Modus: Prace z historii sztuki (16.2016)

pierwsze druki brackie były odbijane z materiałów Fedorowa, lecz wśród motywów
ozdabiających karty nie znalazła się omawiana ramka. Nie ma jej również w księ-
gach wydawanych przez Gedeona Bałabana w Stratyniu. I, po prawdzie, nie mogło
tu jej być. Materiały drukarskie, które wykupiło bractwo, były oddane pod zastaw
Izraelowi Jakubowiczowi w 1579 roku, a więc nie były używane aż do 1591 roku, gdy
ukazały pierwsze druki typografii brackiej. Płyta drzeworytnicza ramki nie należała
więc do tego kompletu, gdyż użyto jej do odbicia strony tytułowej Biblii wydanej
w Ostrogu w 1581 roku. Wobec tego musiała stanowić część wyposażenia wspomnia-
nych już wyżej dwóch warsztatów, które Fedorow oddał pod zastaw w 1583 roku
krakowskiemu mieszczaninowi Fołtynowi Bertoldo, a które przechowywane były
we Lwowie, u Jana Bildahy31. Nic zatem dziwnego, że właśnie do nich zgłaszał
pretensję książę Ostrogski, zakładając na nie areszt najpierw we Lwowie32, a potem
w Konstantynowie i udaremniając ich wywóz do Moskwy. Matryca omawianej
ramJu musiała więc znaleźć się wśród materiałów sprzedanych Mamoniczowi. Nie
użył jednak jej, tylko bliskiej kopii, co uprawdopodabnia hipotezę o jej znacznym
zniszczeniu.
Jednak wileńska drukarnia cyryliczna nie była jedyną, która dysponowała płytą
drzeworytniczą z ramką wzorowaną na Fedorowskiej. Została ona bowiem umiesz-
czona w trzech Postyllach wydanych w trzech różnych tutejszych typografiach. Naj -
wcześniej, bo w 1597 roku, wykorzystał ją Jan Karcan w Postylli Grzegorza z Żarnow-
ca33 (ił. 4), następnie w 1599 roku jezuici w drukarni Akademii Wileńskiej w Postylli
Jakuba Wujka w przekładzie na litewski Mikołaja Daukszy34 (ił. 5) i w 1600 roku
Jakub Markowicz w Postylli Mikołaja Reja35 (il. 6). Żadna z tych oficyn nie prze-
jęła warsztatu po Mamoniczach, gdyż ich oficyna działała do 1624 roku, będąc od
1610 roku ściśle zależna od bractwa greckokatolickiego Świętej Trójcy. Nie ma też
śladu, by weszły one w posiadanie elementów warsztatu Fedorowa. Wynika stąd, że

4. Karta tytułowa, Grzegorz
z Żarnowca, Postylla, Wilno,
wyd. J. Karcan, 1597. Fot. wg
http://www.mab.lt/paroda_
sinodui/005.html
5. Karta tytułowa, Jakub
Wujek, Postylla, Wilno,
wyd. Akademia Wileńska,
1599. Fot. z egzemplarza
książki dostępnego na
stronie http://www.spsl.
nsc.ru/rbook
6. Karta tytułowa, Mikołaj
Rej, Postylla, Wilno, wyd.
J. Markowicz, 1600. Fot. wg
http://www.epaveldas.lt/
vbspi/biRecord.do?
biRecordld=l2i04

31 JJepmobpyKap Iean Oedopoe, s. 76, nr 46.
32 Ibidem, s. 70, nr 39; por. też M. Gębarowicz, Iwan Fedorow i jego działalność, s. 462.
33 Por. Bibliografia Staropolska, 1.17, oprać. K. Estreicher, s. 445; Drukarze dawnej Polski, z. 5,
il. 12.
34 Drukarze dawnej Polski, z. 5, il. 1.
35 Ibidem, il. 20.

W poszukiwaniu zaginionej ramki

11