DOI article:
Dworzak, Agata: Dwór Heleny i Jósefa Badenich w Wadowie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0262
m
w projektach Alberta Cremera na budy-
nek szkoły weterynarii mieszczący zakład
anatomii z lat 1863-1865 oraz w budynku
laboratorium chemicznego w Berlinie z lat
1866-186773 (il. 13). Rozwiązanie to jest także
obecne w projekcie pałacu hrabiów Henckel
-Donnersmarck w Nakle Herzoga z roku
186774.
Upodobanie do asymetrii i zestawiania
brył o różnych gabarytach widoczne jest
także w projektach ucznia Schinkla, Ludwi-
ga Persiusa75, którego twórczość również
wpłynęła na architekta dworu Badenich.
W poczdamskich willach: własnej Persiusa76
(1837) (il. 14) oraz w willi Schóningen77 (1845)
(il. 15) można odnaleźć elementy występują-
ce też w Wadowie. Z willi własnej Persiusa
krakowski architekt zapożyczył rozwiązanie
dotyczące opracowania wieży, które zasto-
sował od strony elewacji ogrodowej. Persius
zaprojektował dwukondygnacyjną wieżę
z parami prostokątnych otworów okiennych
z gzymsami, które flankują nisze zamknięte
półkoliście z ustawionymi w nich posągami.
Ponadto kondygnacje oddziela szeroki pas
ciągłego fryzu, a pod gzymsem wieńczącym
pojawiają się małe, zbliżone do kwadratów
prostokątne okienka78.
Powyższe przykłady stanowią prezenta-
cję tylko wybranych, najbardziej charaktery-
stycznych elementów wielu rozwiązań, jakie
funkcjonowały powszechnie w drugiej poło-
wie XIX stulecia w środowisku berlińskim,
13. Albert Cremer, projekt
budynku laboratorium
chemicznego w Berlinie,
1866/1867. Wg E. Bórsch-Su-
pan, Berliner Baukunst nach
Schinkel 1840-1870, Miinchen
1977 (= Studien zur Kunst des
neunzehnten Jahrhunderts,
25), il. 464
14. Ludwig Persius,
projekt willi własnej, 1837.
Wg E. Bórsch-Supan, Ber-
liner Baukunst nach Schinkel
1840-1870, Miinchen 1977
(= Studien zur Kunst des-
neunzehnten Jahrhunderts,
25), il- n
15. Ludwig Persius, projekt
willi Schóningen, Poczdam,
1844. Wg <www.wikipedia.pl>
skąd zostały przeszczepione do Krakowa przez rodzimych architektów licznie
wyjeżdżających na studia do Berlina79.
73 Na ten temat zob. E. Bórsch-Supan, Berliner Baukunst, s. 565.
74 Na ten temat zob. ibidem, s. 154.
75 Na ten temat zob. ibidem, s. 14.
76 Zniszczonej podczas nalotu w r. 1945, na ten temat zob. ibidem, s. 647 (tam też bibliografia).
77 Na ten temat zob. ibidem, s. 648.
78 To samo rozwiązanie partii wieży pojawia się również w willi Schóningen, gdzie Ludwig
Persius potraktował pierwszą kondygnację budynku jako wysoki, surowo opracowany
cokół, zaś niszę z posągiem pomiędzy parą prostokątnych okien zastosował tylko w górnej
kondygnacji.
79 Można w tym miejscu przywołać chociażby skrzydła dawnego klasztoru przy kościele św. Nor-
berta - obecnie Collegium Wróblewskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego położonego przy
Plantach, przebudowane po wielkim pożarze Krakowa w r. 1850, być może przez Tadeusza
Stryjeńskiego - w których zastosowany jest motyw trójarkady znany z wzorników Schinkla
zob. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 3: Kościoły i klasztory Śródmieścia,
cz. 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1978, s. 63-65.
260
ARTYKUŁY
Agata Dworzak
w projektach Alberta Cremera na budy-
nek szkoły weterynarii mieszczący zakład
anatomii z lat 1863-1865 oraz w budynku
laboratorium chemicznego w Berlinie z lat
1866-186773 (il. 13). Rozwiązanie to jest także
obecne w projekcie pałacu hrabiów Henckel
-Donnersmarck w Nakle Herzoga z roku
186774.
Upodobanie do asymetrii i zestawiania
brył o różnych gabarytach widoczne jest
także w projektach ucznia Schinkla, Ludwi-
ga Persiusa75, którego twórczość również
wpłynęła na architekta dworu Badenich.
W poczdamskich willach: własnej Persiusa76
(1837) (il. 14) oraz w willi Schóningen77 (1845)
(il. 15) można odnaleźć elementy występują-
ce też w Wadowie. Z willi własnej Persiusa
krakowski architekt zapożyczył rozwiązanie
dotyczące opracowania wieży, które zasto-
sował od strony elewacji ogrodowej. Persius
zaprojektował dwukondygnacyjną wieżę
z parami prostokątnych otworów okiennych
z gzymsami, które flankują nisze zamknięte
półkoliście z ustawionymi w nich posągami.
Ponadto kondygnacje oddziela szeroki pas
ciągłego fryzu, a pod gzymsem wieńczącym
pojawiają się małe, zbliżone do kwadratów
prostokątne okienka78.
Powyższe przykłady stanowią prezenta-
cję tylko wybranych, najbardziej charaktery-
stycznych elementów wielu rozwiązań, jakie
funkcjonowały powszechnie w drugiej poło-
wie XIX stulecia w środowisku berlińskim,
13. Albert Cremer, projekt
budynku laboratorium
chemicznego w Berlinie,
1866/1867. Wg E. Bórsch-Su-
pan, Berliner Baukunst nach
Schinkel 1840-1870, Miinchen
1977 (= Studien zur Kunst des
neunzehnten Jahrhunderts,
25), il. 464
14. Ludwig Persius,
projekt willi własnej, 1837.
Wg E. Bórsch-Supan, Ber-
liner Baukunst nach Schinkel
1840-1870, Miinchen 1977
(= Studien zur Kunst des-
neunzehnten Jahrhunderts,
25), il- n
15. Ludwig Persius, projekt
willi Schóningen, Poczdam,
1844. Wg <www.wikipedia.pl>
skąd zostały przeszczepione do Krakowa przez rodzimych architektów licznie
wyjeżdżających na studia do Berlina79.
73 Na ten temat zob. E. Bórsch-Supan, Berliner Baukunst, s. 565.
74 Na ten temat zob. ibidem, s. 154.
75 Na ten temat zob. ibidem, s. 14.
76 Zniszczonej podczas nalotu w r. 1945, na ten temat zob. ibidem, s. 647 (tam też bibliografia).
77 Na ten temat zob. ibidem, s. 648.
78 To samo rozwiązanie partii wieży pojawia się również w willi Schóningen, gdzie Ludwig
Persius potraktował pierwszą kondygnację budynku jako wysoki, surowo opracowany
cokół, zaś niszę z posągiem pomiędzy parą prostokątnych okien zastosował tylko w górnej
kondygnacji.
79 Można w tym miejscu przywołać chociażby skrzydła dawnego klasztoru przy kościele św. Nor-
berta - obecnie Collegium Wróblewskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego położonego przy
Plantach, przebudowane po wielkim pożarze Krakowa w r. 1850, być może przez Tadeusza
Stryjeńskiego - w których zastosowany jest motyw trójarkady znany z wzorników Schinkla
zob. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. 3: Kościoły i klasztory Śródmieścia,
cz. 2, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1978, s. 63-65.
260
ARTYKUŁY
Agata Dworzak