DOI article:
Walanus, Wojciech: Jan Friedrich Richter: Hans Brüggemann, Deutscher Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin 2011, ss. 267, il. 79, 4 mapy: [Rezension]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27279#0277
w Eckernfórde (tzw. retabulum z Goschhof; Szlezwik, Schleswig-Holsteinisches
Landesmuseum), figurę św. Jerzego zabijającego smoka z kościoła Mariackiego
w Husum (Kopenhaga, Nationalmuseum), grupę Ukrzyżowania na belce tęczo-
wej kościoła Mariackiego w Ystad oraz brązowy nagrobek księżnej Anny Bran-
denburskiej, żony księcia szlezwicko-holsztyńskiego Fryderyka I, znajdujący się
w kościele Kanoników Regularnych w Bordesholm (udział Briiggemanna polegał
w tym przypadku najprawdopodobniej jedynie na przygotowaniu drewnianych
modeli figur pary książęcej, usytuowanych na wierzchu tumby). Autor pokrótce
przedstawia dzieje każdego z tych dzieł, a także podejmuje próbę odtworzenia ich
pierwotnego wyglądu, obszernie analizuje program ikonograficzny oraz, w nie-
co mniejszym stopniu, styl, ograniczając się z reguły do podania argumentów
przemawiających za autorstwem Briiggemanna i do określenia datowania. Stara
się również zawsze wskazać fundatorów badanych rzeźb.
Już z treści tego rozdziału czytelnik może wywnioskować, jakie są zasadnicze
tezy monografii. Richter kładzie duży nacisk na to, że na tle ówczesnej sztuki
Szlezwika-Holsztynu twórczość Briiggemanna jest zjawiskiem izolowanym pod
względem ikonografii, stylu i klasy artystycznej. Jego dzieła powstały w stosun-
kowo krótkim okresie (ok. 1514-1523) i, według wszelkiego prawdopodobieństwa,
związane były z tym samym, elitarnym kręgiem zleceniodawców, skupionym
wokół księcia Fryderyka I. Władca ten miał ufundować przede wszystkim mo-
numentalną nastawę do ołtarza głównego kościoła w Bordesholm, którego prez-
biterium zostało przeznaczone na książęce mauzoleum (znalazły się tam również
ufundowane wcześniej przez Fryderyka stalle oraz nagrobek jego żony). Według
Autora, przedsięwzięcie to miało konkurować z realizowanym mniej więcej w tym
samym czasie przez Clausa Berga wystrojem chóru kościoła Franciszkanów
w Odense, w którym spoczął brat Fryderyka, król duński Jan I wraz z rodziną,
a zarazem wyraźnie się od tej realizacji odróżniać7. Istotnie, trudno o większy
kontrast pomiędzy złoconym i polichromowanym retabulum Berga, wyraźnie
eksponującym wątki dynastyczne (portrety rodziny królewskiej w predelli!),
a monochromatyczną nastawą Bruggemanna, której złożony program koncentruje
się na ukazaniu najważniejszych prawd wiary chrześcijańskiej, ze szczególnym
zaakcentowaniem wątku eucharystycznego (nisza służąca jako tabernakulum
w predelli, otoczona scenami odnoszącymi się typologicznie do Eucharystii).
Za prawdopodobne fundacje księcia Fryderyka uznaje Richter także sakra-
mentarium oraz grupę św. Jerzego z kościoła Mariackiego w Husum, natomiast
zleceniodawcą retabulum z Goschhof i figury przedstawiającej św. Krzysztofa
mógł, według Autora, być biskup Szlezwiku i były kanclerz Fryderyka I, Gottschalk
von Ahlefeldt. Bruggemann byłby więc w gruncie rzeczy rzeźbiarzem dworskim
(choć Autor, w przeciwieństwie do np. Uwego Albrechta8, unika określania go
mianem Hofkunstler), który został celowo sprowadzony do Husum w związku
z ambitnymi planami artystycznymi księcia, i który w okresie swej działalności
w tym mieście zajmował się wyłącznie ich realizacją. Teza ta, choć oparta wy-
łącznie na przypuszczeniach, jest przez Richtera uzasadniona w spójny i dość
przekonujący sposób, pozwala także na wyjaśnienie wielu zagadek dotyczących
7 O tym obszernie zob. J.F. Richter, Claus Berg, s. 15-25.
8 U. Albrecht, Hans Bruggemann - ein Hofkunstler? Fragen zur Biographie des Meisters des Bor-
desholmer Altares, „Beitrage zur Husumer Stadtgeschichte”, 6,1998, s. 3-17.
Jan Friedrich Richter, „Hans Bruggemann”...
275
Landesmuseum), figurę św. Jerzego zabijającego smoka z kościoła Mariackiego
w Husum (Kopenhaga, Nationalmuseum), grupę Ukrzyżowania na belce tęczo-
wej kościoła Mariackiego w Ystad oraz brązowy nagrobek księżnej Anny Bran-
denburskiej, żony księcia szlezwicko-holsztyńskiego Fryderyka I, znajdujący się
w kościele Kanoników Regularnych w Bordesholm (udział Briiggemanna polegał
w tym przypadku najprawdopodobniej jedynie na przygotowaniu drewnianych
modeli figur pary książęcej, usytuowanych na wierzchu tumby). Autor pokrótce
przedstawia dzieje każdego z tych dzieł, a także podejmuje próbę odtworzenia ich
pierwotnego wyglądu, obszernie analizuje program ikonograficzny oraz, w nie-
co mniejszym stopniu, styl, ograniczając się z reguły do podania argumentów
przemawiających za autorstwem Briiggemanna i do określenia datowania. Stara
się również zawsze wskazać fundatorów badanych rzeźb.
Już z treści tego rozdziału czytelnik może wywnioskować, jakie są zasadnicze
tezy monografii. Richter kładzie duży nacisk na to, że na tle ówczesnej sztuki
Szlezwika-Holsztynu twórczość Briiggemanna jest zjawiskiem izolowanym pod
względem ikonografii, stylu i klasy artystycznej. Jego dzieła powstały w stosun-
kowo krótkim okresie (ok. 1514-1523) i, według wszelkiego prawdopodobieństwa,
związane były z tym samym, elitarnym kręgiem zleceniodawców, skupionym
wokół księcia Fryderyka I. Władca ten miał ufundować przede wszystkim mo-
numentalną nastawę do ołtarza głównego kościoła w Bordesholm, którego prez-
biterium zostało przeznaczone na książęce mauzoleum (znalazły się tam również
ufundowane wcześniej przez Fryderyka stalle oraz nagrobek jego żony). Według
Autora, przedsięwzięcie to miało konkurować z realizowanym mniej więcej w tym
samym czasie przez Clausa Berga wystrojem chóru kościoła Franciszkanów
w Odense, w którym spoczął brat Fryderyka, król duński Jan I wraz z rodziną,
a zarazem wyraźnie się od tej realizacji odróżniać7. Istotnie, trudno o większy
kontrast pomiędzy złoconym i polichromowanym retabulum Berga, wyraźnie
eksponującym wątki dynastyczne (portrety rodziny królewskiej w predelli!),
a monochromatyczną nastawą Bruggemanna, której złożony program koncentruje
się na ukazaniu najważniejszych prawd wiary chrześcijańskiej, ze szczególnym
zaakcentowaniem wątku eucharystycznego (nisza służąca jako tabernakulum
w predelli, otoczona scenami odnoszącymi się typologicznie do Eucharystii).
Za prawdopodobne fundacje księcia Fryderyka uznaje Richter także sakra-
mentarium oraz grupę św. Jerzego z kościoła Mariackiego w Husum, natomiast
zleceniodawcą retabulum z Goschhof i figury przedstawiającej św. Krzysztofa
mógł, według Autora, być biskup Szlezwiku i były kanclerz Fryderyka I, Gottschalk
von Ahlefeldt. Bruggemann byłby więc w gruncie rzeczy rzeźbiarzem dworskim
(choć Autor, w przeciwieństwie do np. Uwego Albrechta8, unika określania go
mianem Hofkunstler), który został celowo sprowadzony do Husum w związku
z ambitnymi planami artystycznymi księcia, i który w okresie swej działalności
w tym mieście zajmował się wyłącznie ich realizacją. Teza ta, choć oparta wy-
łącznie na przypuszczeniach, jest przez Richtera uzasadniona w spójny i dość
przekonujący sposób, pozwala także na wyjaśnienie wielu zagadek dotyczących
7 O tym obszernie zob. J.F. Richter, Claus Berg, s. 15-25.
8 U. Albrecht, Hans Bruggemann - ein Hofkunstler? Fragen zur Biographie des Meisters des Bor-
desholmer Altares, „Beitrage zur Husumer Stadtgeschichte”, 6,1998, s. 3-17.
Jan Friedrich Richter, „Hans Bruggemann”...
275