Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

MODUS

Prace z historii sztuki

IV (2003)

Monika Rydiger

„Ludzkie architektury". Ze studiów nad relacjami
pomiędzy rzeźbą a architekturą w sztuce XX wieku

RELACJE ZACHODZĄCE POMIĘDZY RZEŹBĄ
A ARCHITEKTURĄ

Związki pomiędzy rzeźbą a architekturą postrzegane są zazwyczaj jako
forma symbiozy obu gatunków sztuki. Rzeźba - pełniąca tradycyjną rolę de-
koracji - pozostaje najczęściej w służbie architektury. Podporządkowuje się
strukturze budowli bądź współgra z nią. W ten sposób podkreśla i kontynuuje
styl oraz układ całości (gotyk, barok). Staje się jakby organiczną częścią ar-
chitektury1.

Innym rodzajem dzieł, w których powszechnie dostrzega się przejawy
związków obu tych gatunków sztuki, są pomniki wzniesione dla upamiętnie-
nia osoby lub zdarzenia. Mogą być wynikiem prostego zestawienia rzeźby
z architekturą (statua na cokole, postumencie, kolumnie) bądź przybierają po-
stać dekorowanych rzeźbą elementów architektonicznych (np. łuk triumfalny,
słup, ściana). Niekiedy (szczególnie w pomnikach współczesnych) określają
przestrzeń szeregiem form architektoniczno-rzeźbiarskich („pomniki - prze-
strzeń architektonicznie zorganizowana")2.

Relacje między architekturą a rzeźbą pogłębiają się z chwilą ostatecznego
usytuowania monumentu w jego architektonicznym kontekście. Wkompono-
wany w istniejącą zabudowę może pełnić rolę organizującą otoczenie, to zaś
stwarza mu odpowiednią „scenografię", oprawę architektoniczną, tło.

1 J. Jahn, Wórterbuch der Kunst, Stuttgart 1950, s. 56-57.

~ J. Olkiewicz, Pomniki - przestrzeń architektonicznie zorganizowana, „Architektura"
1967, nr 10, s. 398-400.

77