DOI Artikel:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0111
przedstawiony jako Vir illustrius, rycerz i wódz, którego władzę
i czyny sankcjonował wzór herosów pogańskich i chrześcijań-
skich. Trudno podejrzewać, aby ten mediolański portret Azzone
Viscontiego odzwierciedlał rzeczywiste rysy jego twarzy Wydaje
się, że raczej reprezentował on seniora Mediolanu w splendo-
rze jego władzy. Poprzez odwołanie się do wzorca społecznego,
jakim byli legendarni bohaterowie-wojownicy, zwracał uwagę
na naturalne cechy Viscontiego jako władcy-obrońcy państwa41.
Z Azzone Viscontim wiąże się również szereg inicjatyw, tradycyj-
nie kojarzonych z instytucją dworu, do których należą wzmożona
działalność dyplomatyczna, założenie kancelarii, rozbudowywa-
nie osobistej ostentacji poprzez oficjalne ceremonie, a także bicie
monet z własnymi inicjałami42. Jak podkreśla Jane Black, bogaty
program ostentacji Azzone Viscontiego służył jego głównej ambi-
cji - czyli pragnieniu zdobycia tytułu monarszego - której nigdy
nie porzucił ani on, ani jego potomkowie43.
W ciągu drugiej połowy XIV stulecia Mediolan pozostawał
ważnym ośrodkiem kultury dworskiej, podtrzymywanym przez
Bernabó i Galeazzo II Viscontich. Szczególną uwagę warto zwrócić
na patronat artystyczny Bernabó Yiscontiego. Prawdopodobnie, wbrew roman-
tycznej tradycji, kreującej karykaturalny obraz Bernabó jako okrutnego tyrana,
władca ten prowadził zdecydowane działania mające na celu bezpośrednie pod-
porządkowanie sobie zajętego terytorium, czemu miało służyć m.in. dosadne pod-
kreślanie przysługującej mu pełni władzy (plenitudo potestatis) oraz sytuowanie
własnej osoby jako najwyższej instancji prawnej - anians iustitiam,)ak określał go
Piętro Azario44. Świadectwem ostentacji Bernabó Viscontiego jest słynna statua
konna dłuta Bonina da Campione, ustawiona prawdopodobnie około roku 1363
w pobliżu ołtarza głównego nieistniejącego kościoła San Giovanni in Conca
w Mediolanie (obecnie przechowywana w mediolańskim Museo Castello Sfor-
zesco) (il. 4). Jak przyznaje Peter Seiler, ten imponujący pomnik reprezentujący
władcę Mediolanu we współczesnej zbroi, z modnie przystrzyżonymi włosami
i brodą oraz w towarzystwie personifikacji odwagi (Fortitudo) i sprawiedliwości
4. Bonino da Campione,
Pomnik Bernabó yiscon-
tiego, ok. 1363, Mediolan,
Museo Castello Sforzesco.
Wg Lombardia gotica e tar-
dogotica. Arte e architettura,
red. M. Rossi, Milano 2005,
s. 41
41 O patronacie artystycznym Azzone Viscontiego zob. L. Green, Galvano Fiamma, Azzone Visconti
and the Revival of Classical Theory of Magnificence, „Journal of the Warburg and Courtauld
Institutes”, 53,1990, s. 98-113; zob. też: P. Seiler, Das Grabmal des Azzo Visconti in San Gottardo in
Mailand,w: Skulptur und Grabmal des Spatmittelalters in Rom und Italien. Akten des Kongresses
„Scultura e monumento sepolcrale del tardo medioevo a Roma e in Italia” (Rom, 4.-6. Juli 1985),
red. A.M. Romanini, J. Garms, Wien 1990, s. 367-392; S. Romano, Azzone Visconti: ąualche idea
per il programma della magna salla e una precision sidła Crocifissione di San Gottardo, w: Lartista
girovago. Forestieri, awenturieri, emigranti e missionari nelkarte del Trecento in Italia del Nord,
red. S. Romano, D. Cerutti, Roma 2012, s. 135-162.
42 Zob.: L. Green, Galvano Fiamma, Azzone Visconti, s. 106-113; G. Soldi Rondinini, Visconti e Sforza.
Genesi di una corte, w: Oro dai Visconti agli Sforza, s. 16-17.
43 Zob. J. Black, The Visconti in the Fourteenth Century and the Origins oftheir Plenitudo Potesta-
tis, w: Poteri signorili e feudali nelle campagne delYltalia settentrionale fra Tre e Quattrocento.
Fondamenti di legittimitd e formę di esercizio: atti del Convegno di studi (Milano, 11-12 aprile
2003), red. E Cengarle, G. Chittolini, G.M. Varanini, Firenze 2005 (= Quaderni di Reti Medievali,
Rivista, 1), s. 13-15.
44 J. Black, Absolutism in Renaissance Milan. Plenitude of Power under the Visconti and the Sforza,
1329-1535, New York 2009, s. 116-117.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
109
i czyny sankcjonował wzór herosów pogańskich i chrześcijań-
skich. Trudno podejrzewać, aby ten mediolański portret Azzone
Viscontiego odzwierciedlał rzeczywiste rysy jego twarzy Wydaje
się, że raczej reprezentował on seniora Mediolanu w splendo-
rze jego władzy. Poprzez odwołanie się do wzorca społecznego,
jakim byli legendarni bohaterowie-wojownicy, zwracał uwagę
na naturalne cechy Viscontiego jako władcy-obrońcy państwa41.
Z Azzone Viscontim wiąże się również szereg inicjatyw, tradycyj-
nie kojarzonych z instytucją dworu, do których należą wzmożona
działalność dyplomatyczna, założenie kancelarii, rozbudowywa-
nie osobistej ostentacji poprzez oficjalne ceremonie, a także bicie
monet z własnymi inicjałami42. Jak podkreśla Jane Black, bogaty
program ostentacji Azzone Viscontiego służył jego głównej ambi-
cji - czyli pragnieniu zdobycia tytułu monarszego - której nigdy
nie porzucił ani on, ani jego potomkowie43.
W ciągu drugiej połowy XIV stulecia Mediolan pozostawał
ważnym ośrodkiem kultury dworskiej, podtrzymywanym przez
Bernabó i Galeazzo II Viscontich. Szczególną uwagę warto zwrócić
na patronat artystyczny Bernabó Yiscontiego. Prawdopodobnie, wbrew roman-
tycznej tradycji, kreującej karykaturalny obraz Bernabó jako okrutnego tyrana,
władca ten prowadził zdecydowane działania mające na celu bezpośrednie pod-
porządkowanie sobie zajętego terytorium, czemu miało służyć m.in. dosadne pod-
kreślanie przysługującej mu pełni władzy (plenitudo potestatis) oraz sytuowanie
własnej osoby jako najwyższej instancji prawnej - anians iustitiam,)ak określał go
Piętro Azario44. Świadectwem ostentacji Bernabó Viscontiego jest słynna statua
konna dłuta Bonina da Campione, ustawiona prawdopodobnie około roku 1363
w pobliżu ołtarza głównego nieistniejącego kościoła San Giovanni in Conca
w Mediolanie (obecnie przechowywana w mediolańskim Museo Castello Sfor-
zesco) (il. 4). Jak przyznaje Peter Seiler, ten imponujący pomnik reprezentujący
władcę Mediolanu we współczesnej zbroi, z modnie przystrzyżonymi włosami
i brodą oraz w towarzystwie personifikacji odwagi (Fortitudo) i sprawiedliwości
4. Bonino da Campione,
Pomnik Bernabó yiscon-
tiego, ok. 1363, Mediolan,
Museo Castello Sforzesco.
Wg Lombardia gotica e tar-
dogotica. Arte e architettura,
red. M. Rossi, Milano 2005,
s. 41
41 O patronacie artystycznym Azzone Viscontiego zob. L. Green, Galvano Fiamma, Azzone Visconti
and the Revival of Classical Theory of Magnificence, „Journal of the Warburg and Courtauld
Institutes”, 53,1990, s. 98-113; zob. też: P. Seiler, Das Grabmal des Azzo Visconti in San Gottardo in
Mailand,w: Skulptur und Grabmal des Spatmittelalters in Rom und Italien. Akten des Kongresses
„Scultura e monumento sepolcrale del tardo medioevo a Roma e in Italia” (Rom, 4.-6. Juli 1985),
red. A.M. Romanini, J. Garms, Wien 1990, s. 367-392; S. Romano, Azzone Visconti: ąualche idea
per il programma della magna salla e una precision sidła Crocifissione di San Gottardo, w: Lartista
girovago. Forestieri, awenturieri, emigranti e missionari nelkarte del Trecento in Italia del Nord,
red. S. Romano, D. Cerutti, Roma 2012, s. 135-162.
42 Zob.: L. Green, Galvano Fiamma, Azzone Visconti, s. 106-113; G. Soldi Rondinini, Visconti e Sforza.
Genesi di una corte, w: Oro dai Visconti agli Sforza, s. 16-17.
43 Zob. J. Black, The Visconti in the Fourteenth Century and the Origins oftheir Plenitudo Potesta-
tis, w: Poteri signorili e feudali nelle campagne delYltalia settentrionale fra Tre e Quattrocento.
Fondamenti di legittimitd e formę di esercizio: atti del Convegno di studi (Milano, 11-12 aprile
2003), red. E Cengarle, G. Chittolini, G.M. Varanini, Firenze 2005 (= Quaderni di Reti Medievali,
Rivista, 1), s. 13-15.
44 J. Black, Absolutism in Renaissance Milan. Plenitude of Power under the Visconti and the Sforza,
1329-1535, New York 2009, s. 116-117.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
109