DOI Artikel:
Moskal, Katarzyna: Poliptyk z Dobczyc: dzieje, ikonografia oraz próba rekonstrukcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0042
ze względu na „uproszczony lub niepewny rysunek, umowność gestu i nieco
surowy koloryt”, zaś główny obraz namalował prawdopodobnie konserwatywny
mistrz młodego artysty4. Do źródeł lokalnych inspiracji artysty Gadomski zaliczył
twórczość Mistrza Tryptyku z Blizanowa oraz dynamicznie kształtowane dra-
perie autorstwa Wita Stwosza5. Wskazywano także związki stylowe dobczyckiej
Uczty Heroda z tym samym przedstawieniem na poliptyku św. Jana Chrzciciela
w Sabinowie6.
Przedmiotem badań był również program ikonograficzny poliptyku. Juliusz
Starzyński dostrzegł nieznaną dotąd na ziemiach polskich ikonografię kwater
dobczyckiego poliptyku ukazujących legendę św. Jana Chrzciciela. Wiązał ją
z wpływem środowiska norymberskiego, a zwłaszcza drzeworytów Weltchronik
Hartmanna Schedla z roku 14937. Gadomski natomiast odnalazł analogie ikono-
graficzne między dobczycką kwaterą z przedstawieniem Uczty Heroda a kwaterą
retabulum tzw. Berneńskiego Mistrza z Goździkami (ok. 1495-1500) ze sceną
Tańca Salome. Uznał te podobieństwa za świadectwo „podróży malarza do krajów
szwajcarskich”8.
Próbowano także odnaleźć wzory graficzne poszczególnych przedstawień.
Michał Walicki wskazał jako wzór kwatery z Ucztą Heroda miedzioryt Martina
Schongauera9, natomiast Andrzej M. Olszewski zauważył związki między pła-
skorzeźbą Ogrojca Wita Stwosza w Muzeum Narodowym w Krakowie a kwaterą
z Modlitwą w Ogrojcu z Dobczyc. Zwracał także uwagę na dodatkowe wzory
graficzne, którymi posłużył się autor dobczyckiego przedstawienia. Były to
według niego: rycina Schongauera B9 oraz sztych Hansa Schaufeleina10. Kwa-
tery skrzydeł dobczyckiego poliptyku zostały uwzględnione w opracowaniach
ikonografii tematu Ofiarowania Marii w świątyni11, ikonografii uzbrojenia na
4 Zob.: J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988, s. 105,
165-166,177; idem, Związki Górnego Śląska z Małopolską w dziedzinie malarstwa tablicowego
w XV i na początku XVI wieku, w: Między Wrocławiem a Krakowem. Sztuka gotycka na Górnym
Śląsku, red. O. Nowak, Katowice 1995, s. 28-29.
5 Zob. idem, Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz 1. ćwierci XVI wieku,,,Folia Historiae Ar-
tium”, 28,1992, s. 79, 85. Jerzy Gadomski za wczesne dzieło Mistrza Rodziny Marii uznał także
obrazy skrzydeł tryptyku ze Starego Bielska. Włączył do jego oeuvre również cykl z życia św. Jana
Chrzciciela w Sabinowie oraz tryptyk z Dębna, który po raz pierwszy przypisał Mistrzowi
Wiesław Juszczak (Tryptyk Bodzentyński, „Studia Renesansowe” 3,1963, s. 280, 282).
6 Zob. J. Gadomski, Mistrz Rodziny Marii, s. 94-97.
7 Zob. J. Starzyński, Tryptykpóźnogotycki w Cegłowie,,,Przegląd Historii Sztuki”, 1,1929, s. 72-73.
8 J. Gadomski, Mistrz Rodziny Marii, s. 93; zob. idem, O podróżach artystycznych malarzy cechu
krakowskiego w drugiej połowie XV i na początku XVI wieku, „Folia Historiae Artium”, 29,1993,
s. 38-42. Jerzy Gadomski wymienił także inne dzieła, które mogły być wzorem dla dobczyckiej
kwatery z Ucztą Heroda, a potem kwatery sabinowskiej. Są to: tapiseria z cyklu Historii francu-
skiej królowej i wiarołomnego marszałka (warsztat alzacki, ostatnia tercja XV w., Germanisches
Nationalmuseum, Norymberga), a także kwatera z Legendą o pielgrzymach do Compostelli
namalowana przez malarza alzackiego (1485, dawniej w Wildenstein Collection, Nowy Jork).
Wspomniane dzieła nie świadczą o pobycie Mistrza Rodziny Marii w Strasburgu czy Kolmarze,
mogły bowiem stać się inspiracją dla Berneńskiego Mistrza z Goździkami i pośrednio oddzia-
łać na dobczycką kwaterę. Por. też idem, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540,
Warszawa-Kraków 1995, s. 73-80.
9 Zob. M. Walicki, Malarstwo polskie XV wieku, s. 171,173.
10 Zob. A.M. Olszewski, Kamienna płaskorzeźba Ogrojca z Placu Mariackiego w Krakowie, w: Wit
Stwosz. Studia o sztuce i recepcji, red. A.S. Labuda, Warszawa-Poznań 1986, s. 107-108.
11 Zob. T. Dobrzeniecki, Prezentacja Marii w świątyni według Wita Stwosza w krakowskim Ołtarzu
Mariackim, „Biuletyn Historii Sztuki”, 36,1974, s. 3-21, il. 3.
40
ARTYKUŁY
Katarzyna Moskal
surowy koloryt”, zaś główny obraz namalował prawdopodobnie konserwatywny
mistrz młodego artysty4. Do źródeł lokalnych inspiracji artysty Gadomski zaliczył
twórczość Mistrza Tryptyku z Blizanowa oraz dynamicznie kształtowane dra-
perie autorstwa Wita Stwosza5. Wskazywano także związki stylowe dobczyckiej
Uczty Heroda z tym samym przedstawieniem na poliptyku św. Jana Chrzciciela
w Sabinowie6.
Przedmiotem badań był również program ikonograficzny poliptyku. Juliusz
Starzyński dostrzegł nieznaną dotąd na ziemiach polskich ikonografię kwater
dobczyckiego poliptyku ukazujących legendę św. Jana Chrzciciela. Wiązał ją
z wpływem środowiska norymberskiego, a zwłaszcza drzeworytów Weltchronik
Hartmanna Schedla z roku 14937. Gadomski natomiast odnalazł analogie ikono-
graficzne między dobczycką kwaterą z przedstawieniem Uczty Heroda a kwaterą
retabulum tzw. Berneńskiego Mistrza z Goździkami (ok. 1495-1500) ze sceną
Tańca Salome. Uznał te podobieństwa za świadectwo „podróży malarza do krajów
szwajcarskich”8.
Próbowano także odnaleźć wzory graficzne poszczególnych przedstawień.
Michał Walicki wskazał jako wzór kwatery z Ucztą Heroda miedzioryt Martina
Schongauera9, natomiast Andrzej M. Olszewski zauważył związki między pła-
skorzeźbą Ogrojca Wita Stwosza w Muzeum Narodowym w Krakowie a kwaterą
z Modlitwą w Ogrojcu z Dobczyc. Zwracał także uwagę na dodatkowe wzory
graficzne, którymi posłużył się autor dobczyckiego przedstawienia. Były to
według niego: rycina Schongauera B9 oraz sztych Hansa Schaufeleina10. Kwa-
tery skrzydeł dobczyckiego poliptyku zostały uwzględnione w opracowaniach
ikonografii tematu Ofiarowania Marii w świątyni11, ikonografii uzbrojenia na
4 Zob.: J. Gadomski, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1460-1500, Warszawa 1988, s. 105,
165-166,177; idem, Związki Górnego Śląska z Małopolską w dziedzinie malarstwa tablicowego
w XV i na początku XVI wieku, w: Między Wrocławiem a Krakowem. Sztuka gotycka na Górnym
Śląsku, red. O. Nowak, Katowice 1995, s. 28-29.
5 Zob. idem, Mistrz Rodziny Marii - krakowski malarz 1. ćwierci XVI wieku,,,Folia Historiae Ar-
tium”, 28,1992, s. 79, 85. Jerzy Gadomski za wczesne dzieło Mistrza Rodziny Marii uznał także
obrazy skrzydeł tryptyku ze Starego Bielska. Włączył do jego oeuvre również cykl z życia św. Jana
Chrzciciela w Sabinowie oraz tryptyk z Dębna, który po raz pierwszy przypisał Mistrzowi
Wiesław Juszczak (Tryptyk Bodzentyński, „Studia Renesansowe” 3,1963, s. 280, 282).
6 Zob. J. Gadomski, Mistrz Rodziny Marii, s. 94-97.
7 Zob. J. Starzyński, Tryptykpóźnogotycki w Cegłowie,,,Przegląd Historii Sztuki”, 1,1929, s. 72-73.
8 J. Gadomski, Mistrz Rodziny Marii, s. 93; zob. idem, O podróżach artystycznych malarzy cechu
krakowskiego w drugiej połowie XV i na początku XVI wieku, „Folia Historiae Artium”, 29,1993,
s. 38-42. Jerzy Gadomski wymienił także inne dzieła, które mogły być wzorem dla dobczyckiej
kwatery z Ucztą Heroda, a potem kwatery sabinowskiej. Są to: tapiseria z cyklu Historii francu-
skiej królowej i wiarołomnego marszałka (warsztat alzacki, ostatnia tercja XV w., Germanisches
Nationalmuseum, Norymberga), a także kwatera z Legendą o pielgrzymach do Compostelli
namalowana przez malarza alzackiego (1485, dawniej w Wildenstein Collection, Nowy Jork).
Wspomniane dzieła nie świadczą o pobycie Mistrza Rodziny Marii w Strasburgu czy Kolmarze,
mogły bowiem stać się inspiracją dla Berneńskiego Mistrza z Goździkami i pośrednio oddzia-
łać na dobczycką kwaterę. Por. też idem, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540,
Warszawa-Kraków 1995, s. 73-80.
9 Zob. M. Walicki, Malarstwo polskie XV wieku, s. 171,173.
10 Zob. A.M. Olszewski, Kamienna płaskorzeźba Ogrojca z Placu Mariackiego w Krakowie, w: Wit
Stwosz. Studia o sztuce i recepcji, red. A.S. Labuda, Warszawa-Poznań 1986, s. 107-108.
11 Zob. T. Dobrzeniecki, Prezentacja Marii w świątyni według Wita Stwosza w krakowskim Ołtarzu
Mariackim, „Biuletyn Historii Sztuki”, 36,1974, s. 3-21, il. 3.
40
ARTYKUŁY
Katarzyna Moskal