
stawił stan badań nad twórczością Huttera,
a następnie wiadomości biograficzne doty-
czące snycerza. Na podkreślenie zasługu-
je drobiazgowa rekonstrukcja dziejów życia
artysty. W oparciu o odnalezione, nieznane
dotąd archiwalia (np. listy samego artysty
do generała zakonu jezuickiego), autor usta-
lił kilka istotnych faktów, mających kapi-
talne znaczenie dla całej twórczości artysty.
Wg Sity Tomasz Hutter, urodzony w roku
1696. pochodził z bawarskiego regionu Pfaf-
fenwinkel, położonego na południe od Mo-

154