DOI Artikel:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0113
na iluminowane rękopisy. Wzorce stymulu-
jące tego rodzaju zapotrzebowania płynęły
z Francji, która w tym okresie stała się dla
Viscontich nie tylko kulturalnym punktem
odniesienia, lecz także sojusznikiem poli-
tycznym. Raczej ogólne i charakterystyczne
dla większości północnowłoskich możno-
władców związki kulturowe z Francją zo-
stały zacieśnione dzięki polityce rodzinnej
Bernabó Viscontiego, a zwłaszcza Galeaz-
zo 11, który w roku 1360 poślubił Izabelę
Valois, córkę Jana Dobrego, króla Francji. Tę
linię podtrzymał również Gian Gałeazzo Vi-
sconti, który wydał w roku 1389 swoją córkę
Valentinę za Ludwika Orleańskiego, syna
Karola V Mądrego50 51. W ten sposób przynaj-
mniej od lat siedemdziesiątych XIV stulecia
można zaobserwować w sztuce Lombardii
szczególny wpływ malarstwa francuskiego,
z jego predylekcją do naturalizmu, zakorze-
nionego w twórczości Jeana Pucella i Jeana
le Noir. Jak przekonująco wykazał Marco
Rossi, to właśnie sztuka francuska - bliska
stylowi Mistrza Paramentu z Narbonne
i Jeana Bondola - miała kluczowe znaczenie dla formacji artystycznej Giovannina
de Grassiego, autora słynnych „portretów zwierzęcych” zachowanych w Taccuino
dei Disegni, przechowywanych w BergamoM
Decydujące znaczenie dla ukonstytuowania się autonomicznego portretu
w Lombardii ma jednakowoż patronat artystyczny Gian Galeazza Viscontiego,
który w roku 1395 otrzymał od Wacława IV tytuł księcia Mediolanu. Pozyskanie
tytułu książęcego zdecydowanie wzmacniało legitymizację władzy Viscontiego,
który nie był już „tyranem”, lecz w pełni legitymizowanym władcą ze wszystkimi
przysługującymi mu przywilejami i mógł domagać się posłuszeństwa od posia-
danych miast bez odwoływania się do decyzji Rad Generalnych Komun (Consigli
Generali dei Comuni) i lokalnych feudałów. Jednocześnie Gian Gałeazzo uzyskał
tytuł pana (conte) Pawii i Angery, terytoriów, które w jego zamyśle miały pełnić
rolę delfinatu i pozwalały mu kreować się na bezpośredniego spadkobiercę królów
longobardzkich52 *. Ambicjom politycznym Viscontiego towarzyszyło zaintereso-
wanie sztuką, w tym sprawowanie patronatu artystycznego, który zwłaszcza pod
koniec XIV stulecia nabrał międzynarodowego charakteru. Jeszcze w roku 1380
5. Warsztat lombardzki,
Scena donacyjna z portretem
fundatora Bertranda dei Ros-
si, l. 80. XIV w., tzw. Mszał
i Godzinki, ms. Lat. 757, Pa-
ryż, Bibliotheque nationale
de France. Wg Lombardia
gotica e tardogotica. Arte
e architettura, red. M. Rossi,
Milano 2005, s. 208
50 Zob.: K. Sutton, A Lombard Manuscript, s. 291-292; M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 8-9;
G.Z. Zanichelli, La committenza dei Rossi. Immagini di poterefra sacro e profane, w: Le signorie
dei Rossi di Parma tra XIV e XVI secolo, red. L. Arcangeli, M. Gentile, Firenze 2007, s. 189-192.
51 Zob. M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 11-12, 42-43; por. O. Pacht, Early Italian Naturę Studies
and the Early Calendar Landscape, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 13,1950,
nr 1/2, s. 13-47.
52 Zob. G. Andenna, II Trecento lombardo. Un secolo creativo e sfortunato, ma caratterizzato dal
desiderio del „nuovo”, w: Lombardia gotica e tardogotica, s. 42-43.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
111
jące tego rodzaju zapotrzebowania płynęły
z Francji, która w tym okresie stała się dla
Viscontich nie tylko kulturalnym punktem
odniesienia, lecz także sojusznikiem poli-
tycznym. Raczej ogólne i charakterystyczne
dla większości północnowłoskich możno-
władców związki kulturowe z Francją zo-
stały zacieśnione dzięki polityce rodzinnej
Bernabó Viscontiego, a zwłaszcza Galeaz-
zo 11, który w roku 1360 poślubił Izabelę
Valois, córkę Jana Dobrego, króla Francji. Tę
linię podtrzymał również Gian Gałeazzo Vi-
sconti, który wydał w roku 1389 swoją córkę
Valentinę za Ludwika Orleańskiego, syna
Karola V Mądrego50 51. W ten sposób przynaj-
mniej od lat siedemdziesiątych XIV stulecia
można zaobserwować w sztuce Lombardii
szczególny wpływ malarstwa francuskiego,
z jego predylekcją do naturalizmu, zakorze-
nionego w twórczości Jeana Pucella i Jeana
le Noir. Jak przekonująco wykazał Marco
Rossi, to właśnie sztuka francuska - bliska
stylowi Mistrza Paramentu z Narbonne
i Jeana Bondola - miała kluczowe znaczenie dla formacji artystycznej Giovannina
de Grassiego, autora słynnych „portretów zwierzęcych” zachowanych w Taccuino
dei Disegni, przechowywanych w BergamoM
Decydujące znaczenie dla ukonstytuowania się autonomicznego portretu
w Lombardii ma jednakowoż patronat artystyczny Gian Galeazza Viscontiego,
który w roku 1395 otrzymał od Wacława IV tytuł księcia Mediolanu. Pozyskanie
tytułu książęcego zdecydowanie wzmacniało legitymizację władzy Viscontiego,
który nie był już „tyranem”, lecz w pełni legitymizowanym władcą ze wszystkimi
przysługującymi mu przywilejami i mógł domagać się posłuszeństwa od posia-
danych miast bez odwoływania się do decyzji Rad Generalnych Komun (Consigli
Generali dei Comuni) i lokalnych feudałów. Jednocześnie Gian Gałeazzo uzyskał
tytuł pana (conte) Pawii i Angery, terytoriów, które w jego zamyśle miały pełnić
rolę delfinatu i pozwalały mu kreować się na bezpośredniego spadkobiercę królów
longobardzkich52 *. Ambicjom politycznym Viscontiego towarzyszyło zaintereso-
wanie sztuką, w tym sprawowanie patronatu artystycznego, który zwłaszcza pod
koniec XIV stulecia nabrał międzynarodowego charakteru. Jeszcze w roku 1380
5. Warsztat lombardzki,
Scena donacyjna z portretem
fundatora Bertranda dei Ros-
si, l. 80. XIV w., tzw. Mszał
i Godzinki, ms. Lat. 757, Pa-
ryż, Bibliotheque nationale
de France. Wg Lombardia
gotica e tardogotica. Arte
e architettura, red. M. Rossi,
Milano 2005, s. 208
50 Zob.: K. Sutton, A Lombard Manuscript, s. 291-292; M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 8-9;
G.Z. Zanichelli, La committenza dei Rossi. Immagini di poterefra sacro e profane, w: Le signorie
dei Rossi di Parma tra XIV e XVI secolo, red. L. Arcangeli, M. Gentile, Firenze 2007, s. 189-192.
51 Zob. M. Rossi, Giovannino de Grassi, s. 11-12, 42-43; por. O. Pacht, Early Italian Naturę Studies
and the Early Calendar Landscape, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes”, 13,1950,
nr 1/2, s. 13-47.
52 Zob. G. Andenna, II Trecento lombardo. Un secolo creativo e sfortunato, ma caratterizzato dal
desiderio del „nuovo”, w: Lombardia gotica e tardogotica, s. 42-43.
Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...
111