DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Dwa szkice o architekture kamiennej Ostrowa Lednickiego
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0033
Należy również rozpatrzyć pozostałości kamienne w Devinie na Słowacji,
które w roku 1913 odkrył Inocene Ladislav Cervinka (ił. 19). Przez szereg następ-
nych lat były one badane przez wielu archeologów. W roku 1980 Jana Hlavicova
i Veronika Placha rozwarstwiły ruiny, uznając cały zespół reliktów za kościół
jednonawowy z trójkonchową, centralizującą strukturą od wschodu i czło-
nem podłużnym od zachodu. Datowały go na drugą połowę wieku IX20. Inne
stanowisko zajęła Teresa Rodzińska-Chorąży21. Poprzedni badacze nie wzięli
pod uwagę, że część podłużna podzielona jest trzema murami poprzecznymi,
wyznaczającymi trzy przestrzenie: dużą w części środkowej i towarzyszące jej
po obu stronach węższe przestrzenie od wschodu i zachodu. Rodzińska-Chorąży
dostrzegła związek formalny tego układu i interpretowała go jako palatium,
a część wschodnią z trzema konchami uznała za kaplicę. Swoje dociekania oparła
głównie na przykładach palatiów wczesnopiastowskich na Ostrowie Lednickim
i w Gieczu. Są one o co najmniej wiek młodsze, a więc nie mogły być wzorami
dla budowli w Devinie. Trzeba stwierdzić - jak już zostało powiedziane - że
bizantyńskie pałace były o wiele bardziej rozbudowane i zróżnicowane archi-
tektonicznie. Zawsze jednak posiadały dwie części: podłużny pałac i centralną
kaplicę lub salę tronową. Niewątpliwie zespół w Deyinie te dwie części posiada.
16. Split, fragment rzutu
poziomego pałacu Diokle-
cjana. Wg K. Żurowska,
Studia nad architekturę
wczesnopiastowskę, Kraków
1983, ryc. 34b, s. 142
17. Mschatta, rzut pozio-
my pałacu Omajjadów.
Wg K. Żurowska, Studia
nad architekturę wczesno-
piastowskę, Kraków 1983,
ryc. 42, s. 151
20 Zob. V. Placha, J. Hlavicova, Devin v 9. staroci, w: Svdtopluk 894-1994, red. R. Marsina, A. Ruttkay,
Nitra 1997, s. 167-174.
21 Zob. T. Rodzińska-Chorąży, Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich
do połowy XII wieku, Kraków 2009, s. 142-143.
Dwa szkice o architekturze kamiennej Ostrowa Lednickiego
31
które w roku 1913 odkrył Inocene Ladislav Cervinka (ił. 19). Przez szereg następ-
nych lat były one badane przez wielu archeologów. W roku 1980 Jana Hlavicova
i Veronika Placha rozwarstwiły ruiny, uznając cały zespół reliktów za kościół
jednonawowy z trójkonchową, centralizującą strukturą od wschodu i czło-
nem podłużnym od zachodu. Datowały go na drugą połowę wieku IX20. Inne
stanowisko zajęła Teresa Rodzińska-Chorąży21. Poprzedni badacze nie wzięli
pod uwagę, że część podłużna podzielona jest trzema murami poprzecznymi,
wyznaczającymi trzy przestrzenie: dużą w części środkowej i towarzyszące jej
po obu stronach węższe przestrzenie od wschodu i zachodu. Rodzińska-Chorąży
dostrzegła związek formalny tego układu i interpretowała go jako palatium,
a część wschodnią z trzema konchami uznała za kaplicę. Swoje dociekania oparła
głównie na przykładach palatiów wczesnopiastowskich na Ostrowie Lednickim
i w Gieczu. Są one o co najmniej wiek młodsze, a więc nie mogły być wzorami
dla budowli w Devinie. Trzeba stwierdzić - jak już zostało powiedziane - że
bizantyńskie pałace były o wiele bardziej rozbudowane i zróżnicowane archi-
tektonicznie. Zawsze jednak posiadały dwie części: podłużny pałac i centralną
kaplicę lub salę tronową. Niewątpliwie zespół w Deyinie te dwie części posiada.
16. Split, fragment rzutu
poziomego pałacu Diokle-
cjana. Wg K. Żurowska,
Studia nad architekturę
wczesnopiastowskę, Kraków
1983, ryc. 34b, s. 142
17. Mschatta, rzut pozio-
my pałacu Omajjadów.
Wg K. Żurowska, Studia
nad architekturę wczesno-
piastowskę, Kraków 1983,
ryc. 42, s. 151
20 Zob. V. Placha, J. Hlavicova, Devin v 9. staroci, w: Svdtopluk 894-1994, red. R. Marsina, A. Ruttkay,
Nitra 1997, s. 167-174.
21 Zob. T. Rodzińska-Chorąży, Zespoły rezydencjonalne i kościoły centralne na ziemiach polskich
do połowy XII wieku, Kraków 2009, s. 142-143.
Dwa szkice o architekturze kamiennej Ostrowa Lednickiego
31