DOI Artikel:
Jankowska-Marzec, Agnieszka: Malarstwo Andrzeja Żygadły: W "stylu retro"?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0060
i rozsądnie wyposażone we wszystko, co dla komfortu potrzebne, a jednak dziwnie
nieżywe, obojętne, nie wytwarzające żadnej formy wspólnoty i żadnej przestrzeni du-
chowej, żadnego terytorium, na którym ktokolwiek chciałby zapuszczać korzenie”44.
Antyurbanistyczne przesłanie, jakie zdaje się nieść praca Żygadły, wpisuje się więc
w mającą długą tradycję (przynajmniej od czasów modernizmu) negację wartości
reprezentowanych przez kulturę i styl życia mieszkańców miast45. Zarazem powiela
stereotypowe widzenie wsi, nacechowane nostalgią za miejscem, którego już nie ma46.
Akcenty krytyki antymiejskiej znikają natomiast w pracy Ujezdna 2013. To sie-
lankowy obraz drewnianej chaty, zamieszkanej prawdopodobnie przez wielodzietną
rodzinę. Na progu domu grupka dzieci wraz z opiekunką-matką lub starszą siostrą
wydaje się przyglądać z zaciekawieniem temu, co dzieje się na podwórzu. Atmosferę
zwyczajności podkreślają rekwizyty: suszące się pranie czy pies na łańcuchu, który
za chwilę zacznie szczekać na nieproszonych gości. Wyobrażenie wiejskiego domu
zaproponowane przez artystę przypomina wprawdzie skansenowe realia (choć nadal
w niektórych regionach Polski spotykane), nacechowane nutą sentymentalizmu. Nie
wyklucza ono jednak równocześnie pragmatycznego podejścia: apelu o ocalenie od
zapomnienia autentycznej, rodzimej architektury. Warto jednak podkreślić, że po-
stawa artysty nie ma nic wspólnego z rozpoznanym przez antropologów i krytyków
architektury „zwrotem etnograficznym” w mieszkalnictwie i turystyce. Żygadłę,
w przeciwieństwie do urodzonych i wychowanych w mieście entuzjastów folkloru,
nie interesują symulacje czy twórcze nawiązania do mitu wsi (wsie rekreacyjne, wsie
artystyczne, neowioski)47. Wspomniane wyżej dwie prace korespondują bowiem
z działaniami praktycznymi podejmowanymi przez niego w rodzinnej wsi - Białobo-
kach. Wraz z grupą znajomych ze stowarzyszenia „Razem dla Białobok” został właś-
cicielem zabytkowego szynku, który zamierzają poddać konserwacji. Opiekuje się
też odziedziczonym po dziadkach drewnianym domem, pochodzącym z xix wieku.
Podsumowując rozważania dotyczące malarstwa Andrzeja Żygadły należało-
by postawić pytanie o jego miejsce wśród młodych twórców rozpoczynających
właśnie artystyczną karierę. Analiza prac pokazywanych na wystawach pokon-
kursowych przeznaczonych dla młodego pokolenia48, jak i publikacji im poświęco-
44 L. Kołakowski, Wieś utracona, w: Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Londyn
1984, s. 26.
45 M. Baranowska, Urbanizm, antyurbanizm, w: Słownik literatury polskiej xx wieku, red. A. Brodz-
ka, M. Puchalska, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 1151-1154.
46 Jak pisze Wojciech Józef Burszta („Wieś utracona” dzisiaj, „Autoportret”, 2012, nr 4 (39), s. 42):
„Nostalgia to [...] typowo modernistyczny trop myślowy, intelektualna reakcja na konflikty
zawarte w samej nowoczesności [...], owocuje ucieczką w przeszłość wyobrażoną, zawsze pozy-
tywnie nacechowaną aksjologicznie. Przeszłość taka ma często status mitu, gdyż jest niezmienna,
jest wartością, która przechowuje się mimo płynącego nieubłaganie jednokierunkowego nurtu
życia: to oaza pamięci. Williams pisze, że w archetypicznych wyobrażeniach wsi kumuluje się
«trwanie bez historii» dające piszącemu satysfakcję zarówno intelektualną, jak i emocjonalną”.
47 A. Górka, Neowioski - krajobrazy z przeszłości, ibidem, s. 46-48; M. Sztandara, „Miejsca święte
i miejsca przeklęte”. Szkic o antyubanizmie „Wiejskich Społeczności Alternatywnych”, w: Przestrze-
nie, miejsca, wędrówki. Kategoria przestrzeni w badaniach kulturowych i literackich, red. P. Ko-
walski, Opole 2001, s. 51-67.
48 http://zielonamarchewka.pl/konkurs,6.html; http://www.artystycznapodrozhestii.pl/pl/
konkurs; http://geppert.art.pl/index.php?page=konkurs; http://www.rzezba-oronsko.pl/;
http://www.asp.gda.pl/strona/kategoria/651/najlepsze_dyplomy_2015; http://zachetaszcze
cin.art.pl/przeciag/index.php?y=20ii&q=ofestiwalu; http://bj2015.pI/:http://www.socato.pl/
CMS/konkurs_swieza_krew/konkurs_swieza_krew.html; http://spojrzenia.zacheta.art.pl/
(stan na: 14.02.2017).
58
ARTYKUŁY
Agnieszka Jankowska-Marzec
nieżywe, obojętne, nie wytwarzające żadnej formy wspólnoty i żadnej przestrzeni du-
chowej, żadnego terytorium, na którym ktokolwiek chciałby zapuszczać korzenie”44.
Antyurbanistyczne przesłanie, jakie zdaje się nieść praca Żygadły, wpisuje się więc
w mającą długą tradycję (przynajmniej od czasów modernizmu) negację wartości
reprezentowanych przez kulturę i styl życia mieszkańców miast45. Zarazem powiela
stereotypowe widzenie wsi, nacechowane nostalgią za miejscem, którego już nie ma46.
Akcenty krytyki antymiejskiej znikają natomiast w pracy Ujezdna 2013. To sie-
lankowy obraz drewnianej chaty, zamieszkanej prawdopodobnie przez wielodzietną
rodzinę. Na progu domu grupka dzieci wraz z opiekunką-matką lub starszą siostrą
wydaje się przyglądać z zaciekawieniem temu, co dzieje się na podwórzu. Atmosferę
zwyczajności podkreślają rekwizyty: suszące się pranie czy pies na łańcuchu, który
za chwilę zacznie szczekać na nieproszonych gości. Wyobrażenie wiejskiego domu
zaproponowane przez artystę przypomina wprawdzie skansenowe realia (choć nadal
w niektórych regionach Polski spotykane), nacechowane nutą sentymentalizmu. Nie
wyklucza ono jednak równocześnie pragmatycznego podejścia: apelu o ocalenie od
zapomnienia autentycznej, rodzimej architektury. Warto jednak podkreślić, że po-
stawa artysty nie ma nic wspólnego z rozpoznanym przez antropologów i krytyków
architektury „zwrotem etnograficznym” w mieszkalnictwie i turystyce. Żygadłę,
w przeciwieństwie do urodzonych i wychowanych w mieście entuzjastów folkloru,
nie interesują symulacje czy twórcze nawiązania do mitu wsi (wsie rekreacyjne, wsie
artystyczne, neowioski)47. Wspomniane wyżej dwie prace korespondują bowiem
z działaniami praktycznymi podejmowanymi przez niego w rodzinnej wsi - Białobo-
kach. Wraz z grupą znajomych ze stowarzyszenia „Razem dla Białobok” został właś-
cicielem zabytkowego szynku, który zamierzają poddać konserwacji. Opiekuje się
też odziedziczonym po dziadkach drewnianym domem, pochodzącym z xix wieku.
Podsumowując rozważania dotyczące malarstwa Andrzeja Żygadły należało-
by postawić pytanie o jego miejsce wśród młodych twórców rozpoczynających
właśnie artystyczną karierę. Analiza prac pokazywanych na wystawach pokon-
kursowych przeznaczonych dla młodego pokolenia48, jak i publikacji im poświęco-
44 L. Kołakowski, Wieś utracona, w: Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Londyn
1984, s. 26.
45 M. Baranowska, Urbanizm, antyurbanizm, w: Słownik literatury polskiej xx wieku, red. A. Brodz-
ka, M. Puchalska, Wrocław-Warszawa-Kraków, s. 1151-1154.
46 Jak pisze Wojciech Józef Burszta („Wieś utracona” dzisiaj, „Autoportret”, 2012, nr 4 (39), s. 42):
„Nostalgia to [...] typowo modernistyczny trop myślowy, intelektualna reakcja na konflikty
zawarte w samej nowoczesności [...], owocuje ucieczką w przeszłość wyobrażoną, zawsze pozy-
tywnie nacechowaną aksjologicznie. Przeszłość taka ma często status mitu, gdyż jest niezmienna,
jest wartością, która przechowuje się mimo płynącego nieubłaganie jednokierunkowego nurtu
życia: to oaza pamięci. Williams pisze, że w archetypicznych wyobrażeniach wsi kumuluje się
«trwanie bez historii» dające piszącemu satysfakcję zarówno intelektualną, jak i emocjonalną”.
47 A. Górka, Neowioski - krajobrazy z przeszłości, ibidem, s. 46-48; M. Sztandara, „Miejsca święte
i miejsca przeklęte”. Szkic o antyubanizmie „Wiejskich Społeczności Alternatywnych”, w: Przestrze-
nie, miejsca, wędrówki. Kategoria przestrzeni w badaniach kulturowych i literackich, red. P. Ko-
walski, Opole 2001, s. 51-67.
48 http://zielonamarchewka.pl/konkurs,6.html; http://www.artystycznapodrozhestii.pl/pl/
konkurs; http://geppert.art.pl/index.php?page=konkurs; http://www.rzezba-oronsko.pl/;
http://www.asp.gda.pl/strona/kategoria/651/najlepsze_dyplomy_2015; http://zachetaszcze
cin.art.pl/przeciag/index.php?y=20ii&q=ofestiwalu; http://bj2015.pI/:http://www.socato.pl/
CMS/konkurs_swieza_krew/konkurs_swieza_krew.html; http://spojrzenia.zacheta.art.pl/
(stan na: 14.02.2017).
58
ARTYKUŁY
Agnieszka Jankowska-Marzec