DOI Artikel:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0104
-V*
1*L
2. Gentile da Fabriano (?),
Portret Gian Galeazza
Viscontiego, rysunek tuszem
na pergaminie, ok. XIV w.,
Paryż, Luwr, nr. inw. 2323.
Wg Gentile da Fabriano
and the Other Renaissance,
kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006,
s. 67
Christiansen stwierdził: „There can be no
ąuestion that the impetus for his [Gentile
da Fabriano - M.G.] interest in naturalistic
effects derived from his precocious contacts
with Lombard painting of the late fourteenth
and early fifteenth centuries. Only in Lom-
bard art, with its openness to the most in-
novative experiments north of the Alps, can
we find an analogy for those lush meadows
and beautifully described animals rendered
with the eye of a naturalist; for female saints
dressed in luxurious fabrics painted with
a seamstresss attention to details; and for that over-developed sense of beauty
that insists on transforming the common data of human experience into some-
thing precious and refined”12. W tym kontekście na uwagę zasługuje to, że jedną
z najwcześniejszych prac przypisywanych Gentilemu da Fabriano jest drobiaz-
gowe studium głowy Gian Galeazza Viscontiego, władcy Lombardii, od roku 1395
księcia Mediolanu, znajdujące się Luwrze (ił. 2)13. Rysunek ten jest wyjątkowy
nie tylko ze względu na swój realizm w oddaniu indywidualnych rysów twarzy
księcia, lecz również ze względu na ujęcie un trois ąuarts, raczej nietypowe
dla tradycji portretu włoskiego, w której dominuje konwencja ukazywania
odnaleziono żadnych źródeł pisanych, które
potwierdziłyby obecność młodego artysty
z Fabriano na dworze Viscontich, pozosta-
ją jedynie domysły oparte na analizie dzieł
malarza, które, zwłaszcza we wczesnym
okresie, wyróżniała „la rilassata naturalezza
delle pose e la verita teneressima che anco-
ra si legge nei carnati, e impensabile senza
Faltissima tradizione pittorica lombarda
della meta del Trecento”* 11. Również Keith
11 Ibidem, s. 29.
12 K. Christiansen, The Art of Gentile da Fabriano, w: Gentile da Fabriano, s. 25-26. Niewykluczone,
że Gentile mógł przebywać w Mediolanie w towarzystwie Chiavello Chiavelliego, ówczesnego
władcy Fabriano, który w r. 1395 uczestniczył w uroczystości inwestytury Gian Galeazza Vis-
contiego; zob. też artykuł Carla B. Strehlke’a (Lorenzo Monaco and Gentile da Fabriano, „The
Burlington Magazine”, 148, 2006, nr 1243, s. 682), w którym ustosunkowuje się on krytycznie
do hipotezy o pobycie Gentilego da Fabriano w Lombardii.
13 Rysunek wykonany metalowym stylusem na pergaminie (140 x no mm, Luwr, nr inw. 2323)
był pierwotnie powszechnie uznawany za dzieło Pisanella. Maria Fossi Todorow (/ disegni del
Pisanello e della sua cerchia, Firenze 1966, s. 180-181) jako pierwsza związała rysunek z „trady-
cją iluminowanych portretów lombardzkich pierwszej połowy XV w.”, zaś Andrea De Marchi
(Gentile da Fabriano, s. 41-42) przypisał go Gentilemu i twierdził, że został on wykonany
pod koniec w. XIV. Z kolei Annegrit Schmitt (Die Friihzeit Pisanellos. Verona, Venedig, Pavia,
w: B. Degenhart, A. Schmitt, Pisanello und Bono da Ferrara, Miinchen 1995, s. 44-46) uznała
rysunek za wczesne dzieło Pisanella, co zostało podtrzymane przez Bernharda Degenharta
i Annegrit Schmidt (Corpus der Italienischen Zeichnungen 1300-1450, t. 3: Verona. Pisanello
und seine Werkstatt, Das Taccuino di viaggio, ein Reisemusterbuch der Pisanello Werkstatt ais
friihes Zeugnis enger Arbeitsgemeinschaft, cz. 1, Berlin 2004, s. 49-50). Za atrybucją De Marchi
opowiedziała się z kolei Milvia Bollati (Gentile da Fabriano, s. 66, tam też stan badań).
102
ARTYKUŁY
Mateusz Grzęda
1*L
2. Gentile da Fabriano (?),
Portret Gian Galeazza
Viscontiego, rysunek tuszem
na pergaminie, ok. XIV w.,
Paryż, Luwr, nr. inw. 2323.
Wg Gentile da Fabriano
and the Other Renaissance,
kat. wyst., red. L. Laureati,
L. Mochi Onori, Milan 2006,
s. 67
Christiansen stwierdził: „There can be no
ąuestion that the impetus for his [Gentile
da Fabriano - M.G.] interest in naturalistic
effects derived from his precocious contacts
with Lombard painting of the late fourteenth
and early fifteenth centuries. Only in Lom-
bard art, with its openness to the most in-
novative experiments north of the Alps, can
we find an analogy for those lush meadows
and beautifully described animals rendered
with the eye of a naturalist; for female saints
dressed in luxurious fabrics painted with
a seamstresss attention to details; and for that over-developed sense of beauty
that insists on transforming the common data of human experience into some-
thing precious and refined”12. W tym kontekście na uwagę zasługuje to, że jedną
z najwcześniejszych prac przypisywanych Gentilemu da Fabriano jest drobiaz-
gowe studium głowy Gian Galeazza Viscontiego, władcy Lombardii, od roku 1395
księcia Mediolanu, znajdujące się Luwrze (ił. 2)13. Rysunek ten jest wyjątkowy
nie tylko ze względu na swój realizm w oddaniu indywidualnych rysów twarzy
księcia, lecz również ze względu na ujęcie un trois ąuarts, raczej nietypowe
dla tradycji portretu włoskiego, w której dominuje konwencja ukazywania
odnaleziono żadnych źródeł pisanych, które
potwierdziłyby obecność młodego artysty
z Fabriano na dworze Viscontich, pozosta-
ją jedynie domysły oparte na analizie dzieł
malarza, które, zwłaszcza we wczesnym
okresie, wyróżniała „la rilassata naturalezza
delle pose e la verita teneressima che anco-
ra si legge nei carnati, e impensabile senza
Faltissima tradizione pittorica lombarda
della meta del Trecento”* 11. Również Keith
11 Ibidem, s. 29.
12 K. Christiansen, The Art of Gentile da Fabriano, w: Gentile da Fabriano, s. 25-26. Niewykluczone,
że Gentile mógł przebywać w Mediolanie w towarzystwie Chiavello Chiavelliego, ówczesnego
władcy Fabriano, który w r. 1395 uczestniczył w uroczystości inwestytury Gian Galeazza Vis-
contiego; zob. też artykuł Carla B. Strehlke’a (Lorenzo Monaco and Gentile da Fabriano, „The
Burlington Magazine”, 148, 2006, nr 1243, s. 682), w którym ustosunkowuje się on krytycznie
do hipotezy o pobycie Gentilego da Fabriano w Lombardii.
13 Rysunek wykonany metalowym stylusem na pergaminie (140 x no mm, Luwr, nr inw. 2323)
był pierwotnie powszechnie uznawany za dzieło Pisanella. Maria Fossi Todorow (/ disegni del
Pisanello e della sua cerchia, Firenze 1966, s. 180-181) jako pierwsza związała rysunek z „trady-
cją iluminowanych portretów lombardzkich pierwszej połowy XV w.”, zaś Andrea De Marchi
(Gentile da Fabriano, s. 41-42) przypisał go Gentilemu i twierdził, że został on wykonany
pod koniec w. XIV. Z kolei Annegrit Schmitt (Die Friihzeit Pisanellos. Verona, Venedig, Pavia,
w: B. Degenhart, A. Schmitt, Pisanello und Bono da Ferrara, Miinchen 1995, s. 44-46) uznała
rysunek za wczesne dzieło Pisanella, co zostało podtrzymane przez Bernharda Degenharta
i Annegrit Schmidt (Corpus der Italienischen Zeichnungen 1300-1450, t. 3: Verona. Pisanello
und seine Werkstatt, Das Taccuino di viaggio, ein Reisemusterbuch der Pisanello Werkstatt ais
friihes Zeugnis enger Arbeitsgemeinschaft, cz. 1, Berlin 2004, s. 49-50). Za atrybucją De Marchi
opowiedziała się z kolei Milvia Bollati (Gentile da Fabriano, s. 66, tam też stan badań).
102
ARTYKUŁY
Mateusz Grzęda