Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

Dynowie, Brzezinach, Borku Starym - z 1.
ćwierci XVIII wieku), a także zatrzymuje
się nad prowincjonalną twórczością Łukasza
Zaydakiewicza, jedynej znaczniejszej posta-
ci tego kierunku, wydobytej przy okazji prac
nad inwentaiyzacją sztuki sakralnej na Rusi
Koronnej. Drugi nurt umownie określony
jako italianizujący, związany został głównie
z oddziaływaniem sztuki Baltazara Fontany
i jego krakowskich (małopolskich) uczniów
oraz naśladowców. O ile przytoczone przy-
kłady wpływów - zwłaszcza prac Antonie-
go Frączkiewicza - są oczywiste, o tyle za-
uważane wpływy sztuki „pofontanowskiej"
na poszczególne elementy wystroju kościo-
ła parafialnego w Dobromilu są chyba zbyt
daleko idące, zwłaszcza gdy mamy do czy-
nienia z pracami prowincjonalnymi, o ni-
skim poziomie artystycznym (szczególnie
ołtarze boczne, w mniejszym stopniu tamtej-
sza ambona). Zauważona właściwie po raz
pierwszy w opracowaniach historyczno-arty-
stycznych bogata dekoracja stiukowa (1733—
1740) kaplicy Wiśniowieckich przy katedrze
lwowskiej jest natomiast chyba przykładem
przerzutu bezpośrednio z Moraw. Tu zwłasz-
cza należałoby zastanowić się nad rolą Mo-
rawianina Józefa Leblasa. Jako pozostałe
przykłady tego nurtu Sito wymienia m.in.
rzeźby castrum doloris Jakuba Sobieskie-
go z kolegiaty żółkiewskiej (1743). Trzeci
z opisywanych nurtów, o orientacji habsbur-
skiej, przedstawia się szczególnie interesują-
co. Poza dekoracją rzeźbiarską ołtarza głów-
nego w katedrze w Kamieńcu Podolskim (z
ok. 1717-1721), będącej „odbiciem" rzeźby
czeskiej. Sito podkreśla znaczenie dla obra-
zu sztuki lwowskiej niezachowanego ołtarza
głównego z kościoła Karmelitów we Lwo-

wie (znajdującego się przed 1945 w Mila-
tynie Nowym) z około 1740 roku. Ponadto,
jako główne osobowości artystyczne, Sito
wyróżnia Konrada Kutschenreitera, architek-
ta, stolarza, ale i snycerza (m.in. autora figur
z ołtarzy Św. Anny i Św. Tekli u lwowskich
bernardynów) oraz kolejnego, anonimowe-
go twórcę ambony i ołtarza Św. Józefa we
wspomnianym wyżej kościele bernardyń-
skim i części wystroju kolegiaty stanisła-
wowskiej (lata 30. i 40. XVIII wieku). Au-
tor ołtarza milatyńskiego oraz pozostali dwaj
twórcy tworzyli pod wpływem rzeźby au-
striackiej początków XVIII stulecia.

Sito ponadto przypomina fakt, iż kilku
innych rzeźbiarzy z 1. połowy XVIII wieku
znanych jest wyłącznie z nazwiska, a odtwo-
rzenie ich sylwetek artystycznych jest prak-
tycznie niemożliwe. Tytułem uzupełnienia
można jednak dodać, że wspominany prze-
zeń Wawrzyniec Sokołowski był snycerzem
często odnotowywanym w lwowskich księ-
gach metrykalnych, pracującym m.in. przy
kościele dominikańskim4.

Ostatni rozdział książki niestety wyda-
je się niekompletny. Wśród najważniejszych
pominięć należy wymienić brak omówienia
dzieł lwowskich: ołtarza głównego w ko-
ściele Jezuitów (około 1744-1747), am-
bony oraz ołtarzy z katedry ormiańskiej (2.
ćwierć XVIII wieku)6 - prac, jak się wyda-
je, istotnych zwłaszcza dla charakterystyki
wpływów morawskich na sztukę lwowską.
Brak też ołtarza głównego w świątyni jezuic-
kiej (ob. katedrze unickiej) w Stanisławowie
(ob. Iwanofrankowsku). Wydaje się, iż cen-
nym uzupełnieniem przedstawionego mate-
riału byłoby także szersze scharakteryzowa-
nie pozostałych prac w tym mieście. Budzi

Z. Homung, Jan de Witte, architekt kościoła Dominikanów we Lwowie, red. Jerzy Kowalczyk, War-
szawa 1995, s. 167: wiadomo iż Wawrzyniec Sokołowski wykonywał w r. 1743 ławki w kościele Bożego
Ciała.

3 J. Paszenda, Kościół jezuitów we Lwowie w świetle źródeł archiwalnych, w: tenże, Budowle jezuickie
w Polsce, t. 2, Kraków 2000, s. 123.

6 Zob. J. Chrząszczcwski, Kościoły ormiańskie w Polsce, Warszawa 2001, s. 64-65, 70-71, il. 60, 63.
Część wystroju (m. in. ambona) została przed II wojną światową sprzedana do kościoła reformackiego
w Rzeszowie.

159