DOI article:
Krasny, Piotr: Źródło rozproszeń dla przywiązanych do marności świata: Rozważania św. Bernarda z Clairvaux o sztuce sakralnej w interpretacji Armanda Rancégo
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0136
5. Chór i przegroda chóro-
wa w kościele w La Trappe,
miedzioryt. Wg Description
illustree de l’Abbaye de
N.D. de la Grandę Trappe,
Paris 1700, tabl. 5
Pierrea Jacąuesa Cazesa) głosił on, że owa
świątynia została urządzona w sposób sto-
sowny dla mnichów, to znaczy z wielką
skromnością, umożliwiającą widzom „uni-
żenie myśli” i skupienie się na kontemplo-
waniu nadprzyrodzonego piękna. Dodał
też, że specyficznymi cechami widzialne-
go piękna La Trappe są powściągliwość
i surowość, wyrażające odrodzenie ducha
pierwszych uczniów św. Bernarda, którzy
zrezygnowali z uroków świata i oddali się
surowej pokucie64.
Upowszechnianiu wiedzy o surowym
życiu zakonnym cystersów w La Trappe
i jego nader skromnej oprawie artystycz-
nej służyły także ryciny z obszernymi
opisami, wydane m.in. przez paryską ofi-
cynę Daumonta w roku 170065, z których
wynika skądinąd, że w purytańskim wy-
stroju prezbiterium tamtejszego klaszto-
ru dopuszczono - zgodnie ze zwyczajem,
przyjętym w Molesme, Citeaux i innych
najdawniejszych kościołach cysterskich,
a także utrwalonym w ikonografii tzw. lak-
tacji św. Bernarda66 - figurę Matki Boskiej
z Dzieciątkiem, ustawioną na ołtarzu głów-
nym67. W komentarzu do ryciny ukazującej tę partię wnętrza (il. 5), podkreślono, że
„wszystko tchnie [w nim - P.K.] prostotą pierwotnego Kościoła [...], a zewnętrzna
skromność tych świętych pustelników jest wiernym wyrazem gorliwości, która
ożywia ich wnętrza”68.
Jest zatem wielce prawdopodobne, że czytelnicy De la saintete et des devoirs
de la vie monastique i skromniejszych wydawnictw, propagujących reformę trapi-
stowską, wydobywali z nich przekonanie, że przywiązanie do świętych obrazów
i wspaniałej oprawy kultu Bożego jest pożyteczne jako środek służący do rozbu-
dzania pobożności u niedojrzałych chrześcijan, lecz z czasem staje się przeszkodą
w pogłębianiu życia duchowego.
W ten sposób Rance, deklarując posłuszeństwo władzom kościelnym i powta-
rzając naukę św. Bernarda, nazywanego we Francji ostatnim Ojcem Kościoła69,
zadawał potrydenckiemu modelowi sztuki religijnej jeszcze mocniejszy cios, niż
zrobili to wcześniej janseniści. W świetle jego wypowiedzi sztuka ta była bowiem
charakterystyczna dla religijności naiwnej i powierzchownej, a wobec tego nie
64 Zob. ibidem, s. 9-11, 20.
65 Zob. Description illustree de YAbbaye de N.D. de la Grandę Trappe, Paris 1700.
66 Zob. L. Dewez, A. Van Iterson, La lactation de St. Bernard. Legende et iconographie, „Citeaux in
Nederlanden”, 7,1956, s. 165-198.
67 Zob. A. Laabs, Malerei und Plastik im Zisterzienserorden, s. 22-26, 44.
68 Description illustree, tabl. 7.
69 Zob. H. Oliphant, The Reading and Preaching, s. 244.
134
ARTYKUŁY
Piotr Krasny
wa w kościele w La Trappe,
miedzioryt. Wg Description
illustree de l’Abbaye de
N.D. de la Grandę Trappe,
Paris 1700, tabl. 5
Pierrea Jacąuesa Cazesa) głosił on, że owa
świątynia została urządzona w sposób sto-
sowny dla mnichów, to znaczy z wielką
skromnością, umożliwiającą widzom „uni-
żenie myśli” i skupienie się na kontemplo-
waniu nadprzyrodzonego piękna. Dodał
też, że specyficznymi cechami widzialne-
go piękna La Trappe są powściągliwość
i surowość, wyrażające odrodzenie ducha
pierwszych uczniów św. Bernarda, którzy
zrezygnowali z uroków świata i oddali się
surowej pokucie64.
Upowszechnianiu wiedzy o surowym
życiu zakonnym cystersów w La Trappe
i jego nader skromnej oprawie artystycz-
nej służyły także ryciny z obszernymi
opisami, wydane m.in. przez paryską ofi-
cynę Daumonta w roku 170065, z których
wynika skądinąd, że w purytańskim wy-
stroju prezbiterium tamtejszego klaszto-
ru dopuszczono - zgodnie ze zwyczajem,
przyjętym w Molesme, Citeaux i innych
najdawniejszych kościołach cysterskich,
a także utrwalonym w ikonografii tzw. lak-
tacji św. Bernarda66 - figurę Matki Boskiej
z Dzieciątkiem, ustawioną na ołtarzu głów-
nym67. W komentarzu do ryciny ukazującej tę partię wnętrza (il. 5), podkreślono, że
„wszystko tchnie [w nim - P.K.] prostotą pierwotnego Kościoła [...], a zewnętrzna
skromność tych świętych pustelników jest wiernym wyrazem gorliwości, która
ożywia ich wnętrza”68.
Jest zatem wielce prawdopodobne, że czytelnicy De la saintete et des devoirs
de la vie monastique i skromniejszych wydawnictw, propagujących reformę trapi-
stowską, wydobywali z nich przekonanie, że przywiązanie do świętych obrazów
i wspaniałej oprawy kultu Bożego jest pożyteczne jako środek służący do rozbu-
dzania pobożności u niedojrzałych chrześcijan, lecz z czasem staje się przeszkodą
w pogłębianiu życia duchowego.
W ten sposób Rance, deklarując posłuszeństwo władzom kościelnym i powta-
rzając naukę św. Bernarda, nazywanego we Francji ostatnim Ojcem Kościoła69,
zadawał potrydenckiemu modelowi sztuki religijnej jeszcze mocniejszy cios, niż
zrobili to wcześniej janseniści. W świetle jego wypowiedzi sztuka ta była bowiem
charakterystyczna dla religijności naiwnej i powierzchownej, a wobec tego nie
64 Zob. ibidem, s. 9-11, 20.
65 Zob. Description illustree de YAbbaye de N.D. de la Grandę Trappe, Paris 1700.
66 Zob. L. Dewez, A. Van Iterson, La lactation de St. Bernard. Legende et iconographie, „Citeaux in
Nederlanden”, 7,1956, s. 165-198.
67 Zob. A. Laabs, Malerei und Plastik im Zisterzienserorden, s. 22-26, 44.
68 Description illustree, tabl. 7.
69 Zob. H. Oliphant, The Reading and Preaching, s. 244.
134
ARTYKUŁY
Piotr Krasny