DOI Artikel:
Skrabski, Józef: Uwagi na temat wyposażenia kościoła parafialnego p.w. św. Anny w Lubartowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0051
lami maryjnymi. Naprzeciwległy ołtarz Ukrzyżowania wzniesiono na cokole
imitującym skałę, w polu nastawy wstawiono rzeźbiony krucyfiks, a dekora-
cję uzupełniono stylizowanymi arma Christi.
Analizując struktury tych ołtarzy należy podkreślić, iż charakterystyczny
szczyt wywodzi się z ołtarzy zaprojektowanych przez Pozza w kościele je-
zuickim w Montepulciano (ok. 1702)46 bądź powstałych pod wpływem jego
twórczości w kościele w Macerata (ok. 1698)47. Motyw półokrągłej woluty
był popularny w południowych Niemczech i Austrii. Podobne projektował
Donato Felice Frisoni (ok. 1723) w ołtarzu głównym i w bocznych kościo-
ła benedyktynów w Wemgarten4S. Najbliższe lubartowskim pozostają ołta-
rze boczne p.w. Matki Boskiej Bolesnej (il. 15) i św. Michała Georga Rafa-
ela Donnera w katedrze w Bratysławie49. Kontrakt na wykonanie tych ołtarzy
podpisał Donner 20 października 1737 r, ale nie wiadomo, czy słynny rzeź-
biarz rzeczywiście był autorem projektu, niestety źródła tego nie precyzują50.
Ołtarze, usytuowane przy wschodnich filarach, tuż przy łuku tęczowym, zo-
stały usunięte w czasie regotycyzacji katedry w latach 1865-67. Ich wygląd
jest znany z akwareli M. Kerna z r. 1835 oraz sztychu Dornecka z tego sa-
mego czasu3'. Mimo iż obie ilustracje są niedoskonałe, a do tego w szczegó-
łach nieznacznie się różnią, to pozwalają uchwycić wspólne cechy z ołtarzami
w Lubartowie, zwłaszcza w partii zwieńczenia. Na sztychu Dornecka woluta
wchodzi w partię przerwanego belkowania, na akwareli Kerna jest wyraźnie
umieszczona ponad nim, tak jak w ołtarzach lubartowskich. Nie wiadomo,
czy ołtarze bratysławskie stanowiły wzór dla lubartowskich. Datowanie taką
możliwość wyklucza. Najbardziej prawdopodobne wydaje się założenie, że
zarówno ołtarze w Bratysławie, jak i w Lubartowie wywodzą się z jednego,
nieznanego mi wzoru, funkcjonującego w środowisku wiedeńskim w drugim
i trzecim dziesięcioleciu w. XVIII-2.
46 R.M. Dal Mas, Le operę architettoniche a Ragusa. Lubiana, Trieste, Montelpuciano, Bel-
luno e Trento, w: Andrea Pozzo, red. Vittorio De Feo, Vittorio Martinelli. Milano 1996, s. 192.
Podobny szczyt występuje na rysunku z Uffizzi tradycyjnie przypisywany Pozzowi, V. De Feo,
Le cappelle e gli allari, w: Andrea Pozzo (jak wyżej), s. 141.
47 R. Bosel, Jezuitenarchitektur in Italien (1540-1773), Wien 1986, s. 107.
48 N. Lieb. Barockkirchen zwischen Donau undAlpen, Munchen 1997, s. 18-24.
49 P. Fidler, Georg Rafael Donner - Baudirektor und Architekt, „Jahrbuch der Kunsthistori-
schen Sammlungen in Wien" 92, 1996, s. 153-54; I. Rusina, Malerei und Bildhauerkunst, w: Der
Martinsdom in Bratislava, red. J. Zary, A. Bagin, I. Rusina, E. Toranova, Bratislava 1990, s. 112.
50 Fidler (przyp. 49), s. 153.
51 Fidler (przyp. 49), s. 153.
52 Późnym przykładem wykorzystania woluty w zwieńczeniu ołtarza jest projekt F. Mung-
genasta ołtarza bocznego z 1746/47 do kościoła augustianów p.w. śś. Jerzego i Stefana w Her-
zogenburgu, zob. Triumph der Phantasie (przyp. 39), s. 273-74.
48
imitującym skałę, w polu nastawy wstawiono rzeźbiony krucyfiks, a dekora-
cję uzupełniono stylizowanymi arma Christi.
Analizując struktury tych ołtarzy należy podkreślić, iż charakterystyczny
szczyt wywodzi się z ołtarzy zaprojektowanych przez Pozza w kościele je-
zuickim w Montepulciano (ok. 1702)46 bądź powstałych pod wpływem jego
twórczości w kościele w Macerata (ok. 1698)47. Motyw półokrągłej woluty
był popularny w południowych Niemczech i Austrii. Podobne projektował
Donato Felice Frisoni (ok. 1723) w ołtarzu głównym i w bocznych kościo-
ła benedyktynów w Wemgarten4S. Najbliższe lubartowskim pozostają ołta-
rze boczne p.w. Matki Boskiej Bolesnej (il. 15) i św. Michała Georga Rafa-
ela Donnera w katedrze w Bratysławie49. Kontrakt na wykonanie tych ołtarzy
podpisał Donner 20 października 1737 r, ale nie wiadomo, czy słynny rzeź-
biarz rzeczywiście był autorem projektu, niestety źródła tego nie precyzują50.
Ołtarze, usytuowane przy wschodnich filarach, tuż przy łuku tęczowym, zo-
stały usunięte w czasie regotycyzacji katedry w latach 1865-67. Ich wygląd
jest znany z akwareli M. Kerna z r. 1835 oraz sztychu Dornecka z tego sa-
mego czasu3'. Mimo iż obie ilustracje są niedoskonałe, a do tego w szczegó-
łach nieznacznie się różnią, to pozwalają uchwycić wspólne cechy z ołtarzami
w Lubartowie, zwłaszcza w partii zwieńczenia. Na sztychu Dornecka woluta
wchodzi w partię przerwanego belkowania, na akwareli Kerna jest wyraźnie
umieszczona ponad nim, tak jak w ołtarzach lubartowskich. Nie wiadomo,
czy ołtarze bratysławskie stanowiły wzór dla lubartowskich. Datowanie taką
możliwość wyklucza. Najbardziej prawdopodobne wydaje się założenie, że
zarówno ołtarze w Bratysławie, jak i w Lubartowie wywodzą się z jednego,
nieznanego mi wzoru, funkcjonującego w środowisku wiedeńskim w drugim
i trzecim dziesięcioleciu w. XVIII-2.
46 R.M. Dal Mas, Le operę architettoniche a Ragusa. Lubiana, Trieste, Montelpuciano, Bel-
luno e Trento, w: Andrea Pozzo, red. Vittorio De Feo, Vittorio Martinelli. Milano 1996, s. 192.
Podobny szczyt występuje na rysunku z Uffizzi tradycyjnie przypisywany Pozzowi, V. De Feo,
Le cappelle e gli allari, w: Andrea Pozzo (jak wyżej), s. 141.
47 R. Bosel, Jezuitenarchitektur in Italien (1540-1773), Wien 1986, s. 107.
48 N. Lieb. Barockkirchen zwischen Donau undAlpen, Munchen 1997, s. 18-24.
49 P. Fidler, Georg Rafael Donner - Baudirektor und Architekt, „Jahrbuch der Kunsthistori-
schen Sammlungen in Wien" 92, 1996, s. 153-54; I. Rusina, Malerei und Bildhauerkunst, w: Der
Martinsdom in Bratislava, red. J. Zary, A. Bagin, I. Rusina, E. Toranova, Bratislava 1990, s. 112.
50 Fidler (przyp. 49), s. 153.
51 Fidler (przyp. 49), s. 153.
52 Późnym przykładem wykorzystania woluty w zwieńczeniu ołtarza jest projekt F. Mung-
genasta ołtarza bocznego z 1746/47 do kościoła augustianów p.w. śś. Jerzego i Stefana w Her-
zogenburgu, zob. Triumph der Phantasie (przyp. 39), s. 273-74.
48