DOI article:
Nestorow, Dagny: Nowe wiadomości dotyczące wyposażenia wnętrz pałacu w Krystynopolu w świetle nieznanego inwentarza z roku 1775
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0155
nabrały garderoby, często wzbogacone o dodatkowe pomieszczenia, w tym modne
w owym czasie buduary59. Na podkreślenie splendoru i paradnego charakteru
wnętrz reprezentacyjnych wpływało zintergrowanie z „Salą Wielką” (Grandę Sa-
lon) poprzedzającej ją sieni - westybulu, mieszczącego przeważnie reprezentacyjną
klatkę schodową. Najokazalsze apartamenty zlokalizowano w głównym skrzydle
pałacu. Reprezentacyjno-towarzyski charakter miały wnętrza sal przeznaczone
na galerie portretowe, w których eksponowano dzieła sztuki i cenne przedmioty,
oraz pokoje bilardowe (Chambre de Billard). Wnętrza pałacowe zyskały nowy,
zaktualizowany wygląd, w części inspirowany formami stylu Ludwika XV oraz
modą na chinoiserie rozpropagowaną przez francuskich artystów, a częściowo
zawierający elementy wyposażenia utrzymane w tradycyjnym stylu siedem-
nastowiecznych wystrojów wnętrz (bogato dekorowane sztukateriami fasety,
dekoracje freskowe)60.
Wystrój wnętrz d la modę chinoise był widoczny w wielu pomieszczeniach
rezydencji wojewody kijowskiego. W Rzeczypospolitej moda na dekoracje w stylu
„chińskim” pojawiła się już w początkach wieku XVIII, szczególną popularność
zyskując na królewskim dworze Augusta II, który przyczynił się do jej rozpro-
pagowania. Jednym z kluczowych przykładów aranżacji wnętrz w tym stylu jest
Gabinet Chiński Augusta II w Wilanowie, uważany za „jedną z najpiękniejszych
imaginacji egzotyzmu”61. W początkach wieku XVIII dekoracje w typie chinoi-
serie zdobiły także Chiński Gabinet na zamku w Podhorcach, natomiast od po-
łowy XVIII stulecia moda na tę stylizację stała się powszechna. Jej wyjątkowym
zwolennikiem był Stanisław Leszczyński i jego córka królowa Francji Maria Lesz-
czyńska. Wyjątkowej klasy wnętrza, urządzone w guście chińskim, znajdowały się
w wielu osiemnastowiecznych rezydencjach magnackich, spośród których należy
wymienić apartament chiński w pałacu w Białymstoku (lata trzydzieste XVIII stu-
lecia) oraz Pawilon Chiński, według projektu Jana Zygmunta Deybla62.
Niestety z bogatego wyposażenia krystynopolskiego pałacu zachowało się
niewiele przedmiotów. Wyszczególnić tu można paradne łoże Anny Elżbiety
Potockiej, znajdujące się obecnie na stałej ekspozycji w Zamku w Pieskowej Skale,
zapewne identyczne ze wzmiankowanym w inwentarzu63. Przypuszczać należy,
59 Zob. ibidem, s. 277.
60 Zob.: A. Rottermund, O programie funkcjonalnym rezydencji monarszej w XVIII wieku,,, Materiały
Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie” 3,1984, s. 7-20; idem, Zamek warszawski w epoce
Oświecenia. Rezydencja monarsza,funkcje i treści. Warszawa 1989; idem, Kształtowanie się apar-
tamentu w nowożytnej architekturze polskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 21,
2003, s. 13-19; A. Betlej, Sibi, Deo, Posteritati, s. 234; A. 01eńska,/a« Klemens Branicki. „Sarmata
nowoczesny”, Warszawa 2011, s. 96; T. Bernatowicz, Mitra i Buława, s. 272-277; S. Mossakowski,
Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Starego, Warszawa 2013, s. 123-130.
61 D. Zasławska, Chinoiserie w Wilanowie, Warszawa 2008, s. 220. Spośród najnowszych kom-
pleksowych opracowań tematu warto wymienić pozycję: M. Kopplin, A. Kwiatkowska, Chinois.
Drezdeńska sztuka lakiernicza w Pałacu w Wilanowie, Warszawa 2006. Wskazuje się, że dekora-
cję wnętrz, przede wszystkim „Sali Wielkiej” pałacu Jana Fryderyka Sapiehy, wykonał Martin
Schnell, autor wystroju Gabinetu Chińkiego w Wilanowie, zob. J. Sito, Nieznane „Varsaviana”
w twórczości Martina Schnella, nadwornego lakiernika królewskiego, „Studia Wilanowskie” 18,
2011, s. 140-151. Dekorację rzeźbiarską owego gabinetu związano ostatnio z Johannem Georgiem
Plerschem, zob. J. Sito, Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery -
formacja artystyczna - organizacja produkcji, Warszawa 2013, s. 165-167.
62 Zob.: D. Zasławska, Chinoiserie, s. 220-222; I. Kopania, Rzeczy - Ogrody - Wyobrażenia. Chiny
w kulturze Rzeczypospolitej czasów Stanisława Augusta, Warszawa 2012, s. 144-238.
63 Zob. CPAH-Kijów, f. 48, op. 1, sp. 2127, k. 4r-v.
Nowe wiadomości dotyczące wyposażenia wnętrz pałacu w Krystynopolu...
153
w owym czasie buduary59. Na podkreślenie splendoru i paradnego charakteru
wnętrz reprezentacyjnych wpływało zintergrowanie z „Salą Wielką” (Grandę Sa-
lon) poprzedzającej ją sieni - westybulu, mieszczącego przeważnie reprezentacyjną
klatkę schodową. Najokazalsze apartamenty zlokalizowano w głównym skrzydle
pałacu. Reprezentacyjno-towarzyski charakter miały wnętrza sal przeznaczone
na galerie portretowe, w których eksponowano dzieła sztuki i cenne przedmioty,
oraz pokoje bilardowe (Chambre de Billard). Wnętrza pałacowe zyskały nowy,
zaktualizowany wygląd, w części inspirowany formami stylu Ludwika XV oraz
modą na chinoiserie rozpropagowaną przez francuskich artystów, a częściowo
zawierający elementy wyposażenia utrzymane w tradycyjnym stylu siedem-
nastowiecznych wystrojów wnętrz (bogato dekorowane sztukateriami fasety,
dekoracje freskowe)60.
Wystrój wnętrz d la modę chinoise był widoczny w wielu pomieszczeniach
rezydencji wojewody kijowskiego. W Rzeczypospolitej moda na dekoracje w stylu
„chińskim” pojawiła się już w początkach wieku XVIII, szczególną popularność
zyskując na królewskim dworze Augusta II, który przyczynił się do jej rozpro-
pagowania. Jednym z kluczowych przykładów aranżacji wnętrz w tym stylu jest
Gabinet Chiński Augusta II w Wilanowie, uważany za „jedną z najpiękniejszych
imaginacji egzotyzmu”61. W początkach wieku XVIII dekoracje w typie chinoi-
serie zdobiły także Chiński Gabinet na zamku w Podhorcach, natomiast od po-
łowy XVIII stulecia moda na tę stylizację stała się powszechna. Jej wyjątkowym
zwolennikiem był Stanisław Leszczyński i jego córka królowa Francji Maria Lesz-
czyńska. Wyjątkowej klasy wnętrza, urządzone w guście chińskim, znajdowały się
w wielu osiemnastowiecznych rezydencjach magnackich, spośród których należy
wymienić apartament chiński w pałacu w Białymstoku (lata trzydzieste XVIII stu-
lecia) oraz Pawilon Chiński, według projektu Jana Zygmunta Deybla62.
Niestety z bogatego wyposażenia krystynopolskiego pałacu zachowało się
niewiele przedmiotów. Wyszczególnić tu można paradne łoże Anny Elżbiety
Potockiej, znajdujące się obecnie na stałej ekspozycji w Zamku w Pieskowej Skale,
zapewne identyczne ze wzmiankowanym w inwentarzu63. Przypuszczać należy,
59 Zob. ibidem, s. 277.
60 Zob.: A. Rottermund, O programie funkcjonalnym rezydencji monarszej w XVIII wieku,,, Materiały
Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie” 3,1984, s. 7-20; idem, Zamek warszawski w epoce
Oświecenia. Rezydencja monarsza,funkcje i treści. Warszawa 1989; idem, Kształtowanie się apar-
tamentu w nowożytnej architekturze polskiej, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 21,
2003, s. 13-19; A. Betlej, Sibi, Deo, Posteritati, s. 234; A. 01eńska,/a« Klemens Branicki. „Sarmata
nowoczesny”, Warszawa 2011, s. 96; T. Bernatowicz, Mitra i Buława, s. 272-277; S. Mossakowski,
Rezydencja królewska na Wawelu w czasach Zygmunta Starego, Warszawa 2013, s. 123-130.
61 D. Zasławska, Chinoiserie w Wilanowie, Warszawa 2008, s. 220. Spośród najnowszych kom-
pleksowych opracowań tematu warto wymienić pozycję: M. Kopplin, A. Kwiatkowska, Chinois.
Drezdeńska sztuka lakiernicza w Pałacu w Wilanowie, Warszawa 2006. Wskazuje się, że dekora-
cję wnętrz, przede wszystkim „Sali Wielkiej” pałacu Jana Fryderyka Sapiehy, wykonał Martin
Schnell, autor wystroju Gabinetu Chińkiego w Wilanowie, zob. J. Sito, Nieznane „Varsaviana”
w twórczości Martina Schnella, nadwornego lakiernika królewskiego, „Studia Wilanowskie” 18,
2011, s. 140-151. Dekorację rzeźbiarską owego gabinetu związano ostatnio z Johannem Georgiem
Plerschem, zob. J. Sito, Wielkie warsztaty rzeźbiarskie Warszawy doby saskiej. Modele kariery -
formacja artystyczna - organizacja produkcji, Warszawa 2013, s. 165-167.
62 Zob.: D. Zasławska, Chinoiserie, s. 220-222; I. Kopania, Rzeczy - Ogrody - Wyobrażenia. Chiny
w kulturze Rzeczypospolitej czasów Stanisława Augusta, Warszawa 2012, s. 144-238.
63 Zob. CPAH-Kijów, f. 48, op. 1, sp. 2127, k. 4r-v.
Nowe wiadomości dotyczące wyposażenia wnętrz pałacu w Krystynopolu...
153