Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

wet odgiywać dość znaczącą rolę m.in. przy
wykonywaniu galerii kamiennych posągów
przed jarosławskim kościołem Św. Jana,
przy realizacji dekoracji rzeźbiarskiej w ko-
ściele Bernardynów we Lwowie oraz przy
wystroju kaplicy Fredry w Przemyślu. Oczy-
wiście dominującą rolę w warsztacie miał
sam mistrz, który zgodnie z ówczesną prak-
tyką rzeźbiarską przedkładał uczniom i cze-
ladnikom osobiście wykonane bozzetta. Hut-
ter był także prawdopodobnie autorem czę-
ści projektów architektonicznych, co autor
przedstawił w następnym rozdziale.

Udział rzeźbiarza w realizacji kilku bar-
dzo rozbudowanych wystrojów rzeźbiar-
skich okazuje się w przypadku Tomasza Hut-
tera bardzo istotny. Spostrzeżenia poczynio-
ne w tym miejscu przez Sitę stanowiąjedne
z najbardziej wartościowych dla zagadnie-
nia praktyki warsztatowej i relacji rzeźbiarz
- architekt w nowożytnej sztuce polskiej.
Hutter z pewnością był artystą projektują-
cym nie tylko poszczególne kompozycje
rzeźbiarskie, ale również samodzielnym pro-
jektodawcą dzieł architektury w małej skali.
Sito wyróżnia ponadto wielokrotnie powie-
lany przez artystę typ ołtarza kolumnowo-fi-
larowego, zależnego przede wszystkim od
wzorów zaproponowanych przez traktat An-
drea Pozza3 (podkreślana przez monografi-
stę rola krakowskich prac Fontany jest raczej
mniejsza, choć pewne elementy mogły być
zaczerpnięte z wzorów krakowskich). Ja-
kub Sito wyodrębnił zwartą grupę retabulów
tego typu - są to ołtarze przytęczowe z ka-
tedry przemyskiej oraz retabula znajdujące
się np. w Jarosławiu, Zagórzu Staiym czy
w Albigowej. Na twórcze wykorzystywanie
wzorów pozzowskich wskazuje także ołtarz
w kaplicy fredrowskiej w Przemyślu oraz
ołtarz p.w. Jezusa Ubiczowanego w koście-
le Bernardynów w Rzeszowie (około 1744).

Struktury te raczej na pewno zaprojekto-
wał sam rzeźbiarz. O umiejętnościach Hut-
tera jako architekta może także świadczyć
np. zespół ołtarza głównego w kościele ber-
nardyńskim we Lwowie. Choć autorem tego
dzieła, zależnego od wzorów Johanna Bern-
harda Fischera von Erlach i Matthiasa Stein-
la, jest Konrad Kutschenreiter, to jednak rola
Huttera nie ograniczała się do wykonania
figur. Dekoracja rzeźbiarska stanowi kom-
plementarną i znaczącą część współdecydu-
jącą o wyrazie artystycznym tego wspaniałe-
go Gesamtkunstwerku. Ponadto sam snycerz
jest odpowiedzialny za retabula z kościołów
w Łące i Opatowie, gdzie Hutter odwołuje
się do struktury ołtarza lwowskiego. Dzie-
ła te, z ostatniej fazy działalności, są wi-
docznym efektem długoletniej praktyki i do-
świadczenia artysty.

Pierwszą część pracy kończy rozdział
ukazujący postać Huttera na tle rzeźby tere-
nów Małopolski (w tytule rozdziału co praw-
da autor ogranicza się do wschodniej czę-
ści Małopolski, jednak sam zdecydowanie
wykracza poza tak założone granice) i Ru-
si Koronnej w 1 połowie XVIII śmiecia.
Ta część pracy stanowi szczególnie cenny
wkład w poznanie dziejów rzeźby Rzeczy-
pospolitej tego okresu - mamy bowiem do
czynienia z pierwszą próbą syntezy cało-
ści zjawisk. Sito zasadniczo wyróżnia trzy
nurty obecne w sztuce tych terenów: rodzi-
my, italianizujący i trzeci - łączony przede
wszystkim z wpływami rzeźby austriac-
kiej i śląskiej. Pierwszy z nich charaktery-
zuje się raczej niskim poziomem, nierzad-
ko wręcz rzemieślniczym. Rzeźba figuralna
silnie archaizuje i odwołuje się do tradycji
XVII-wiecznej. Można wspomnieć, iż Sito
wyróżnia tu ciekawy, zwarty, zespół ołtarzy
architektonicznych, zdobionych ornamen-
tem akantowym (w Brzozowie, Haczowie,

J Warto w tym miejscu dodać, iż podobnym zestawem wydawnictw wzornikowych posługiwał się
współczesny Huttcrowi architekt Paweł Giżycki - zob. A. Betlej, Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII
wieku, Kraków 2003, s. 58-59 - dlatego widoczne są podobieństwa pomiędzy pracami obu artystów. Nie
można jednak mówić o wpływie Giżyckiego na Huttera, bowiem równie wyraźne są różnice w opracowa-
niu projektowanych przez Giżyckiego struktur ołtarzowych.

158