Modus: Prace z historii sztuki (14.2014)

Jb°M

A-

A'

O

1

5/°a\

pałacową. Dlatego proponuję,
aby kaplicę lednicką określać
jako pałacową kaplicę chrzciel-
ną pierwszych Piastów lub kró-
cej jako kaplicę chrzcielną, gdyż
określenie to oddaje w całości
charakter tej budowli.

Jest rzeczą niezwykłą, że
baseny lednickie są niemal
identyczne jak baseny w Gradac i w Luni. Oba baseny są przyścienne, oba mają
formę w rzucie prostokątną i oba od strony wschodniej i zachodniej mają przy-
legające do tego prostokąta półkoliste aneksy, które w Dalmacji może są pozo-
stałością kolistych schodów prowadzących do basenów, ale nie jest to sprawa
ewidentna. Na Ostrowie Lednickim mamy także zaokrąglone aneksy z dwóch
stron prostokąta. Ta forma prostokątnych przyściennych basenów z zaokrąglony-
mi aneksami przyszła być może z terenu Azji Mniejszej. Wiadomo, że typ ten był
bardzo pospolity na terenie Syrii. Czy można jednak połączyć genezę basenów
lednickich z rejonem nad północno-wschodnią częścią Morza Śródziemnego?
Podobieństwo jest wielkie, a równocześnie zarówno w Dalmacji, jak i we Włoszech
baseny te stanowią formę zupełnie gdzie indziej niespotykaną. Trudno uwierzyć,
żeby lednickie baseny były indywidualną, niespodziewaną w tym zakątku Eu-
ropy formą. Tym bardziej, że przecież te przyścienne konstrukcje na południu
Europy także stanowiły konstrukcje wyjątkowe. Sądzę, że dalszy ciąg rozważań
na ten temat należy już do historyków. Faktem jest bowiem, że baseny lednickie
powtarzają formę dalmatyńską lub ewentualnie północnowłoską.

Zespoły katedralne w wymienianych miejscowościach we Włoszech i w Dal-
macji są datowane bardzo wcześnie, gdyż mówi się, iż powstały około VI wieku.
Czy jest możliwe, że w X wieku kościoły te jeszcze stały na miejscu. Oczywiście,
wydaje się to zupełnie prawdopodobne, jak również i to, że grupa lub jeden ważny
duchowny z tamtych okolic dotarł na teren Wielkopolski.

Skąd jednak mogli przybyć do Wielkopolski ludzie, którzy znali śródziemno-
morską tradycję architektoniczną i którzy zainicjowali formę basenów lednickich?
Kolejni pierwsi biskupi polscy to Jordan i Unger. Ten ostatni, sądząc z imienia, był

13. Pianottoli-Caldarello,
kościół - baptysterium.

Wg Le premiers monuments
chretiens de la France, 1: Sud-
-Est et Corse, red. N. Duval,
Paris 1995, s. 318

14. lunca, rzut poziomy

i przekrój basenu. Wg T. Ro-
dzińska-Chorąży, Baptyste-
rium, w: Ostrów Lednicki.

U progu chrześcijaństwa
w Polsce, red. K. Żurowska,

1.1, Kraków 1993, ryc. 80,
s. 131

Dwa szkice o architekturze kamiennej Ostrowa Lednickiego

29