Modus: Prace z historii sztuki (14.2014)

3. Wizyta króla Jakuba II
Stuarta w klasztorze w La
Trappe, miedzioryt Pierre’a
Rocheforta wg Pierre’a
Jacquesa Cazesa. Wg Frere
Pacóme [G. Dardenne],
Description du plan en relief
de l’abbaye de la Trappe
presente au roi, Paris 1708,
tabl. 9

kliwego rozważania
spraw Bożych. Jako
najlepszy wzorzec takiego sposobu życia służył jansenistom klasztor Cysterek
w Port-Royal des Champs, który stał się celem swoistych pielgrzymek paryżan.
Ich uczestnicy obserwowali surowe życie zakonnic i próbowali naśladować je
„w świecie”. Po potępieniu przez papieża kluczowych teologicznych tez janse-
nistów na polecenie króla Ludwika XIV zamknięto świeckim wiernym dostęp
do Port-Royal des Champs, a następnie wysiedlono stamtąd mniszki i zburzono
gmachy klasztoru, aby nie był on już rozsadnikiem „heretyckich” postaw53, które
jednak jeszcze długo wywierały znaczny wpływ na życie religijne we Francji
i tworzoną tam sztukę religijną54.

W okresie upadku Port-Royal des Champs funkcję swoistego „refugium” dla
świeckich rygorystów zaczęła przejmować La Trappe55, przyciągając z dość od-
ległego Paryża osoby dążące szczególnie gorliwie do pogłębienia swojego życia
religijnego. Każdego roku do La Trappe przybywało od sześciu do siedmiu tysięcy
pielgrzymów, wśród których nie brakowało kardynałów, arcybiskupów, książąt
i osób szlachetnie urodzonych, podziwiających pokorę mnichów i radykalną
skromność ich siedziby56. W roku 1690 zatrzymał się nawet w opactwie Rancego
król angielski, Jakub II Stuart, przebywający na wygnaniu we Francji57 (ił. 3).

Zdecydowaną większość pątników nawiedzających La Trappe stanowili męż-
czyźni, ponieważ kobiety tylko w wyjątkowych okolicznościach mogły wchodzić
na teren cysterskiej samotni. Rance sprawował jednak kierownictwo duchowe
także nad licznymi niewiastami, wysyłając do nich listy, które były intensywnie
rozpowszechniane przez adresatki58. Przesłanie tych pism było bardzo radykal-
ne. Jak zauważyła Benedetta Craveri, „chociaż [Rance - P.K.] uważał, iż życie

Większość z nich wią-
zała się z ruchem jan-
senistycznym, który
obok rygorystycznej
moralności akcen-
tował - podobnie
jak św. Bernard -
potrzebę unikania
wszelkich, także
artystycznych „roz-
proszeń”, odciągają-
cych intelekt i duszę
człowieka od wni-

53 Zob.: F.E. Weaver, The Evolution of the Reform of Port-Royal. From the Rule of Citeaux to
Jansenism, Paris 1978,passim-, L. Kołakowski, Bóg nam nic nie jest dłużny, s. 131; D. Kostroun, Femi-
nism, Absolutism, Jansenism. Louis XIV and the Port-Royal Nuns, Cambridge 2011, s. 206-237.

54 Zob. C. Gouzi, Fart et le jansenisme au XVIIIe siecle, Paris 2001, passim.

55 Zob. D. Beals, Prosperity and Plunder, s. 104.

56 Zob.: Frere Pacóme, Description duplan,s. 46-49; M. Birkedal Braun, E. Jamroziak, Introduction.
Withdrawal and Engagement, w: Cambridge Companion to the Cistercian Order, red. M. Birkedal
Bruun, Cambridge 2012, s. 8-10.

57 Zob.: Frere Pacóme, Description du plan s. 7, 46, 49-52; E. Corp, A Court in Exile. The Stuarts
in France 1689-1718, Cambridge 2004, s. 251-253.

58 Zob. B. Craveri, Złoty wiek, s. 128-129.

132

ARTYKUŁY

Piotr Krasny