DOI Artikel:
Rodzińska-Chorąży, Teresa: Kościół pod wezwaniem św. Pawła na Zawodziu w Kaliszu - na tle architektury romańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0135
lub z 1. ćwierci XIII wieku, św. Jakuba w Gieble i Najświętszej Marii Panny
w Nowym Kościele z 2. ćwierci XIII wieku, św. Bartłomieja w Objezierzu
również z 1. połowy XIII wieku, i św. Małgorzaty w Rokiciu z połowy XIII
stulecia (ryc. 7 i 8).
Najbliższy terytorialnie, a także zbliżony przypuszczalną datą fundacji,
jak i rzutem poziomym jest kościół w Kościelcu Kujawskim (ryc. 7a). Po-
dobne wymiary, apsydialne zamknięcie części wschodniej oraz prostokątna
wieża zachodnia nasuwają od razu skojarzenie z planem kolegiaty kaliskiej
w fazie pierwszej. Wnętrze kościoła w Kościelcu nie zachowało bowiem śla-
dów empory w zachodniej części nawy, chociaż jej istnienia domyślał się już
A. Tomaszewski1-. Zachowały się za to dwie kondygnacje wieży, połączone
ze sobą schodami w grubości wschodniego muru wieży, z których górna wy-
posażona została we wnękę apsydialnąna osi wschodniego muru16. Ten inte-
resujący przykład obrazuje, jak być może wyglądało pierwotne rozwiązanie
zachodniej partii kościoła na Zawodzili. Niemal identyczny rzut poziomy jak
w Kościelcu Kujawskim prezentuje także kościół w Wysocicach (ryc. 7b, c).
Istotną różnicę stanowi jednak sposób rozwiązania drugiej kondygnacji wie-
ży. W przykładzie małopolskim nie ma ona charakteru wyodrębnionej prze-
strzeni sakralnej, lecz empory, której wschodnia, nadwieszona, łukowata ścia-
na przepruta jest trzema półkoliście zamkniętymi oknami otwierającymi się
do nawy głównej17. Oba te kościoły, datowane już na wiek XIII mogą powta-
rzać typ kościoła, którego pełny „program" zrealizowano wcześniej właśnie
w kolegiacie św. Pawła na Zawodzili w Kaliszu.
Do grupy tej zaliczyć można także kościół w Gieble, chociaż od założe-
nia kaliskiego odróżnia go zamknięcie prezbiterium ścianą prostą (ryc. 8a)ls.
Dyskusyjnym elementem jest tu empora w zachodniej części nawy, gdyż -
jak pisał już A. Tomaszewski - me ma pewności czy była to integralna część
pierwotnego kościoła, czy też barokowy chór muzyczny19. Również późne,
bo trzynastowieczne kościoły w Nowym Kościele i Objezierzu prezentują po-
dobne rozwiązania, aczkolwiek źle zachowane partie wschodnie - zwłaszcza
w Objezierzu - me dają pierwotnego obrazu całości (ryc. 8c, d). Jak się wy-
daje, w obu tych przypadkach nawy miały rzut wydłużonego prostokąta, a ist-
nienia empor zachodnich połączonych z wieżą me można wykluczyć.
13 Tomaszewski (przyp. 4), s. 164-168.
16 Tamże, s. 109-110.
17 Tamże, s. 309-311.
18 Świechowski (przyp. 9), s. 55-56.
19 Tomaszewski (przyp. 4), s. 155-157.
132
w Nowym Kościele z 2. ćwierci XIII wieku, św. Bartłomieja w Objezierzu
również z 1. połowy XIII wieku, i św. Małgorzaty w Rokiciu z połowy XIII
stulecia (ryc. 7 i 8).
Najbliższy terytorialnie, a także zbliżony przypuszczalną datą fundacji,
jak i rzutem poziomym jest kościół w Kościelcu Kujawskim (ryc. 7a). Po-
dobne wymiary, apsydialne zamknięcie części wschodniej oraz prostokątna
wieża zachodnia nasuwają od razu skojarzenie z planem kolegiaty kaliskiej
w fazie pierwszej. Wnętrze kościoła w Kościelcu nie zachowało bowiem śla-
dów empory w zachodniej części nawy, chociaż jej istnienia domyślał się już
A. Tomaszewski1-. Zachowały się za to dwie kondygnacje wieży, połączone
ze sobą schodami w grubości wschodniego muru wieży, z których górna wy-
posażona została we wnękę apsydialnąna osi wschodniego muru16. Ten inte-
resujący przykład obrazuje, jak być może wyglądało pierwotne rozwiązanie
zachodniej partii kościoła na Zawodzili. Niemal identyczny rzut poziomy jak
w Kościelcu Kujawskim prezentuje także kościół w Wysocicach (ryc. 7b, c).
Istotną różnicę stanowi jednak sposób rozwiązania drugiej kondygnacji wie-
ży. W przykładzie małopolskim nie ma ona charakteru wyodrębnionej prze-
strzeni sakralnej, lecz empory, której wschodnia, nadwieszona, łukowata ścia-
na przepruta jest trzema półkoliście zamkniętymi oknami otwierającymi się
do nawy głównej17. Oba te kościoły, datowane już na wiek XIII mogą powta-
rzać typ kościoła, którego pełny „program" zrealizowano wcześniej właśnie
w kolegiacie św. Pawła na Zawodzili w Kaliszu.
Do grupy tej zaliczyć można także kościół w Gieble, chociaż od założe-
nia kaliskiego odróżnia go zamknięcie prezbiterium ścianą prostą (ryc. 8a)ls.
Dyskusyjnym elementem jest tu empora w zachodniej części nawy, gdyż -
jak pisał już A. Tomaszewski - me ma pewności czy była to integralna część
pierwotnego kościoła, czy też barokowy chór muzyczny19. Również późne,
bo trzynastowieczne kościoły w Nowym Kościele i Objezierzu prezentują po-
dobne rozwiązania, aczkolwiek źle zachowane partie wschodnie - zwłaszcza
w Objezierzu - me dają pierwotnego obrazu całości (ryc. 8c, d). Jak się wy-
daje, w obu tych przypadkach nawy miały rzut wydłużonego prostokąta, a ist-
nienia empor zachodnich połączonych z wieżą me można wykluczyć.
13 Tomaszewski (przyp. 4), s. 164-168.
16 Tamże, s. 109-110.
17 Tamże, s. 309-311.
18 Świechowski (przyp. 9), s. 55-56.
19 Tomaszewski (przyp. 4), s. 155-157.
132