DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Dwa szkice o architekture kamiennej Ostrowa Lednickiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0027
to baptysterium, również ze względu na brak centralnie położonego basenu8. Za
hipotezą o kaplicy pałacowej z basenami opowiedzieli się także Janusz Górecki
i Zbigniew Pianowski9. Aby móc przyznać słuszność uczonym, i francuskie-
mu, i polskim, należy przyjrzeć się bacznie basenom wczesnochrześcijańskim
i wczesnośredniowiecznym na terenie Europy i sporządzić typologię pod kątem
ich lokalizacji w obrębie baptysterium.
Wydaje się, że w ciągu wieków ukształtowały się trzy typy baptysteriów z różnie
usytuowanymi basenami we wnętrzu.W pierwszym tysiącleciu baptysteria, z zasady
centralne, miały również centralny basen - kolisty, ośmioboczny bądź krzyżowy,
usytuowany w samym środku konstrukcji10. To był najbardziej rozpowszechniony
typ baptysterium w całym świecie chrześcijańskim. Myślę, że pierwotnie został zasto-
sowany w Rzymie na Lateranie i w Rawennie, skąd rozprzestrzenił się do wszystkich
krajów chrześcijańskich (zob. Galiano [ił. 4]). Drugi typ to baptysteria wielobase-
nowe, szczególnie rozpowszechnione w dzisiejszej Hiszpanii, gdzie - oczywiście
jak zawsze centralne - posiadały trzy, a nawet cztery baseny chrzcielne. Charakte-
rystyczne dla tych basenów było to, że miały one różną głębokość. Jeden z zasady
był głęboki, a dwa następne coraz płytsze - np. w Casa Herrera (V/VI w.) (ił. 5),
Mallorca, Son Peretó (druga połowa VI w.)11. Trzeci typ baptysteriów to baptysteria
z basenami przyściennymi, które rozpowszechniły się w Syrii. Odnajdujemy wiele
ich przykładów w Małej Azji, nad brzegiem Morza Śródziemnego12 (ił. 6). Stąd
4. Galiano, rzut poziomy
basenu. Wg K. Żurowska,
Dom biskupi, w: Ostrów
Lednicki. U progu chrześci-
jaństwa w Polsce, red. K. Żu-
rowska, 1.1, Kraków 1993,
ryc. 165, s. 185
5. Casa Herrera, rzut
poziomy i przekrój basenów
chrzcielnych. Wg T. Rodziń-
ska-Chorąży, Baptysterium,
w: Ostrów Lednicki. U progu
chrześcijaństwa w Polsce,
red. K. Żurowska, 1.1, Kra-
ków 1993, ryc. 82, s. 132
8 J.-P. Caillet, Architecture et decor monumentale, w: Europę de Fan mil, red. P. Riche, [b.m.] 2001,
s. 208-209.
9 Zob.: J. Górecki, Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej
monarchii piastowskiej, Poznań 2001, s. 52-57; Z. Pianowski, Sedes regni principales. Wawel i inne
rezydencje książęce do połowy XIII wieku na tle europejskim, Kraków 1994, s. 85-91,170-179.
10 Są to m.in. baptysteria w Akwilei, Florencji, Rawennie.
11 Zob. C.G. Fernandez, Baptisterios hispdnicos (siglos IV al VIII). Arąueologia y liturgia, w: Actes
du XIe congress international darcheologie chretienne. Lyon, Vienne, Grenoble, Geneve et Aoste
(21-28 septembre 1986), t. 1, Roma 1989, s. 607-635.
12 Zob. B. Dufay, A propos du papteme: leveque, la ville et la campagne. Le cas de la Syrie, w: Actes
du XIe congress international darcheologie chretienne, t. 1, s. 638-650.
Dwa szkice o architekturze kamiennej Ostrowa Lednickiego
25
hipotezą o kaplicy pałacowej z basenami opowiedzieli się także Janusz Górecki
i Zbigniew Pianowski9. Aby móc przyznać słuszność uczonym, i francuskie-
mu, i polskim, należy przyjrzeć się bacznie basenom wczesnochrześcijańskim
i wczesnośredniowiecznym na terenie Europy i sporządzić typologię pod kątem
ich lokalizacji w obrębie baptysterium.
Wydaje się, że w ciągu wieków ukształtowały się trzy typy baptysteriów z różnie
usytuowanymi basenami we wnętrzu.W pierwszym tysiącleciu baptysteria, z zasady
centralne, miały również centralny basen - kolisty, ośmioboczny bądź krzyżowy,
usytuowany w samym środku konstrukcji10. To był najbardziej rozpowszechniony
typ baptysterium w całym świecie chrześcijańskim. Myślę, że pierwotnie został zasto-
sowany w Rzymie na Lateranie i w Rawennie, skąd rozprzestrzenił się do wszystkich
krajów chrześcijańskich (zob. Galiano [ił. 4]). Drugi typ to baptysteria wielobase-
nowe, szczególnie rozpowszechnione w dzisiejszej Hiszpanii, gdzie - oczywiście
jak zawsze centralne - posiadały trzy, a nawet cztery baseny chrzcielne. Charakte-
rystyczne dla tych basenów było to, że miały one różną głębokość. Jeden z zasady
był głęboki, a dwa następne coraz płytsze - np. w Casa Herrera (V/VI w.) (ił. 5),
Mallorca, Son Peretó (druga połowa VI w.)11. Trzeci typ baptysteriów to baptysteria
z basenami przyściennymi, które rozpowszechniły się w Syrii. Odnajdujemy wiele
ich przykładów w Małej Azji, nad brzegiem Morza Śródziemnego12 (ił. 6). Stąd
4. Galiano, rzut poziomy
basenu. Wg K. Żurowska,
Dom biskupi, w: Ostrów
Lednicki. U progu chrześci-
jaństwa w Polsce, red. K. Żu-
rowska, 1.1, Kraków 1993,
ryc. 165, s. 185
5. Casa Herrera, rzut
poziomy i przekrój basenów
chrzcielnych. Wg T. Rodziń-
ska-Chorąży, Baptysterium,
w: Ostrów Lednicki. U progu
chrześcijaństwa w Polsce,
red. K. Żurowska, 1.1, Kra-
ków 1993, ryc. 82, s. 132
8 J.-P. Caillet, Architecture et decor monumentale, w: Europę de Fan mil, red. P. Riche, [b.m.] 2001,
s. 208-209.
9 Zob.: J. Górecki, Gród na Ostrowie Lednickim na tle wybranych ośrodków grodowych pierwszej
monarchii piastowskiej, Poznań 2001, s. 52-57; Z. Pianowski, Sedes regni principales. Wawel i inne
rezydencje książęce do połowy XIII wieku na tle europejskim, Kraków 1994, s. 85-91,170-179.
10 Są to m.in. baptysteria w Akwilei, Florencji, Rawennie.
11 Zob. C.G. Fernandez, Baptisterios hispdnicos (siglos IV al VIII). Arąueologia y liturgia, w: Actes
du XIe congress international darcheologie chretienne. Lyon, Vienne, Grenoble, Geneve et Aoste
(21-28 septembre 1986), t. 1, Roma 1989, s. 607-635.
12 Zob. B. Dufay, A propos du papteme: leveque, la ville et la campagne. Le cas de la Syrie, w: Actes
du XIe congress international darcheologie chretienne, t. 1, s. 638-650.
Dwa szkice o architekturze kamiennej Ostrowa Lednickiego
25