Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

całkiem spory nakład druków, kompletnych i niekompletnych, przechowywanych
we Lwowie, w piwnicach Jana Bildahy26. Po dużych staraniach i przejęciu zobowią-
zań wobec pozostałych wierzycieli niemal wyłączne prawa do spadku zachowali
szewc Seńko Korunka i siodlarz Saczko Seńkowycz. Jednak, gdy postanowili oni
sprzedać kompletne wyposażenie warsztatu Fedorowa kupcowi z Moskwy, po in-
terwencji członków lwowskiego bractwa stauropigialnego, Iwana Bohatyra i Leska
Małeckiego, w 1586 roku zostało ono zatrzymane w Konstantynowie przez Kon-
stantego Ostrogskiego. Książę następnie zgodził się, by dawni wierzyciele Fedorowa
sprzedali jego warsztat Kuźmie Mamoniczowi. Nie wiadomo dokładnie, kiedy dotarł
ten sprzęt do Wilna. Zachowały się dokumenty z 1588 roku świadczące, że lwowianie
odwlekali jego przekazanie. Nie mniej jednak już w 1591 roku w oficynie Mamonicza
wydano Apostoł wzorowany na lwowskiej edycji z roku 1571, zawierający całostroni-
cowe przedstawienie Ewangelisty Łukasza otoczonego omawianą arkadową ramką.
Sam wizerunek apostoła jest kopią umieszczonego w Apostole moskiewskim z 1564
roku. Różnice między odbitkami, choć niewielkie, wykluczają odciśnięcie z tych
samych klocków drzeworytniczych. To samo dotyczy ramki. Jest ona bardzo wier-
ną kopią motywu z wydawnictw Fedorowa27. W księdze tej wykorzystana była po
raz drugi, na rewersie karty 1, gdzie otaczała herb Teodora Skumina Tyszkiewicza,
wojewody nowogrodzkiego28. Analogiczne rozwiązanie jak w Apostole lwowskim
miało podnieść rangę druków wileńskiego typografa, który będąc w posiadaniu
części warsztatu, zapewne pretendował również do bycia następcą Iwana Fedorowa.
Z powyższego wynika jednak także, że wśród kupionych przez Mamonicza
materiałów drukarskich nie było matrycy omawianej ramki, albo była w tak złym
stanie, że wykonano jej kopię. To drugie rozwiązanie jest bardziej prawdopodobne,
gdyż w żadnym z późniejszych druków na Ukrainie nie pojawił się już ten motyw.
Widomo, że o pozostałą część spadku Fedorowa zabiegało lwowskie bractwo stauro-
pigialne wraz z biskupem Gedeonem Bałabanem. Drukarz jeszcze w 1579 roku
zastawił „libros centum quadragin[ta] linguae Rut[h]enicae nec no[n] materiam et
lit[t]eras ac formas aliaq[ue] quaevis apparamenta ad excusionem sive imp[re]ssum
librorum p[er]tinen[tia]” u Żyda Izraela Jakubowicza, który stał się ich prawowitym
właścicielem w 1584 roku29. W roku następnym sprzedał je bractwu stauropigialne-
mu za 1500 złotych, wypłacanych w ratach do 1597 roku30. Nie ulega wątpliwości, że
26 LlepwodpyKap Iean Oedopoe, s. 76.
27 W literaturze pojawił się pogląd, że Mścisławiec i Fedorow po przyjeździe z Moskwy do Zabłu-
dowa rozdzielili między sobą materiał drukarski: pierwszy zabrał matrycę z przedstawieniem
apostoła Łukasza, drugi zaś tę z arkadową ramką. Rycina z apostołem miała następnie ozdobić
Apostoła wydanego w 1576 roku przez Mścisławca i Kuźmę Mamonicza, por. Drukarze dawnej
Polski od xv do xvin wieku, z. 5: Wielkie Księstwo Litewskie, oprać. A. Kawecka-Gryczowa,
K. Korotajowa, W. Krajewski (= Książka w dawnej kulturze polskiej, red. K. Budzyka, A. Gryczo-
wa, 10), Wrocław-Kraków 1959, s. 149; Apostoła z 1576 r. wymienia również Theodor Iljaszewicz
(Drukarnia domu Mamoniczów w Wilnie (1575-1622), Wilno 1938). Dzisiaj wiadomo, że wileński
Apostoł ze wskazaną ryciną to wspomniane wyżej wydanie z 1591 roku; por. Z. Jaroszewicz-
-Pieresławcew, Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w xvi-xvni wieku,
Olsztyn 2003, s. 64, przyp. 170.
28 Por. A.C. 3epH0Ba, Tunozpafun MaMonuneu e Bunbue, „Kmira. PlccjieflOBaHim n MaTepna;n>i”,
1959, http://www.raruss.ru/slavonic/slav5/1601-zernova-mamonichi.html (brak paginacji; stan
na: 2.02.2017).
29 LleptuodpyKap Iean Oedopoe, s. 69, nr 38.
30 IcaeBMH, YKpamcbKe khuzo eud aHHH eumoKU po3eumoK npoóneMU, JlbBiB 2002, s. 139-140;
wcześniej też I.I. OrieHKO, Icmopin yKpamcbKOZo dpyicapcmea, Kmib 1994, s. 109.

10

ARTYKUŁY

Agnieszka Gronek