DOI article:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0103
starszego mężczyznę, jest znany tylko z opisu Michiela,
o tyle drugi, ukazujący z profilu młodego mężczyznę,
został utożsamiony z wizerunkiem młodzieńca o mod-
nie przystrzyżonych włosach a scodella, znajdującym
się obecnie w prywatnej kolekcji w Bergamo. Portret
ów już w roku 1958 został wyłączony z ceuwe Genti-
lego i przypisany przez Federico Zeriego Pisanellowi,
zaś wiele lat później przez Andreę De Marchi jacopo
Belliniemu8. Co istotne, w XVI stuleciu obraz ten -
bez wątpienia jeden z najwcześniejszych weneckich
autonomicznych portretów - uważano za dzieło Gen-
tilego, co świadczy nie tylko o estymie, jaką w Wenecji
darzono obrazy tego artysty, lecz także o przekonaniu
o jego nadzwyczajnych zdolnościach jako portrecisty.
W tym kontekście warto również zwrócić uwagę na
portret młodzieńca przypisywany Michelemu Giam-
bono (ok. 1430-1435, Museo del Palazzo Rosso, Genua)
(il. 1), który, jak się obecnie powszechnie twierdzi, zo-
stał celowo wykonany „w stylu Gentilego”9.
W rzeczy samej, twórczość Gentilego da Fabria-
no bywa często łączona z narodzinami autonomicz-
nego portretu we Włoszech, jak twierdzi ostatni
monografista artysty, Andrea De Marchi: „Diversemente dalia caraterizzazione
psicologica delle espressioni, la naturalezza delle carni e Findividuazione ritrat-
tistica dei volti era un campo in cui Gentile [...] poteva aver insegnato molto al
Pisanello che sapra valorizzare al Massimo la sua applicazione in ąuesto genere,
per lui decisiva anche in termini di fortuna cortigiana. Le fonti ricordano eon
particolare ammirazione alcuni ritratti dipinti da Gentile ed e importante perche
si tratta di una delle prime attestazioni di ritratti autonomi nella pittura italiana,
dopo quello famoso di Laura, dipinto ad Avignone da Simone Martini”10. Ten
sam autor wysunął hipotezę, według której wczesny okres swojej działalności
Gentile miałby spędzić w dworskim środowisku w Lombardii. Ponieważ nie
1. Michele Giambono (?),
Portret młodzieńca,
ok. 1430-1435, Genua,
Museo del Palazzo Rosso.
Wg Gentile da Fabriano
and the Other Renaissance,
kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006,
s. 161
cun el busto fin al cinto, vestito di vesta chiusa, poco faldata, di color quasi biggio, eon un panno
a uso di stola negra, frappata sopra el collo, che descente giuso, cun le maniche larghissime alle
spalle et strettissime alle mani” (M.A. Michiel, Notizia dopere di disegno, red. a cura di G. Friz-
zoni, Bologna 1884, s. 147-148), por.: J. Fletcher, Marcantonio Michiel. His Friends and Collection,
„The Burlington Magazine”, 123,1981, nr 941, s. 466; A. De Marchi, Gentile da Fabriano, s. 97.
8 Zob.: F. Zeri, Un ritratto del Pisanello, „Paragone” 9,1958, z. 107, s. 32-34; A. De Marchi, Gentile
da Fabriano, s. 98.
9 Portret wykonany temperą i srebrem na desce, nr inw. 57, przez Caterinę Marcenaro (Un ritratto
del Pisanello ritrovato a Genova, w: Studies in the History of Art dedicated to William E. Suida
on his eightieth Birthday, London 1959, s. 73-80) przypisywano Pisanellowi, dopiero Luciano
Cuppini (Un ritratto di Michele Giambono a Palazzo Rosso, „Commentari”, 1962, nr 13, s. 88-93)
i Michel Laclotte (Le portrait de Sigismondo Malatesta par Piero della Francesca, „La Revue
du Louvre”, 4,1978, s. 255-266) uznali obraz za dzieło Giambona, por.: A. De Marchi, Gentile
da Fabriano, s. 99; Gentile da Fabriano and the Other Renaissance, kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006, s. 160; Gesichter der Renaissance. Maisterwerke italienischer
Portrait-Kunst, kat. wyst., red. K. Christiansen, P.L. Rubin, Miinchen 2011, s. 320 (autor noty
K. Christiansen; tam też stan badań).
10 A. De Marchi, Gentile da Fabriano, s. 97.
Fantasia” i „ritrarre”. 0 początkach portretu w Lombardii...
101
o tyle drugi, ukazujący z profilu młodego mężczyznę,
został utożsamiony z wizerunkiem młodzieńca o mod-
nie przystrzyżonych włosach a scodella, znajdującym
się obecnie w prywatnej kolekcji w Bergamo. Portret
ów już w roku 1958 został wyłączony z ceuwe Genti-
lego i przypisany przez Federico Zeriego Pisanellowi,
zaś wiele lat później przez Andreę De Marchi jacopo
Belliniemu8. Co istotne, w XVI stuleciu obraz ten -
bez wątpienia jeden z najwcześniejszych weneckich
autonomicznych portretów - uważano za dzieło Gen-
tilego, co świadczy nie tylko o estymie, jaką w Wenecji
darzono obrazy tego artysty, lecz także o przekonaniu
o jego nadzwyczajnych zdolnościach jako portrecisty.
W tym kontekście warto również zwrócić uwagę na
portret młodzieńca przypisywany Michelemu Giam-
bono (ok. 1430-1435, Museo del Palazzo Rosso, Genua)
(il. 1), który, jak się obecnie powszechnie twierdzi, zo-
stał celowo wykonany „w stylu Gentilego”9.
W rzeczy samej, twórczość Gentilego da Fabria-
no bywa często łączona z narodzinami autonomicz-
nego portretu we Włoszech, jak twierdzi ostatni
monografista artysty, Andrea De Marchi: „Diversemente dalia caraterizzazione
psicologica delle espressioni, la naturalezza delle carni e Findividuazione ritrat-
tistica dei volti era un campo in cui Gentile [...] poteva aver insegnato molto al
Pisanello che sapra valorizzare al Massimo la sua applicazione in ąuesto genere,
per lui decisiva anche in termini di fortuna cortigiana. Le fonti ricordano eon
particolare ammirazione alcuni ritratti dipinti da Gentile ed e importante perche
si tratta di una delle prime attestazioni di ritratti autonomi nella pittura italiana,
dopo quello famoso di Laura, dipinto ad Avignone da Simone Martini”10. Ten
sam autor wysunął hipotezę, według której wczesny okres swojej działalności
Gentile miałby spędzić w dworskim środowisku w Lombardii. Ponieważ nie
1. Michele Giambono (?),
Portret młodzieńca,
ok. 1430-1435, Genua,
Museo del Palazzo Rosso.
Wg Gentile da Fabriano
and the Other Renaissance,
kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006,
s. 161
cun el busto fin al cinto, vestito di vesta chiusa, poco faldata, di color quasi biggio, eon un panno
a uso di stola negra, frappata sopra el collo, che descente giuso, cun le maniche larghissime alle
spalle et strettissime alle mani” (M.A. Michiel, Notizia dopere di disegno, red. a cura di G. Friz-
zoni, Bologna 1884, s. 147-148), por.: J. Fletcher, Marcantonio Michiel. His Friends and Collection,
„The Burlington Magazine”, 123,1981, nr 941, s. 466; A. De Marchi, Gentile da Fabriano, s. 97.
8 Zob.: F. Zeri, Un ritratto del Pisanello, „Paragone” 9,1958, z. 107, s. 32-34; A. De Marchi, Gentile
da Fabriano, s. 98.
9 Portret wykonany temperą i srebrem na desce, nr inw. 57, przez Caterinę Marcenaro (Un ritratto
del Pisanello ritrovato a Genova, w: Studies in the History of Art dedicated to William E. Suida
on his eightieth Birthday, London 1959, s. 73-80) przypisywano Pisanellowi, dopiero Luciano
Cuppini (Un ritratto di Michele Giambono a Palazzo Rosso, „Commentari”, 1962, nr 13, s. 88-93)
i Michel Laclotte (Le portrait de Sigismondo Malatesta par Piero della Francesca, „La Revue
du Louvre”, 4,1978, s. 255-266) uznali obraz za dzieło Giambona, por.: A. De Marchi, Gentile
da Fabriano, s. 99; Gentile da Fabriano and the Other Renaissance, kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006, s. 160; Gesichter der Renaissance. Maisterwerke italienischer
Portrait-Kunst, kat. wyst., red. K. Christiansen, P.L. Rubin, Miinchen 2011, s. 320 (autor noty
K. Christiansen; tam też stan badań).
10 A. De Marchi, Gentile da Fabriano, s. 97.
Fantasia” i „ritrarre”. 0 początkach portretu w Lombardii...
101