DOI article:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0105
portretowanej osoby z profi-
lu. Co jednak najistotniejsze,
stanowi on rzadkie świadec-
ol
w
Ul*
ANN es
two bezpośredniego zain-
teresowania późnośrednio-
wiecznego artysty rzeczywistą
fizjonomią modela i zwraca
uwagę na Lombardię oraz na
rozwijającą się w niej kosmo-
polityczną kulturę dworską,
jako na to miejsce we Wło-
szech, w którym portret poja-
wił się po raz pierwszy w swej
dojrzałej formie.
Należy także zwrócić uwa-
gę, iż przywołane studium głowy Gian Galeazza Viscontiego nie jest jedynym
zachowanym portretem tego księcia. Jego charakterystyczną twarz można kilka-
krotnie odnaleźć w Godzinkach Gian Galeazza Viscontiego (tzw. Offiziolo Visconti,
Florencja, Biblioteca Nazionale, BR 397) (zob. niżej, ił. 7-9) autorstwa Giovannina
de Grassiego14, oraz w luksusowej kopii Elogium pogrzebowego (Paryż, Bibliotheąue
nationale de France, ms. Lat. 5888) (il. 3) napisanego na cześć Gian Galeazza Vis-
contiego przez Pietra Castelletto i iluminowanego zapewne około roku 1403 przez
Michelina da Besozzo. Portret księcia pojawia się tu dwukrotnie: w imaginacyjnej
scenie koronacji Gian Galeazza przez Dzieciątko Jezus oraz - w znajdującej się
w tym samym rękopisie - Genealogii Viscontich, w której realistyczna fizjonomia
księcia, ukazana z profilu, współistnieje z innymi podobiznami prawdziwych i fan-
tastycznych członków rodu15. W Vita Philippi Mariae Vicecomitis Pier Candido
Decembrio informował również o niezachowanym portrecie zmarłego w roku
1412 Giovanniego Marii Viscontiego pędzla Michelina, który miał być w po-
siadaniu Filippo Marii Viscontiego16 * * * *. Relacja ta jest ważna, ponieważ dotyczy
jednego z pierwszych włoskich autonomicznych portretów.
3. Michelino da Besozzo,
Portret Gian Galeazza
Viscontiego, Elogium
pogrzebowe Gian Galeazza
Viscontiego, 1403, Paryż,
Bibliotheque nationale de
France, ms. Lat. 5888.
Wg B. Degenhart, A. Schmitt,
Pisanello und Bono da Fer-
rara, Munchen 1995, s. 51
14 Zob. M. Rossi, Giovannino de Grassi. La corte e la cattedrale, Cinisello Balsamo 1995, s. 63-82
(tam też stan badań).
15 O Elogium zob.: Arte Lombarda dai Visconti agli Sforza, kat. wyst., red. R. Longhi, Milano 1958,
s. 54; Dix siecles denluminure italienne (VIe-XVIe siecles), kat. wyst., red. R Avril, Paris 1984, s. 107,
nr 94; E.W. Kirsch, Five illuminated Manuscripts of Giangaleazzo Visconti, Philadelphia-London
1991, s. 74-89; Oro dai Visconti agli Sforza. Smalti e oreficeria nel Ducato di Milano, kat. wyst., red.
P.Venturelli, Milano 2011, nr 6,s. 120-121 (autor noty P. Venturelli; tam też stan badań), Na temat
Michelina da Besozzo zob.: L.C. Arano, Michelino da Besozzo. Attivo tra 1388 e il 1450, w: Arte
in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, kat. wyst., red. M. Boskovits, Milano 1988, s. 90-91;
M. Dachs, Zur kunstlerischen Herkunft und Entwicklung des Michelino da Besozzo, „Wiener
Jahrbuch fur Kunstgeschichte”, 45, 1992, s. 51-81; V. da Gai, Molinari, Michele dei (Michelino
da Besozzo), w: Dizionario Biografico degli Italiani, t. 75, Roma 2011, dostępny online: <http://
www.treccani.it/enciclopedia/michele-dei-molinari_%28Dizionario-Biografico%29/> (stan na:
10.06.2014).
16 „Imaginem eius a Michellino depictam, cuius fama inter coetera aetatis suae illustris fuit, in deliciis
habuit” (P.C. Decembrius, Vita Philippi Mariae Vicecomitis, cap. XXXX, w: Rerum Italicarum
Scriptores ab anno aerae Christianae 500 ad 1500, t. 20: Ludovicus Antonius Muratorius collegit,
ordinavit et praefationibus auxit, Milano 1732, s. 1000); zob. A. De Marchi, Gentile da Fabriano,
s. 108-109, przyp. 153.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
103
lu. Co jednak najistotniejsze,
stanowi on rzadkie świadec-
ol
w
Ul*
ANN es
two bezpośredniego zain-
teresowania późnośrednio-
wiecznego artysty rzeczywistą
fizjonomią modela i zwraca
uwagę na Lombardię oraz na
rozwijającą się w niej kosmo-
polityczną kulturę dworską,
jako na to miejsce we Wło-
szech, w którym portret poja-
wił się po raz pierwszy w swej
dojrzałej formie.
Należy także zwrócić uwa-
gę, iż przywołane studium głowy Gian Galeazza Viscontiego nie jest jedynym
zachowanym portretem tego księcia. Jego charakterystyczną twarz można kilka-
krotnie odnaleźć w Godzinkach Gian Galeazza Viscontiego (tzw. Offiziolo Visconti,
Florencja, Biblioteca Nazionale, BR 397) (zob. niżej, ił. 7-9) autorstwa Giovannina
de Grassiego14, oraz w luksusowej kopii Elogium pogrzebowego (Paryż, Bibliotheąue
nationale de France, ms. Lat. 5888) (il. 3) napisanego na cześć Gian Galeazza Vis-
contiego przez Pietra Castelletto i iluminowanego zapewne około roku 1403 przez
Michelina da Besozzo. Portret księcia pojawia się tu dwukrotnie: w imaginacyjnej
scenie koronacji Gian Galeazza przez Dzieciątko Jezus oraz - w znajdującej się
w tym samym rękopisie - Genealogii Viscontich, w której realistyczna fizjonomia
księcia, ukazana z profilu, współistnieje z innymi podobiznami prawdziwych i fan-
tastycznych członków rodu15. W Vita Philippi Mariae Vicecomitis Pier Candido
Decembrio informował również o niezachowanym portrecie zmarłego w roku
1412 Giovanniego Marii Viscontiego pędzla Michelina, który miał być w po-
siadaniu Filippo Marii Viscontiego16 * * * *. Relacja ta jest ważna, ponieważ dotyczy
jednego z pierwszych włoskich autonomicznych portretów.
3. Michelino da Besozzo,
Portret Gian Galeazza
Viscontiego, Elogium
pogrzebowe Gian Galeazza
Viscontiego, 1403, Paryż,
Bibliotheque nationale de
France, ms. Lat. 5888.
Wg B. Degenhart, A. Schmitt,
Pisanello und Bono da Fer-
rara, Munchen 1995, s. 51
14 Zob. M. Rossi, Giovannino de Grassi. La corte e la cattedrale, Cinisello Balsamo 1995, s. 63-82
(tam też stan badań).
15 O Elogium zob.: Arte Lombarda dai Visconti agli Sforza, kat. wyst., red. R. Longhi, Milano 1958,
s. 54; Dix siecles denluminure italienne (VIe-XVIe siecles), kat. wyst., red. R Avril, Paris 1984, s. 107,
nr 94; E.W. Kirsch, Five illuminated Manuscripts of Giangaleazzo Visconti, Philadelphia-London
1991, s. 74-89; Oro dai Visconti agli Sforza. Smalti e oreficeria nel Ducato di Milano, kat. wyst., red.
P.Venturelli, Milano 2011, nr 6,s. 120-121 (autor noty P. Venturelli; tam też stan badań), Na temat
Michelina da Besozzo zob.: L.C. Arano, Michelino da Besozzo. Attivo tra 1388 e il 1450, w: Arte
in Lombardia tra Gotico e Rinascimento, kat. wyst., red. M. Boskovits, Milano 1988, s. 90-91;
M. Dachs, Zur kunstlerischen Herkunft und Entwicklung des Michelino da Besozzo, „Wiener
Jahrbuch fur Kunstgeschichte”, 45, 1992, s. 51-81; V. da Gai, Molinari, Michele dei (Michelino
da Besozzo), w: Dizionario Biografico degli Italiani, t. 75, Roma 2011, dostępny online: <http://
www.treccani.it/enciclopedia/michele-dei-molinari_%28Dizionario-Biografico%29/> (stan na:
10.06.2014).
16 „Imaginem eius a Michellino depictam, cuius fama inter coetera aetatis suae illustris fuit, in deliciis
habuit” (P.C. Decembrius, Vita Philippi Mariae Vicecomitis, cap. XXXX, w: Rerum Italicarum
Scriptores ab anno aerae Christianae 500 ad 1500, t. 20: Ludovicus Antonius Muratorius collegit,
ordinavit et praefationibus auxit, Milano 1732, s. 1000); zob. A. De Marchi, Gentile da Fabriano,
s. 108-109, przyp. 153.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
103