Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Modus: Prace z historii sztuki — 14.2014

DOI Artikel:
Grze̢da, Mateusz: "Fantasia" i "ritrarre": o początkach portretu w Lombardii około roku 1400$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0119

DWork-Logo
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
się w owym zbiorze studia twarzy,
mimo zróżnicowania pod wzglę-
dem wieku, płci, długości włosów,
itp., nie zdradzają cech, które po-
zwalałaby widzieć w nich portre-
ty indywidualnych osób72. Nawet
jeżeli autor wzornika w Ambras
potrafił wykonać portret z natu-
ry, to najwyraźniej nie uznawał za
konieczne manifestować tej umie-
jętności. Zasadnicza różnica mię-
dzy fizjonomiami wyobrażony-
mi w zbiorze w Ambras a twarzą
Gian Galeazza w Luwrze polega
jednak nie tylko na rozróżnieniu
typ-zindywidualizowany portret. Warto również zwrócić uwagę, iż przypisywany
Gentilemu da Fabriano rysunek nie nosi żadnych cech, które pozwalałyby trakto-
wać go jako studium przeznaczone do prezentacji. Precyzją obserwacji cechuje się
tylko głowa modela, z jej zindywidualizowaną twarzą i charakterystyczną fryzurą.
Tułów i ramiona zamknięte jedynie zarysem charakterystycznego ornamentu od-
noszącego się do dewizy Gian Galeazza73 są dalekie od wykończenia, co oznacza,
iż autor nie odczuwał potrzeby dokładnego oddawania każdego detalu. Rysunek
w Luwrze należy traktować jako typowe studium wykonane na własne potrzeby
artysty. Podobnie jak studia zwierząt w Taccuino Giovannina de Grassiego, reali-
styczny portret Gian Galeazza stanowił przede wszystkim dobro malarza, który
według własnej woli decydował, kiedy i jak go użyć, aby zamanifestować potencjał
swojej fantasia.

O tym, że umiejętność portretowania była pożądana na dworze Viscontich,
świadczy również niezachowana podobizna Giovanniego Marii Viscontiego, którą
miał wykonać Michelino da Besozzo - „pictore excellentissimo inter omnes pic-
tores mundi”74. Z uwagi na brak bliższych informacji dotyczących tego portretu
można tylko podejrzewać, że swoją formą nawiązywał on do wzorców franko-

11. Anonimowy malarz
czeski (?), tzw. Ambraser Mu-
sterbuch, ok. 1400, Wiedeń,
Kunsthistorisches Museum,
Kunstkammer, nr inw. 5003,
5004. Wg Karl IV. Kaiser
von Gottes Gnaden. Kunst
und Reprasentation des
Hauses Luxemburg 13W-T437,
kat. wyst., red. J. Fajt,
Munchen-Berlin 2006, s. 535

Model Book and the Question of „Influence” in Central European Art around 1400, w: Art and
Architecture around 1400. Global and Regional Perspectives, red. M. Ciglenećki, P. Vidmar, Maribor
2012, s. 275-276.

72 Pod tym względem „Ambraser Musterbuch” odzwierciedla charakterystyczne dla artystów
tworzących ok. r. 1400 dążenie do typologizacji postaci, zob. R.W. Scheller, Exemplum, s. 68.

73 Oprócz wspomnianych już portretów Gian Galeazza w Offiziolo Visconti, podobna „chmurzasta”
bordiura pojawia się m.in. w przypisywanym Gentilemu da Fabriano obrazie NMP z Dzie-
ciątkiem, św. Klarą i św. Franciszkiem (Pawia, Pinacoteca Malaspina) pochodzącym być może
z klasztoru Santa Chiara la Reale w Pawii, blisko związanego z patronatem Viscontich, wizerunku
Boga Ojca w Libretto degli Anacoretti (Rzym, Gabinetto Nazionale delle Stampe, ms. 2727-3756,
f. 2859v) łączonym z Michelinem da Besozzo oraz na medalionie en ronde bossę ukazującym
Świętą Trójcę (Waszyngton, National Gallery of Art), zob.: Arte in Lombardia tra Gotico e Ri-
nascimento, s. 226-229, nr 63 (autor noty G.A. Ottolenghi); P. Venturelli, Esmaillee d lafaęon
de Milan. Smalti nel Ducato di Milano da Bernabó Visconti a Ludovico il Moro, Venezia 2008,
s. 55-59; Oro dai Visconti agli Sforza, s. 112-114, nr 4 (autor noty P. Venturelli).

74 „Un Ritratto di Giovanni Maria Visconti, eseguito da Michelino e posseduto da Filippo Maria
Visconti e citato da Pier Candido Decembrio che ricorda la fama da cui Michelino fu circondato
in vita” (L.C. Arano, Michelino da Besozzo, s. 91).

„Fantasia” i „ritrarre”. O początkach portretu w Lombardii...

117
 
Annotationen