DOI Artikel:
Maślak-Maciejewska, Alicja: Pamie̜ci Kazimierza Wielkiego Żydzi-Polacy - o zapomnianym projekcie budowy pomnika królewskiego na krakowskim Kazimierzu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0069
Florencji41. Nie znamy okoliczności, w jakich Zawiejscy
rozpoczęli współpracę z komitetem pomnika i czy miało
to jakiś związek z ich pochodzeniem z żydowskiej rodziny
Feintuchów, która na przestrzeni xix wieku zasymilowała
się. Dziadkowie Jana i Mieczysława przyjęli chrzest w 1846
roku, zaś ich ojciec, Leon, zmienił w r882 roku nazwisko
rodzinne z „Feintuch” na „Zawiejski”42. W rodzinie trwałe
były polskie tradycje patriotyczne, na przykład pomoc
powstańcom styczniowym - niewykluczone, że ich częścią
mogło być zaangażowanie w postawienie pomnika polskie-
go króla. Nie znamy przyczyn, dla których projekt został
zarzucony i niezrealizowany przez braci Zawiejskich - być
może związane było to z opuszczeniem Krakowa przez
Mieczysława, do którego, jak możemy się domyślać, na-
leżałaby większość prac nad pomnikiem. Już na początku
1894 roku na łamach prasy projekt określono jako zapo-
mniany43, jednak dwa lata później idea wystawienia po-
mnika na nowo ożyła.
Kobiecy komitet budowy pomnika
Około 1896 roku zorganizował się komitet kobiecy. W jego skład weszły m.in. panie
Eibenschutz, Cohn, Rossenberg, Epstein, Propper oraz Aniela Korngut, która objęła
funkcję sekretarza i zapewne odegrała pierwszoplanową rolę w jego powstaniu44.
Aniela Korngut (il. 1) była dziennikarką i pisarką, autorką powieści i dramatów
obyczajowych, w których dotykała problemu akulturacji i sytuacji społecznej Żydów
na ziemiach polskich45. Źródła nie potwierdzają jej związków ze Stowarzyszeniem
Izraelitów Postępowych i synagogą Tempel, ale nie można ich wykluczyć. Pozostałe
wspomniane członkinie komitetu zapewne należały do środowiska postępowego46.
Poza wymienionymi wyżej paniami, w skład komitetu miało wchodzić także wiele
innych kobiet - niestety jednak nie zachowała się ich lista47.
Tak zorganizowany komitet był w dużej mierze niezależny od wcześniej dzia-
łającego „komitetu panów”48, który w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
xix wieku już praktycznie nie funkcjonował. Komitet kobiet prężnie działał przez
rok. Pieniądze zbierał poprzez wolne datki do puszek, które zostały wystawione
w sklepach i domach prywatnych. Swoistą centralą komitetu zostało mieszkanie
1. Zdjęcie portretowe
i podpis Anieli Korngut.
Fot. wg „Rocznik Sam-
borski”, 19,1895/1896,
s. 353
41 „Bluszcz”, 27,1892, nr 1, s. 8; nr 4, s. 32.
42 Na temat polonizacji rodziny Fentuchów zob. J. Purchla, The Polonization, s. 202-211.
43 Kónig Kazimierz Denkmal, „Sprawiedliwość. Die Gerechtigkeit. Organ fur Handel, Industrie
und Angelegenheiten des offentliches Lebens”, 2,1894, nr 1, s. 7.
44 Wynika to z treści korespondencji przesłanej przez nią do „Nowej Reformy” (1903, nr 225).
45 Zob. P. Grzegorczyk, Korngutówna Aniela, w: Polski Słownik Biograficzny [dalej psb], t. 24/1,
Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 81-82.
46 Adela Propper sama była członkinią Stowarzyszenia Postępowego. Do Stowarzyszenia należały
także dwie kobiety o nazwisku Eibenschutz - niestety nie wiemy, o którą chodziło. Pań Epstein,
Rossenberg i Cohn listy członków nie notują, ale do Stowarzyszenia należało wówczas kilku
Rossenbergów, Epsteinów i Kohnów [Cohnów] - wspomniane kobiety mogły być ich żonami
i jako takie należeć do tego środowiska.
47 O „wielu innych kobietach” należących do komitetu pisała Aniela Korngut (O pomnik Kazi-
mierza Wielkiego, „Nowa Reforma” 22,1903, nr 225, s. 2-3).
48 Określenie zaczerpnięte z: ibidem.
Pomięci Kazimierzo Wielkiego Żydzi-Polocy
67
rozpoczęli współpracę z komitetem pomnika i czy miało
to jakiś związek z ich pochodzeniem z żydowskiej rodziny
Feintuchów, która na przestrzeni xix wieku zasymilowała
się. Dziadkowie Jana i Mieczysława przyjęli chrzest w 1846
roku, zaś ich ojciec, Leon, zmienił w r882 roku nazwisko
rodzinne z „Feintuch” na „Zawiejski”42. W rodzinie trwałe
były polskie tradycje patriotyczne, na przykład pomoc
powstańcom styczniowym - niewykluczone, że ich częścią
mogło być zaangażowanie w postawienie pomnika polskie-
go króla. Nie znamy przyczyn, dla których projekt został
zarzucony i niezrealizowany przez braci Zawiejskich - być
może związane było to z opuszczeniem Krakowa przez
Mieczysława, do którego, jak możemy się domyślać, na-
leżałaby większość prac nad pomnikiem. Już na początku
1894 roku na łamach prasy projekt określono jako zapo-
mniany43, jednak dwa lata później idea wystawienia po-
mnika na nowo ożyła.
Kobiecy komitet budowy pomnika
Około 1896 roku zorganizował się komitet kobiecy. W jego skład weszły m.in. panie
Eibenschutz, Cohn, Rossenberg, Epstein, Propper oraz Aniela Korngut, która objęła
funkcję sekretarza i zapewne odegrała pierwszoplanową rolę w jego powstaniu44.
Aniela Korngut (il. 1) była dziennikarką i pisarką, autorką powieści i dramatów
obyczajowych, w których dotykała problemu akulturacji i sytuacji społecznej Żydów
na ziemiach polskich45. Źródła nie potwierdzają jej związków ze Stowarzyszeniem
Izraelitów Postępowych i synagogą Tempel, ale nie można ich wykluczyć. Pozostałe
wspomniane członkinie komitetu zapewne należały do środowiska postępowego46.
Poza wymienionymi wyżej paniami, w skład komitetu miało wchodzić także wiele
innych kobiet - niestety jednak nie zachowała się ich lista47.
Tak zorganizowany komitet był w dużej mierze niezależny od wcześniej dzia-
łającego „komitetu panów”48, który w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
xix wieku już praktycznie nie funkcjonował. Komitet kobiet prężnie działał przez
rok. Pieniądze zbierał poprzez wolne datki do puszek, które zostały wystawione
w sklepach i domach prywatnych. Swoistą centralą komitetu zostało mieszkanie
1. Zdjęcie portretowe
i podpis Anieli Korngut.
Fot. wg „Rocznik Sam-
borski”, 19,1895/1896,
s. 353
41 „Bluszcz”, 27,1892, nr 1, s. 8; nr 4, s. 32.
42 Na temat polonizacji rodziny Fentuchów zob. J. Purchla, The Polonization, s. 202-211.
43 Kónig Kazimierz Denkmal, „Sprawiedliwość. Die Gerechtigkeit. Organ fur Handel, Industrie
und Angelegenheiten des offentliches Lebens”, 2,1894, nr 1, s. 7.
44 Wynika to z treści korespondencji przesłanej przez nią do „Nowej Reformy” (1903, nr 225).
45 Zob. P. Grzegorczyk, Korngutówna Aniela, w: Polski Słownik Biograficzny [dalej psb], t. 24/1,
Wrocław-Warszawa-Kraków 1968, s. 81-82.
46 Adela Propper sama była członkinią Stowarzyszenia Postępowego. Do Stowarzyszenia należały
także dwie kobiety o nazwisku Eibenschutz - niestety nie wiemy, o którą chodziło. Pań Epstein,
Rossenberg i Cohn listy członków nie notują, ale do Stowarzyszenia należało wówczas kilku
Rossenbergów, Epsteinów i Kohnów [Cohnów] - wspomniane kobiety mogły być ich żonami
i jako takie należeć do tego środowiska.
47 O „wielu innych kobietach” należących do komitetu pisała Aniela Korngut (O pomnik Kazi-
mierza Wielkiego, „Nowa Reforma” 22,1903, nr 225, s. 2-3).
48 Określenie zaczerpnięte z: ibidem.
Pomięci Kazimierzo Wielkiego Żydzi-Polocy
67