Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

niedosyt brak całościowej, szerszej analizy
wystroju kolegiaty i kościoła ormiańskiego,
z którymi łączy się kolejny, nieznany sze-
rzej, wystrój rzeźbiarski w kościele parafial-
nym w Uściu Zielonym koło Buczacza (da-
towany na lata 40. XVIII wieku)7, brak też
wzmianki o rzeźbach z kościoła bernardyń-
skiego w Gwoźdźcu8.

Należy podkreślić, iż książka Jakuba
Sity, pomimo zgłaszanych powyżej zastrze-
żeń, jest pozycją bardzo cenną przynoszącą
bogactwo nowego materiału, dokładne ana-
lizy stylowe wielu istotnych dla sztuki pol-
skiej dzieł. Książka wykracza poza ramy je-
dynie monografii artysty referującej zagad-
nienia wykształcenia, działalności warsztatu
i projektów rzeźbiarskich. Twórczość To-
masza Huttera stała się na zasadzie pars pro
toto przykładem uświadamiającym czytelni-
kowi złożoną problematykę dziejów późno-
barokowej rzeźby w Rzeczypospolitej, sta-
nowiąc zarazem omówienie kwestii migracji
artystów w Środkowej Europie w 1. połowie
XVIII wieku.

Andrzej BETLEJ

Stulecie Towarzystwa Artystów Polskich
,,Sztuka", red. Anna Baranowa, Universitas,
Kraków 2001 (seria ARS VETUS ET NOVA,
T. IV, red. serii Wojciech Bałus), 191 s., il.
cz.-b. i kol.

Książka Stulecie Towarzystwa Artystów
Polskich ,,Sztuka" prezentuje referaty wy-
głoszone w trakcie sesji naukowej, zorgani-
zowanej przez Zakład Historii Sztuki Nowo-
czesnej Instytutu Historii Sztuki UJ i Konsu-
lat Generalny Republiki Austrii w Krakowie
w listopadzie 1997 roku.

We Wstępie Anny Baranowej zaprezen-
towane zostały główne założenia konferen-

cji, której zadaniem było uchwycenie spe-
cyfiki kontekstu „geoartystycznego", w ja-
kim uformowała się „Sztuka" oraz wery-
fikacja tradycyjnych kategorii, takich jak
centrum i peryferie. Sformułowane w ten
sposób postulaty badawcze świadczą o pra-
gnieniu wpisania się w nowoczesne nurty
badań humanistycznych, skupionych raczej
na bezstronnym dociekaniu „obramowania"
czasowo-przestrzennego, unikających hierar-
chizacji oraz rezygnujących z opozycyjności
pomiędzy stolicą sztuki a prowincją.

Trzynaście tekstów ukazuje rozmaitość
tematów, jakie poruszono z okazji setnej
rocznicy powstania TAP „Sztuka" Pojawi-
ły się wypowiedzi dotykające europejskie-
go kontekstu działalności artystów polskich
w realiach późnej monarchii austro-węgier-
skiej, mówiące o specyfice środowiska kra-
kowskiego oraz podejmujące kwestię twór-
czości kilku wybitnych indywidualności,
związanych ze „Sztuką".

Tom rozpoczyna tekst Tomasza Grygle-
wicza ,,Sztuka" a secesje, poświęcony pró-
bie umiejscowienia środowiska krakow-
skiego w ogólnoeuropejskim mchu secesjo-
nistycznym. Szczególnie ciekawe wydają
się porównania pomiędzy secesjami Mo-
nachium, Wiednia i Berlina oraz zestawie-
nie tych ugrupowań z postawą twórców
polskich. Odpowiedź na pytanie, czy TAP
„Sztuka" można traktować jako rodzaj kra-
kowskiej secesji, pozostaje zawieszona i nie-
rozstrzygnięta wobec znacznej liczby zarów -
no analogii, jak i odmienności. Samo doko-
nanie konfrontacji tego rodzaju, uwieńczone
bilansem podobieństw i różnic, klarownie
uwypukla te cechy środowiska Krakowa,
które wydają się znamienne tylko dla niego
i wyróżniają „Sztukę" spośród stowarzyszeń
o zbliżonym charakterze.

Rzeźby tc zostały odkryte podczas prac inwentaryzacyjnych Koła Naukowego Studentów Historii
Sztuki UJ wr. 1997.

8 A. Betlej, Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii i klasztor Bernardynów
w Gwoźdźcu, w: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej,
cz. 1, red. J.K. Ostrowski, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 4,
Kraków 1996, s. 28.

160