DOI Artikel:
Moskal, Katarzyna: Poliptyk z Dobczyc: dzieje, ikonografia oraz próba rekonstrukcji
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0058
13. Retabulum z Rohrdorf,
Staatsgalerie Stuttgart.
Wg A. Morahnt-Fromm,
Kloster Blaubeuren. Der Chor
undsein Altar, Stuttgart
2002, S. 196, il. 243.
Rekonstrukcja poliptyku z Dobczyc
Rekonstrukcja Pochwalskiego wpłynęła na
postrzeganie nastawy dobczyckiej jako trypty-
ku. Nie miała ona jednak na celu odtworzenia
pierwotnego wyglądu retabulum, a jedynie
ekspozycję dwustronnie malowanych kwater.
Umieszczone w skrzydłach nastawy mogły być oglądane z obydwu stron73. Re-
konstrukcja nastawy w formie tryptyku powinna zostać na wstępie wykluczona
ze względu na stosunek wymiarów kwater do wymiarów obrazu głównego (kwa-
tery 98 x 81 cm, a obraz środkowy 198 x 166 cm). Jak łatwo obliczyć, zarówno
w wysokości, jak i szerokości obrazu głównego mieszczą się po dwie kwatery.
Oznacza to, że w tryptyku, zamykanym parą skrzydeł, wykorzystane zostałyby
maksymalnie cztery dwustronnie malowane kwatery (w sumie osiem przedsta-
wień). Taka rekonstrukcja nie obejmowałaby zatem wszystkich znanych nam
obecnie siedmiu kwater. Pierwotnie musiało być ich osiem, malowanych dwustron-
nie, które złożone w dwa ruchome skrzydła ukazywały szesnaście przedstawień
(zachowało się dziesięć).
Spośród zachowanych siedmiu kwater, na trzech malowidła znajdują się z oby-
dwu stron: Wniebowzięcie Marii / Pojmanie Chrystusa, Koronacja Marii / Modlitwa
w Ogrojcu, Cud z kielichem / Niesienie krzyża, a na czterech pozostało tylko jedno
przedstawienie. Są to: Ofiarowanie Marii w świątyni, Święty Jan Ewangelista w oleju,
Ścięcie św. Jana Chrzciciela i Uczta Heroda. Nie ma podstaw, aby przypuszczać, że
nie wszystkie kwatery wchodziły w skład tego retabulum. Występuje pomiędzy
nimi zgodność stylowa, a kwatery należące do poszczególnych cyklów ikonogra-
ficznych charakteryzują się tym samym typem tła i maswerków.
Rekonstrukcja poliptyku jest skomplikowana. Nie można uniknąć pewnych
niekonsekwencji w układzie kolejności kwater. Największym ograniczeniem
Heroda namalowane na zewnętrznej stronie
skrzydeł retabulum z Rohrdorf, datowanego
około roku 1485 (il. 13)72. Oprócz pary kró-
lewskiej siedzącej za stołem na wprost patrzą-
cego, pojawia się tu także Salome trzymająca
misę z odciętą głową św. Jana Chrzciciela oraz
dwóch służących (niosący puklowany puchar
i nalewający napój). Mistrz Rodziny Marii
nie musiał oglądać retabulum z Rohrdorf
osobiście jednak nastawa ta i przykłady al-
zackie wyznaczają obszar, na którym opisana
formuła Uczty Heroda zyskała popularność.
Wędrówka czeladnicza Mistrza Rodziny Ma-
rii mogła więc prowadzić przez Wirtembergię
do krajów szwajcarskich i Alzacji.
72 Por. E. Wiemann, Altdeutsche Malerei. Staatsgalerie Stuttgart, Stuttgart 1989, s. 35. Retabulum
pochodzi z kościoła Joannitów w Rohrdorf koło Nagold (obecnie w Badenii-Wirtembergii),
od r. 1910 znajduje się w zbiorach Staatsgalerie w Stuttgarcie. Zob. A. Moraht-Fromm, Kloster
Blaubeuren. Der Chor und sein Hochaltar, Stuttgart 2002, s. 196, il. 243.
73 Por. przyp. 63.
56
ARTYKUŁY
Katarzyna Moskal
Staatsgalerie Stuttgart.
Wg A. Morahnt-Fromm,
Kloster Blaubeuren. Der Chor
undsein Altar, Stuttgart
2002, S. 196, il. 243.
Rekonstrukcja poliptyku z Dobczyc
Rekonstrukcja Pochwalskiego wpłynęła na
postrzeganie nastawy dobczyckiej jako trypty-
ku. Nie miała ona jednak na celu odtworzenia
pierwotnego wyglądu retabulum, a jedynie
ekspozycję dwustronnie malowanych kwater.
Umieszczone w skrzydłach nastawy mogły być oglądane z obydwu stron73. Re-
konstrukcja nastawy w formie tryptyku powinna zostać na wstępie wykluczona
ze względu na stosunek wymiarów kwater do wymiarów obrazu głównego (kwa-
tery 98 x 81 cm, a obraz środkowy 198 x 166 cm). Jak łatwo obliczyć, zarówno
w wysokości, jak i szerokości obrazu głównego mieszczą się po dwie kwatery.
Oznacza to, że w tryptyku, zamykanym parą skrzydeł, wykorzystane zostałyby
maksymalnie cztery dwustronnie malowane kwatery (w sumie osiem przedsta-
wień). Taka rekonstrukcja nie obejmowałaby zatem wszystkich znanych nam
obecnie siedmiu kwater. Pierwotnie musiało być ich osiem, malowanych dwustron-
nie, które złożone w dwa ruchome skrzydła ukazywały szesnaście przedstawień
(zachowało się dziesięć).
Spośród zachowanych siedmiu kwater, na trzech malowidła znajdują się z oby-
dwu stron: Wniebowzięcie Marii / Pojmanie Chrystusa, Koronacja Marii / Modlitwa
w Ogrojcu, Cud z kielichem / Niesienie krzyża, a na czterech pozostało tylko jedno
przedstawienie. Są to: Ofiarowanie Marii w świątyni, Święty Jan Ewangelista w oleju,
Ścięcie św. Jana Chrzciciela i Uczta Heroda. Nie ma podstaw, aby przypuszczać, że
nie wszystkie kwatery wchodziły w skład tego retabulum. Występuje pomiędzy
nimi zgodność stylowa, a kwatery należące do poszczególnych cyklów ikonogra-
ficznych charakteryzują się tym samym typem tła i maswerków.
Rekonstrukcja poliptyku jest skomplikowana. Nie można uniknąć pewnych
niekonsekwencji w układzie kolejności kwater. Największym ograniczeniem
Heroda namalowane na zewnętrznej stronie
skrzydeł retabulum z Rohrdorf, datowanego
około roku 1485 (il. 13)72. Oprócz pary kró-
lewskiej siedzącej za stołem na wprost patrzą-
cego, pojawia się tu także Salome trzymająca
misę z odciętą głową św. Jana Chrzciciela oraz
dwóch służących (niosący puklowany puchar
i nalewający napój). Mistrz Rodziny Marii
nie musiał oglądać retabulum z Rohrdorf
osobiście jednak nastawa ta i przykłady al-
zackie wyznaczają obszar, na którym opisana
formuła Uczty Heroda zyskała popularność.
Wędrówka czeladnicza Mistrza Rodziny Ma-
rii mogła więc prowadzić przez Wirtembergię
do krajów szwajcarskich i Alzacji.
72 Por. E. Wiemann, Altdeutsche Malerei. Staatsgalerie Stuttgart, Stuttgart 1989, s. 35. Retabulum
pochodzi z kościoła Joannitów w Rohrdorf koło Nagold (obecnie w Badenii-Wirtembergii),
od r. 1910 znajduje się w zbiorach Staatsgalerie w Stuttgarcie. Zob. A. Moraht-Fromm, Kloster
Blaubeuren. Der Chor und sein Hochaltar, Stuttgart 2002, s. 196, il. 243.
73 Por. przyp. 63.
56
ARTYKUŁY
Katarzyna Moskal