DOI Artikel:
Rydiger, Monika: "Ludzkie architektury": ze studiów nad relacjami pomiędzy rzeźbą a architekturą w sztuce XX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0094
zauważyć wyraźniejsze organiczne odniesienia, to o architektonicznym wyra-
zie rzeźby decyduje jej forma zbudowana z masywnych bloków o ostrych kra-
wędziach. Siedzący mężczyzna (1922) ponownie zbliża się do granic abstrak-
cji symetrycznym surowym, zwartym układem kubicznych bloków52.
Także Joseph Csaky syntetyzując figurę i przekładając jej organiczną struktu-
rę na układy stożków, kul, cylindrów i tarcz, doszedł do zupełnie abstrakcyjnych,
pionowych kolumn, które zachowały jednak pewien ogólny schemat stojącej po-
staci {Stojąca kobieta 1913 i Rzeźba abstrakcyjna 1919)33.
Podobnie u Henri Laurens'a odnajdujemy znamienną dla kubizmu synte-
tycznego „architektoniczność" kompozycji figuralnych. Człowiek z klarnetem
z 1919 roku to już nie podobizna żywej istoty, ale rzecz, przedmiot rozczłon-
kowany na stereometryczne części54.
Niezwykle ważne dla zrozumienia istoty relacji zachodzących pomiędzy
rzeźbą kubistyczną a architekturą wydaje się przekonanie Juana Grisa, że o ile
Cezanne robił z butelki walec, o tyle on robił z walca butelkę, co - jak pod-
kreślają A. Kotula i P. Krakowski - „oznaczało zmianę punktu wyjścia, wy-
prowadzenie kompozycji z zasady architektonicznej"5-.
Skłonności do geometryzowania i upraszczania formy dla wydobycia
struktury postaci były charakterystyczne także dla innych rzeźbiarzy tworzą-
cych pod wpływem kubizmu.
W czterech wersjach Aktu odwróconego plecami Matisse'a widać coraz
bardziej zdecydowane podkreślanie „architektury" ciała, coraz mocniej ak-
centowany wertykalizm, masywne proporcje i blokowość odrealnianego cia-
ła, aż po przeobrażenie go, w ostatniej wersji z roku 1930 (il. 2), w układ
dwóch trzonów kolumn zwieńczonych głową ze schematycznie oddanym
warkoczem, wiążącym je w kompozycyjną całość56. Georges Vantongerloo,
kierując się pobudkami zbliżonymi do założeń kubistów, w swojej Konstruk-
cji sferycznej (il. 3) z 1917 roku dokonał jakby matematycznej obiektywizacji
struktury anatomicznej człowieka.
52 O związkach kubistycznej rzeźby Lipchitza z architekturą piszą: A.H. Hammacher,
J. Lipchitz, His Scu/pture, London [b.d.], s. 29-41; H.R. Hope, The Sculptwe of Jacąues
Lipchitz, Katalog wystawy w Museum of Modem Art, New York 1954, s. 11; R. Rosenblum, Cu-
bism and Twentieth Cenimy Art, London 1960, s. 266; Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 109-111.
~3 Po roku 1920 abstrakcyjna kolumna w rzeźbie Csaky'ego znów przeobraziła się w postać
ludzką, por. Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 104-107.
"4 Por. C. Giedion-Welcker, Plastik des 20. Jahrhunderts, Yolumen- und Raumgestaltung,
Stuttgart 1955, s. 58; także Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 114.
5 Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 116.
56 Zdjęcie wszystkich czterech wersji zamieszcza H. Read w książce A Concise Histo-
ry of Modern Sculptwe, New York 1965, s. 40-41, por. także Kotula, Krakowski (przyp. 41),
s. 79-80.
91
zie rzeźby decyduje jej forma zbudowana z masywnych bloków o ostrych kra-
wędziach. Siedzący mężczyzna (1922) ponownie zbliża się do granic abstrak-
cji symetrycznym surowym, zwartym układem kubicznych bloków52.
Także Joseph Csaky syntetyzując figurę i przekładając jej organiczną struktu-
rę na układy stożków, kul, cylindrów i tarcz, doszedł do zupełnie abstrakcyjnych,
pionowych kolumn, które zachowały jednak pewien ogólny schemat stojącej po-
staci {Stojąca kobieta 1913 i Rzeźba abstrakcyjna 1919)33.
Podobnie u Henri Laurens'a odnajdujemy znamienną dla kubizmu synte-
tycznego „architektoniczność" kompozycji figuralnych. Człowiek z klarnetem
z 1919 roku to już nie podobizna żywej istoty, ale rzecz, przedmiot rozczłon-
kowany na stereometryczne części54.
Niezwykle ważne dla zrozumienia istoty relacji zachodzących pomiędzy
rzeźbą kubistyczną a architekturą wydaje się przekonanie Juana Grisa, że o ile
Cezanne robił z butelki walec, o tyle on robił z walca butelkę, co - jak pod-
kreślają A. Kotula i P. Krakowski - „oznaczało zmianę punktu wyjścia, wy-
prowadzenie kompozycji z zasady architektonicznej"5-.
Skłonności do geometryzowania i upraszczania formy dla wydobycia
struktury postaci były charakterystyczne także dla innych rzeźbiarzy tworzą-
cych pod wpływem kubizmu.
W czterech wersjach Aktu odwróconego plecami Matisse'a widać coraz
bardziej zdecydowane podkreślanie „architektury" ciała, coraz mocniej ak-
centowany wertykalizm, masywne proporcje i blokowość odrealnianego cia-
ła, aż po przeobrażenie go, w ostatniej wersji z roku 1930 (il. 2), w układ
dwóch trzonów kolumn zwieńczonych głową ze schematycznie oddanym
warkoczem, wiążącym je w kompozycyjną całość56. Georges Vantongerloo,
kierując się pobudkami zbliżonymi do założeń kubistów, w swojej Konstruk-
cji sferycznej (il. 3) z 1917 roku dokonał jakby matematycznej obiektywizacji
struktury anatomicznej człowieka.
52 O związkach kubistycznej rzeźby Lipchitza z architekturą piszą: A.H. Hammacher,
J. Lipchitz, His Scu/pture, London [b.d.], s. 29-41; H.R. Hope, The Sculptwe of Jacąues
Lipchitz, Katalog wystawy w Museum of Modem Art, New York 1954, s. 11; R. Rosenblum, Cu-
bism and Twentieth Cenimy Art, London 1960, s. 266; Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 109-111.
~3 Po roku 1920 abstrakcyjna kolumna w rzeźbie Csaky'ego znów przeobraziła się w postać
ludzką, por. Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 104-107.
"4 Por. C. Giedion-Welcker, Plastik des 20. Jahrhunderts, Yolumen- und Raumgestaltung,
Stuttgart 1955, s. 58; także Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 114.
5 Kotula, Krakowski (przyp. 41), s. 116.
56 Zdjęcie wszystkich czterech wersji zamieszcza H. Read w książce A Concise Histo-
ry of Modern Sculptwe, New York 1965, s. 40-41, por. także Kotula, Krakowski (przyp. 41),
s. 79-80.
91