DOI Artikel:
Rodzińska-Chorąży, Teresa: Kościół pod wezwaniem św. Pawła na Zawodziu w Kaliszu - na tle architektury romańskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19069#0145
zachodni z kwadratową wieżą główną flankowaną dwiema mniejszymi prze-
trwał zapewne aż do 2. ćwierci XII w. Analiza dokumentacji i reliktów wska-
zuje, że zapewne około połowy XII stulecia masyw ten został zredukowany,
w wyniku czego środkowa wieża uzyskała formę prostokąta flankowanego
nadal przez dwie mniejsze i zapewne niższe, kwadratowe wieże schodowe29.
Drugim trójwieżowym masywem wielkopolskim był masyw kościoła św.
Jana Chrzciciela w Gieczu, zapewne z 2. połowy XI wieku. Otwarte pozosta-
je na razie pytanie, czy elementem dominującym w tym układzie była kwa-
dratowa wieża centralna, czy przeciwnie, dwie potężne boczne wieże na pla-
nie koła ujmując niższą część środkową stanowiły tu główny akcent części
zachodniej. Chociaż forma masywu gieckiego jest wyjątkowa - nie tylko na
ziemiach polskich - i znacznie różni się od rozwiązania kaliskiego, to jednak
trzeba podkreślić, iż masyw ten, jak się wydaje, został dobudowany do ko-
ścioła jednonawowego30.
I wreszcie trzeci - masyw kościoła klasztornego w Trzemesznie, który
składał się z wielkiej wieży o szerokości nawy głównej i rzucie leżącego pro-
stokąta oraz towarzyszących jej dwóch, znacznie mniejszych i zapewne niż-
szych, kwadratowych u podstawy wieżyczek schodowych umieszczonych na
przedłużeniu naw bocznych31. Należy przypuszczać, że masyw ten, którego
powstanie umieszcza się obecnie w 1. połowie XII wieku był najprawdopo-
dobniej wzorowany na masywie zachodnim katedry poznańskiej, zanim for-
ma tegoż uległa redukcji.
Masywy jedno wieżowe znamy dziś z kościołów klasztornych benedykty-
nów w Mogilnie i Lubiniu. Wcześniejszy z nich - masyw kościoła opackie-
go w Mogilnie datowany jest na 2. połowę XI wieku i ma formę kwadratowej
wieży, ujętej prostokątnymi aneksami na przedłużeniu naw bocznych, z kryp-
tą o jednym filarze pośrodku najniższej kondygnacji. W tym przypadku wieża
miała szerokość nawy głównej, a istnienie empory wysuniętej w głąb nawy
A. Biedroń, T. Rodzińska-Chorąży. Katedra w Poznaniu - nowe propozycje rekonstrukcji
i datowania koipu.su nawowego oraz masywu zachodniego od końca X do XII wieku, w świetle
weryfikacji ustaleń Krystyny Józefowiczówny, w: Polska na przełomie I i II tysiąclecia (przyp.
5). s. 305-308.
30 T. Kj-ysztofiak, Glos w dyskusji, w: Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształto-
waniu się nowej mapy Europy, Kraków 2000, s. 228-230; T. Rodzińska-Chorąży, Co nam mówi
architektura murowana, w: tamże, s. 377-378; T. Węcławowicz, Karolińsko-ottoński kościół
grodowy w Gieczu p.w. św. Jana Chrzciciela, w: tamże, s. 420-421.
J. Chudziakowa, Kościół opacki w Trzemesznie - próba rekonstrukcji faz rozwojowych.
w: Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, Toruń 1995 (= Archaeologia Historica Polo-
na, t. 2), s. 133-144; Z. Świechowski, Romańskie bazyliki Wielkopolski północno-wschodniej
w świetle najnowszych badań, w: tamże, s. 75-132.
142
trwał zapewne aż do 2. ćwierci XII w. Analiza dokumentacji i reliktów wska-
zuje, że zapewne około połowy XII stulecia masyw ten został zredukowany,
w wyniku czego środkowa wieża uzyskała formę prostokąta flankowanego
nadal przez dwie mniejsze i zapewne niższe, kwadratowe wieże schodowe29.
Drugim trójwieżowym masywem wielkopolskim był masyw kościoła św.
Jana Chrzciciela w Gieczu, zapewne z 2. połowy XI wieku. Otwarte pozosta-
je na razie pytanie, czy elementem dominującym w tym układzie była kwa-
dratowa wieża centralna, czy przeciwnie, dwie potężne boczne wieże na pla-
nie koła ujmując niższą część środkową stanowiły tu główny akcent części
zachodniej. Chociaż forma masywu gieckiego jest wyjątkowa - nie tylko na
ziemiach polskich - i znacznie różni się od rozwiązania kaliskiego, to jednak
trzeba podkreślić, iż masyw ten, jak się wydaje, został dobudowany do ko-
ścioła jednonawowego30.
I wreszcie trzeci - masyw kościoła klasztornego w Trzemesznie, który
składał się z wielkiej wieży o szerokości nawy głównej i rzucie leżącego pro-
stokąta oraz towarzyszących jej dwóch, znacznie mniejszych i zapewne niż-
szych, kwadratowych u podstawy wieżyczek schodowych umieszczonych na
przedłużeniu naw bocznych31. Należy przypuszczać, że masyw ten, którego
powstanie umieszcza się obecnie w 1. połowie XII wieku był najprawdopo-
dobniej wzorowany na masywie zachodnim katedry poznańskiej, zanim for-
ma tegoż uległa redukcji.
Masywy jedno wieżowe znamy dziś z kościołów klasztornych benedykty-
nów w Mogilnie i Lubiniu. Wcześniejszy z nich - masyw kościoła opackie-
go w Mogilnie datowany jest na 2. połowę XI wieku i ma formę kwadratowej
wieży, ujętej prostokątnymi aneksami na przedłużeniu naw bocznych, z kryp-
tą o jednym filarze pośrodku najniższej kondygnacji. W tym przypadku wieża
miała szerokość nawy głównej, a istnienie empory wysuniętej w głąb nawy
A. Biedroń, T. Rodzińska-Chorąży. Katedra w Poznaniu - nowe propozycje rekonstrukcji
i datowania koipu.su nawowego oraz masywu zachodniego od końca X do XII wieku, w świetle
weryfikacji ustaleń Krystyny Józefowiczówny, w: Polska na przełomie I i II tysiąclecia (przyp.
5). s. 305-308.
30 T. Kj-ysztofiak, Glos w dyskusji, w: Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształto-
waniu się nowej mapy Europy, Kraków 2000, s. 228-230; T. Rodzińska-Chorąży, Co nam mówi
architektura murowana, w: tamże, s. 377-378; T. Węcławowicz, Karolińsko-ottoński kościół
grodowy w Gieczu p.w. św. Jana Chrzciciela, w: tamże, s. 420-421.
J. Chudziakowa, Kościół opacki w Trzemesznie - próba rekonstrukcji faz rozwojowych.
w: Z badań nad dziejami klasztorów w Polsce, Toruń 1995 (= Archaeologia Historica Polo-
na, t. 2), s. 133-144; Z. Świechowski, Romańskie bazyliki Wielkopolski północno-wschodniej
w świetle najnowszych badań, w: tamże, s. 75-132.
142