Modus: Prace z historii sztuki (4.2003)

i towarzyszącej konferencji wystawy foto-
grafii wileńskiej architektury barokowej.

Obrady, w których uczestniczyło co naj-
mniej sto osób, odbywały się w sali konfe-
rencyjnej Instytutu Polskiego, z której okien
widać było przebudowywaną architekturę
wokół rynku starego Lipska (nomen omen
sesji). Wystąpienia skoncentrowały się na
czterech grupach zagadnień:

1. „Tożsamość kulturowa" a „przyswo-
jenie" - niemiecka i polska opieka nad za-
bytkami.

2. Urbanistyka - Architektura - Krajo-
braz (ogrody, parki itp.).

3. Przemieszczenia dóbr kultury.

4. Giełda informacyjna.

Pierwszy dzień konferencji prowadził
prof. Adam Labuda. W problematykę po-
święconą niemieckiej i polskiej opiece nad
zabytkami wprowadził uczestników sesji re-
ferat Geschichte der Theorie der Denkmal-
pflege im 20. Jahrhundert: Das Beispiel Po-
len undDeutschland (aus polnischer Sicht),
któiy wygłosił prof. Andrzej Tomaszewski
z Warszawy. Prelegent wskazał na główny
konflikt pomiędzy teorią a praktyką w dzie-
dzinie ochrony zabytków w ubiegłym stule-
ciu. Przedstawił skalę i znaczenie wspólnych
dla obu krajów problemów konserwator-
skich oraz podkreślił potrzebę przezwycię-
żania nacjonalistycznej postawy, która prze-
jawiała się przez niemal całe stulecie. Za-
gadnieniu odnowy zabytków z początkiem
XX wieku w Polsce poświęcone były dwa
referaty - mgr. Pawła Dettloffa z Krakowa:
,,Die Wiedererweckung des nationalen Kul-
turerbes " - zur Wiederherstellung von Ar-
chitekturdenkmdlern in Polen in den Jahren
1900-1939 oraz dr Małgorzaty Omilanow-
skiej z Warszawy: „ Wie der marchenhafte
Phónix werden sie aus der Asche entstehen ".
Hahungen zum Wiederaufbau und Restaurie-
rung architektonischer Denkmdler in Po-

len in den Jahren 1915-1925. W wystąpie-
niach zanalizowano silne tendencje „przy-
wracania" narodowego charakteru przebudo-
wanym w czasie zaborów lub zniszczonym
podczas I wojny światowej zabytkom. Mgr
Dettloff omówił m.in. rekonstrukcję zam-
ków na Wawelu i w Grodnie, pałacu Staszica
oraz kościoła garnizonowego w Warszawie,
a także wskazał na purystyczną praktykę re-
nowacji romańskiej świątyni w Inowłodzu.
Dr Omilanowska natomiast przedstawiła na
przykładzie Kalisza, Kazimierza Dolnego
i Szydłowca sposoby rekonstrukcji zabudo-
wy miejskiej zniszczonej w czasie działań
wojennych w latach 1915-1918. Stosowano
wówczas, zdaniem prelegentki, metodę od-
budowy miast w duchu narodowego roman-
tyzmu, poszukując charakterystycznych cech
stylowych dla polskiej architektury.

Historię teorii i praktyki konserwacji za-
bytków w XX wieku na przykładzie Niemiec
zrelacjonował dr Burkhard Kórner z Mona-
chium2. Jego zdaniem stworzona z począt-
kiem ubiegłego stulecia teoria (a zwłaszcza
dewiza Georga Dehio „konservieren, nicht
restaurieren") nie miała prawie w ogóle od-
niesienia w praktyce. Omawiając wpływ
zmian politycznych na postępowanie kon-
serwatorów niemieckich, autor przytoczył
m.in. częściową rekonstrukcję zamku w Hei-
delbergu, przemianę - pod wpływem pro-
pagandy narodowego socjalizmu - katedry
w Brunszwiku czy też oczyszczenie z XIX-
wiecznych malowideł katedr w Spirze i Mo-
guncji. Znaczenie w niemieckiej praktyce
konserwatorskiej rezultatów erfurckiej kon-
ferencji z 1956 roku zaprezentowała następ-
nie dr Sigrid Brandt z Berlina3. Zwróciła
uwagę na stworzoną wówczas wspólną teo-
rię urbanistycznej ochrony zabytków w kra-
jach socjalistycznych. Emocje słuchaczy, nie
tylko w trakcie dyskusji konferencyjnej, ale
także w czasie rozmów kuluarowych, wzbu-

" B. Kórner, Geschichte der Theorie und Prcais der Denkmalpflege im 20. Jahrhundert: Das Beispiel
Deutschland.

S. Brandt, Die Erfurter Konferenz 1956. Theorien ,,urbanistischer" Denkmalpflege im Kontext
Stadtebaulicher Orientierungen nach 1945.

165