DOI Artikel:
Moskal, Katarzyna: Poliptyk z Dobczyc: dzieje, ikonografia oraz próba rekonstrukcji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0071
O popularności w Krakowie kultu obydwu świętych Janów świadczy duża
liczba ich patrociniów130. Wydaje się, że również w Dobczycach kult świętych
Janów wyrażał się w licznych nabożeństwach. Dowodem tego kultu może
być wzmiankowany w wizytacji biskupiej z roku 1596 relikwiarz w formie
głowy św. Jana Chrzciciela, który parafia straciła dopiero na początku wie-
ku XIX131.
Nie zachowały się dwie kolejne świątynie, których wnętrze zdobił niegdyś
poliptyk dobczycki. Nie przetrwały też wszystkie przedstawienia tworzące pro-
gram ikonograficzny poliptyku. Obecnie nastawa dobczycka oglądana jest na
ekspozycji muzealnej. W niniejszej pracy została zaproponowana rekonstrukcja
poliptyku z hipotetycznym wskazaniem tematów brakujących kwater. Została
także podjęta próba odtworzenia funkcjonowania poliptyku w przestrzeni
sakralnej: średniowiecznym dobczyckim kościele św. Jana Chrzciciela, a na-
stępnie świątyni fundowanej przez Lubomirskich pod wezwaniem śś. Janów
Chrzciciela i Ewangelisty. Udało się także odtworzyć kilka nowych faktów
dotyczących losów nastawy, a niespodziewanym wynikiem badań obrazów
poliptyku z Dobczyc było odnalezienie nieznanej inspiracji autora obrazów
skrzydeł - miedziorytu Mistrza A.G. przedstawiającego Pojmanie Chrystusa.
SUM MARY The Polyptych of Dobczyce (currently in the collection of the National
Museum in Cracow) used to serve as the retable of the high altar in the church of Saint
John the Baptist in Dobczyce, and has been dated to 1500-1505. The paintings on its lateral
wings (seven panels survive, of which three are double-sided) have been attributed to
an anonymous Cracow painter, called the Master of the ffoly Kinship, while the central
panel is the work of a different hand.
The paper presents the results of an investigation which has revealed unknown facts
from the history of the Dobczyce retable - for example, that it was in the mid-seventeenth
century that the altarpiece ceased to serve as the churchs high altar, and that prior to
their inclusion in the collection of the National Museum the panels of the polyptych had
decorated the ceiling of a timber chapel at Dobczyce.
Yet, the main problems dealt with in the article are: an attempt at reconstructing anew
the disposition of the panels, taking into account some hypotheses regarding the subjects
of the missing paintings, and a proposal for a new reading of the retables iconographic
programme. The altarpiece has been reconstructed as a polyptych with two pairs of
movable wings. When closed, it displayed scenes from the life of the Virgin Mary; when
the outer wings were opened, the Passion Cycle was revealed, and when the inner wings
were opened, scenes from the lives of the two Saint Johns, the Baptist and the Evangelist,
were disclosed. Large-scale figures of both saints were painted flanking the Virgin and
Child in the central panel.
130 Zob.: J. Rajman, Średniowieczne patrocinia krakowskie, Kraków 2002, s. 147-148, 172,174, 218,
224-225, 283; idem, Kulty świętych w średniowiecznym Krakowie w świetle patrociniów, w: Kult
świętych w Polsce średniowiecznej, Kraków 2003, s. 77, 79. W średniowieczu było dwadzieścia
sześć wezwań kościołów i ołtarzy św. Jana Chrzciciela (drugie miejsce po wezwaniach maryj-
nych) i czternaście wezwań św. Jana Ewangelisty.
131 W Acta visitationis exterioris decanatus [...] anno domini 1596 wymieniana jest „caput Sancti
Joannis Baptistae argenteum deauratum cum reliąuiis inclusis in se continentem”, cyt. za:
E. Piwowarczyk, Archiwalia kościelne, s. 559, 565.
Poliptyk z Dobczyc. Dzieje, ikonografia oraz próba rekonstrukcji
69
liczba ich patrociniów130. Wydaje się, że również w Dobczycach kult świętych
Janów wyrażał się w licznych nabożeństwach. Dowodem tego kultu może
być wzmiankowany w wizytacji biskupiej z roku 1596 relikwiarz w formie
głowy św. Jana Chrzciciela, który parafia straciła dopiero na początku wie-
ku XIX131.
Nie zachowały się dwie kolejne świątynie, których wnętrze zdobił niegdyś
poliptyk dobczycki. Nie przetrwały też wszystkie przedstawienia tworzące pro-
gram ikonograficzny poliptyku. Obecnie nastawa dobczycka oglądana jest na
ekspozycji muzealnej. W niniejszej pracy została zaproponowana rekonstrukcja
poliptyku z hipotetycznym wskazaniem tematów brakujących kwater. Została
także podjęta próba odtworzenia funkcjonowania poliptyku w przestrzeni
sakralnej: średniowiecznym dobczyckim kościele św. Jana Chrzciciela, a na-
stępnie świątyni fundowanej przez Lubomirskich pod wezwaniem śś. Janów
Chrzciciela i Ewangelisty. Udało się także odtworzyć kilka nowych faktów
dotyczących losów nastawy, a niespodziewanym wynikiem badań obrazów
poliptyku z Dobczyc było odnalezienie nieznanej inspiracji autora obrazów
skrzydeł - miedziorytu Mistrza A.G. przedstawiającego Pojmanie Chrystusa.
SUM MARY The Polyptych of Dobczyce (currently in the collection of the National
Museum in Cracow) used to serve as the retable of the high altar in the church of Saint
John the Baptist in Dobczyce, and has been dated to 1500-1505. The paintings on its lateral
wings (seven panels survive, of which three are double-sided) have been attributed to
an anonymous Cracow painter, called the Master of the ffoly Kinship, while the central
panel is the work of a different hand.
The paper presents the results of an investigation which has revealed unknown facts
from the history of the Dobczyce retable - for example, that it was in the mid-seventeenth
century that the altarpiece ceased to serve as the churchs high altar, and that prior to
their inclusion in the collection of the National Museum the panels of the polyptych had
decorated the ceiling of a timber chapel at Dobczyce.
Yet, the main problems dealt with in the article are: an attempt at reconstructing anew
the disposition of the panels, taking into account some hypotheses regarding the subjects
of the missing paintings, and a proposal for a new reading of the retables iconographic
programme. The altarpiece has been reconstructed as a polyptych with two pairs of
movable wings. When closed, it displayed scenes from the life of the Virgin Mary; when
the outer wings were opened, the Passion Cycle was revealed, and when the inner wings
were opened, scenes from the lives of the two Saint Johns, the Baptist and the Evangelist,
were disclosed. Large-scale figures of both saints were painted flanking the Virgin and
Child in the central panel.
130 Zob.: J. Rajman, Średniowieczne patrocinia krakowskie, Kraków 2002, s. 147-148, 172,174, 218,
224-225, 283; idem, Kulty świętych w średniowiecznym Krakowie w świetle patrociniów, w: Kult
świętych w Polsce średniowiecznej, Kraków 2003, s. 77, 79. W średniowieczu było dwadzieścia
sześć wezwań kościołów i ołtarzy św. Jana Chrzciciela (drugie miejsce po wezwaniach maryj-
nych) i czternaście wezwań św. Jana Ewangelisty.
131 W Acta visitationis exterioris decanatus [...] anno domini 1596 wymieniana jest „caput Sancti
Joannis Baptistae argenteum deauratum cum reliąuiis inclusis in se continentem”, cyt. za:
E. Piwowarczyk, Archiwalia kościelne, s. 559, 565.
Poliptyk z Dobczyc. Dzieje, ikonografia oraz próba rekonstrukcji
69