DOI Artikel:
Utzig, Joanna: Średniowieczne witraże a Biblia pauperum - problem wzajemnych relacji
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0087
fragmenty z prorokami mogły być pierwotnie wkompo-
nowane w narożniki prostokątnych kwater (te, jak można
się domyślać, wypełnione były pierwotnie przedstawie-
niami wydarzeń nowotestamentowych)51.
Przy okazji omawiania powiązanych ze szkołą malar-
ską z Sankt Florian witraży w Pram52, Schmidt wspomniał
także o wykazujących te same filiacje artystyczne witra-
żach z Lorch (ok. 1330/1335), opublikowanych dopiero
w roku 1969 przez Evę Frodl-Kraft53. Są to cztery kwatery
szczytowe (ich fragmenty?) z popiersiami proroków, trzy-
mających banderole z wersetami pochodzącym i z przypi-
sywanych im ksiąg. Wersety te można odnaleźć w kodek-
sach Biblii pauperum. Każdy z tekstów pochodzi z innej
sceny, dlatego Schmidt domyślał się istnienia obszernego
cyklu chrystologicznego. O jego pierwotnym kształcie,
np. ewentualnej obecności scen starotestamentalnych, nie
da się jednak wyrokować. Zarówno fragmenty z Pram,
jak i Lorch, niewątpliwie czerpały z austriackich Biblii pauperum. Można je więc
potraktować jako dowody na popularność tych kodeksów i współistnienie ele-
mentów formalnych i treściowych, wywodzonych powszechnie ze środowiska
artystycznego opactwa Sankt Florian - miejsca pochodzenia jednego z najstar-
szych zachowanych egzemplarzy Biblii pauperum (Sankt Florian, Stiftsbibliothek,
CSF III, 207) (ok. 1310)54 (zob. wyżej, il. 1).
Niezwykłym przykładem nawiązania do Biblii pauperum jest częściowo za-
chowany cykl kwater w prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie (przed
i3óo?-ok. 1365)55 (zob. wyżej, il. 4). Witraże były umieszczone w trójdzielnym oknie
osiowym, które można uważać nie tylko za centralny punkt programu przeszkleń,
lecz także jego najwcześniej wykonaną część56. Przyjmuje się, że wzorem książ-
kowym dla cyklu krakowskiego był niezachowany egzemplarz Biblii pauperum
z rodziny austriackiej, podrodziny Konstancja57. Od systemu ikonograficznego
51 Zob. G. Schmidt, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke, 1.1, il. 338.
52 Klasztor Kanoników Regularnych w Sankt Florian był jednym z wiodących ośrodków malarstwa
na terenie Austrii w początkach w. XIV (okres jego rozkwitu przypadał na lata ok. 1300-1330).
Zob. G. Schmidt, Die Malerschule von St. Florian. Beitrage zur siiddeutschen Malerei zu Ende des
13. und im 14. Jahrhundert, Graz-Kóln 1962.
53 Zob.: E. Frodl-Kraft, Die Prophetenscheiben von Lorch, „Ósterreichische Zeitschrift fur Kunst-
und Denkmalpflege”, 23,1969, s. 68-74; G. Schmidt, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke,
1.1, il. 333, 334-
54 Podstawowe informacje na temat rękopisu i odwołanie do literatury zob.: G. Schmidt, Die Ma-
lerschule von St. Florian, szczeg. s. 17, kat. nr 5; idem, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke,
1.1, s. 128-129.
55 Zob. H. Małkiewiczówna, Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzięcia Panny Marii (Mariac-
ki). Witraże w prezbiterium, w: Malarstwo gotyckie w Polsce, red. A.S. Labuda, K. Secomska, t. 2:
Katalog zabytków, Warszawa 2004, s. 126-129. Ostatnio zob. H. Małkiewiczówna, L. Kalinowski,
D. Horzela, M. Walczak, Die Mittelalterlichen Glasmalereien in Marienkirche in Kraków (= Corpus
Vitrearum Medii Aevi Polen, 1/1) [w druku], szczeg. s. 50-55. Za udostępnienie tekstu jestem
ogromnie wdzięczna Pani dr Dobrosławie Horzeli.
56 Zob. H. Małkiewiczówna, L. Kalinowski, D. Horzela, M. Walczak, Die Mittelalterlichen Glasma-
lereien, s. 53, 92.
57 Zob. ibidem, s. 55-57. Na temat reprezentującego tę podrodzinę rękopisu z Rosgartenmuseum
w Konstancji, Ms. 31 (trzecia ćwierć w. XIV) zob.: G. Schmidt, Die Armenbibeln, s. 16-17, 64;
6. Pram, kościół parafialny,
fragmenty kwater witra-
żowych. Wg G. Schmidt,
Malerei der Gotik. Fixpunkte
und Ausblicke, 1.1: Malerei
der Gotik in Mitteleuropa,
Graz 2005, s. 190
Średniowieczne witraże a Biblia pauperum...
85
nowane w narożniki prostokątnych kwater (te, jak można
się domyślać, wypełnione były pierwotnie przedstawie-
niami wydarzeń nowotestamentowych)51.
Przy okazji omawiania powiązanych ze szkołą malar-
ską z Sankt Florian witraży w Pram52, Schmidt wspomniał
także o wykazujących te same filiacje artystyczne witra-
żach z Lorch (ok. 1330/1335), opublikowanych dopiero
w roku 1969 przez Evę Frodl-Kraft53. Są to cztery kwatery
szczytowe (ich fragmenty?) z popiersiami proroków, trzy-
mających banderole z wersetami pochodzącym i z przypi-
sywanych im ksiąg. Wersety te można odnaleźć w kodek-
sach Biblii pauperum. Każdy z tekstów pochodzi z innej
sceny, dlatego Schmidt domyślał się istnienia obszernego
cyklu chrystologicznego. O jego pierwotnym kształcie,
np. ewentualnej obecności scen starotestamentalnych, nie
da się jednak wyrokować. Zarówno fragmenty z Pram,
jak i Lorch, niewątpliwie czerpały z austriackich Biblii pauperum. Można je więc
potraktować jako dowody na popularność tych kodeksów i współistnienie ele-
mentów formalnych i treściowych, wywodzonych powszechnie ze środowiska
artystycznego opactwa Sankt Florian - miejsca pochodzenia jednego z najstar-
szych zachowanych egzemplarzy Biblii pauperum (Sankt Florian, Stiftsbibliothek,
CSF III, 207) (ok. 1310)54 (zob. wyżej, il. 1).
Niezwykłym przykładem nawiązania do Biblii pauperum jest częściowo za-
chowany cykl kwater w prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie (przed
i3óo?-ok. 1365)55 (zob. wyżej, il. 4). Witraże były umieszczone w trójdzielnym oknie
osiowym, które można uważać nie tylko za centralny punkt programu przeszkleń,
lecz także jego najwcześniej wykonaną część56. Przyjmuje się, że wzorem książ-
kowym dla cyklu krakowskiego był niezachowany egzemplarz Biblii pauperum
z rodziny austriackiej, podrodziny Konstancja57. Od systemu ikonograficznego
51 Zob. G. Schmidt, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke, 1.1, il. 338.
52 Klasztor Kanoników Regularnych w Sankt Florian był jednym z wiodących ośrodków malarstwa
na terenie Austrii w początkach w. XIV (okres jego rozkwitu przypadał na lata ok. 1300-1330).
Zob. G. Schmidt, Die Malerschule von St. Florian. Beitrage zur siiddeutschen Malerei zu Ende des
13. und im 14. Jahrhundert, Graz-Kóln 1962.
53 Zob.: E. Frodl-Kraft, Die Prophetenscheiben von Lorch, „Ósterreichische Zeitschrift fur Kunst-
und Denkmalpflege”, 23,1969, s. 68-74; G. Schmidt, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke,
1.1, il. 333, 334-
54 Podstawowe informacje na temat rękopisu i odwołanie do literatury zob.: G. Schmidt, Die Ma-
lerschule von St. Florian, szczeg. s. 17, kat. nr 5; idem, Malerei der Gotik. Fixpunkte und Ausblicke,
1.1, s. 128-129.
55 Zob. H. Małkiewiczówna, Kościół archiprezbiterialny p.w. Wniebowzięcia Panny Marii (Mariac-
ki). Witraże w prezbiterium, w: Malarstwo gotyckie w Polsce, red. A.S. Labuda, K. Secomska, t. 2:
Katalog zabytków, Warszawa 2004, s. 126-129. Ostatnio zob. H. Małkiewiczówna, L. Kalinowski,
D. Horzela, M. Walczak, Die Mittelalterlichen Glasmalereien in Marienkirche in Kraków (= Corpus
Vitrearum Medii Aevi Polen, 1/1) [w druku], szczeg. s. 50-55. Za udostępnienie tekstu jestem
ogromnie wdzięczna Pani dr Dobrosławie Horzeli.
56 Zob. H. Małkiewiczówna, L. Kalinowski, D. Horzela, M. Walczak, Die Mittelalterlichen Glasma-
lereien, s. 53, 92.
57 Zob. ibidem, s. 55-57. Na temat reprezentującego tę podrodzinę rękopisu z Rosgartenmuseum
w Konstancji, Ms. 31 (trzecia ćwierć w. XIV) zob.: G. Schmidt, Die Armenbibeln, s. 16-17, 64;
6. Pram, kościół parafialny,
fragmenty kwater witra-
żowych. Wg G. Schmidt,
Malerei der Gotik. Fixpunkte
und Ausblicke, 1.1: Malerei
der Gotik in Mitteleuropa,
Graz 2005, s. 190
Średniowieczne witraże a Biblia pauperum...
85