Modus: Prace z historii sztuki (14.2014)

Autorstwo dworu wadowskiego

Dwór Badenich w Wadowie wykazuje dale-
ko idące podobieństwo do dworu Wężyków
w Minodze autorstwa Filipa Pokutyńskiego
z roku 185980 (il. 16-18).

W tym miejscu należy jednak zaznaczyć,
że dwór w Wadowie jest przykładem tzw. stylu
arkadkowego, czyli Rundbogenstil, a nie stylu
neorenesansowego w typie „willi włoskiej”, jak
podawali wszyscy dotychczasowi autorzy81.

Rzuty obu dworów opierają się na sche-
macie prostokątnego korpusu z dostawioną
prostopadle wieżą, przy czym Pokutyński
w Minodze (il. 18) usytuował oś główną (pół-
noc-południe) przebiegającą przez arkadowy
portyk, wydłużony westybul i prostokątny sa-
lon z tarasem ogrodowym, pośrodku całości
założenia. Układ pomieszczeń rozplanował
dość równomiernie, od zachodniej strony
umieszczając trójpokojowe skrzydło wieży
i przylegającą wewnętrzną klatkę schodową,
zaś od wschodu skoncentrował aż pięć po-
mieszczeń w układzie dwutraktowym. Sama
wieża została wkomponowana w całość za-
łożenia, stanowiąc integralną część prawego
skrzydła dworu. Pokutyński zastosował pro-
ste rozwiązanie elewacji ogrodowej, dzięki
wysunięciu narożnika wież oraz zaakcento-
waniu osi z balkonem, tworząc asymetryczną
kompozycję.

W Wadowie (zob. wyżej, il. 5) oś główna dworu została zakłócona poprzez
przesunięcie w stronę wschodnią tarasu z zejściem do ogrodu. Ponadto całe
skrzydło wschodnie wieży dostawiono do korpusu dworu, przez co jego bryła
przestała być jednorodna, uderzając swoją addycyjnością. Dodatkowym akcen-
tem tej części jest ryzalit osi środkowej wieży. W rozplanowaniu wadowskiego
dworu można odnaleźć koncepcję Pokutyńskiego odnoszącą się do skompliko-
wania wschodniej części budynku, gdzie - podobnie jak w Minodze - znajduje
się koncentracja sześciu pokoi w układzie dwutraktowym oraz dodatkowo
wewnętrzna klatka schodowa. Rozwiązanie elewacji ogrodowej jest niemal
symetryczne. Wysuniętym narożnikom towarzyszy cofnięta część środkowa
mieszcząca taras widokowy. Analiza układu piwnic dworu wykazała jedną
komorę sklepioną kolebkowo, która została zaadoptowana przez architekta

■t -p

! “I

U-

14 i_i:

16. Filip Pokutyński, pałac
Wężyków, Minoga, 1859.
Fot. Agnieszka Piotrowska

17. Filip Pokutyński,
pałac Wężyków, elewacja
południowa, Minoga, 1859.
Fot. Agnieszka Piotrowska

18. Minoga, pałac Węży-
ków, rzut. Wg Z. Beiersdorf,
Neorenesansowa rezyden-
cja Wężyków w Minodze,

w: Dwór Polski w XIX wieku.
Zjawisko historyczne i kul-
turowe, red. J. Baranowski,
Warszawa 1992, s. 208

80 Zob. Z. Beiersdorf, Neorenesansowa rezydencja Wężyków w Minodze, w: Dwór Polski w XIX wieku.
Zjawisko historyczne i kulturowe, red. J. Baranowski, Warszawa 1992, s. 204.

81 AWUOZKr, sygn. 13844, Wadów park podworski. Katalog, s. 5; ibidem, sygn. 11.668, Kasprzyk, Wojnar,
Wadów, s. 4,8; ibidem, b. sygn., Wierzchosławska, karta ewidencyjna, wkładka nr 1; ibidem, b. sygn.,
Książek, Karta ewidencyjna, wkładka nr 1; ibidem, sygn. 43.504, Dziuba-Filipowicz, Dwór w Wadowie,
s. 12; M. Lempart, Zapomniane dziedzictwo, s. 20; P. Libicki, Dwory i pałace wiejskie, s. 204.

Dwór Heleny i Józefa Badenich w Wadowie

261