DOI Artikel:
Bednarek, Anna: "Mała pamiąteczka", czyli o fotografiach obrazów Saturnina Świerzyńskiego ofiarowanych Józefowi Łepkowskiemu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.40996#0078
dzieł5, w tym co najmniej trzy przez krakowskiego fotografa Awita Szuberta6. Zapiski
Świerzyńskiego nie są jednak w tym zakresie kompletne, gdyż oprócz wspomnianych
dwudziestu (z których odnalazłam osiemnaście7), znane są zdjęcia przedstawiające
kolejnych dwanaście jego obrazów. Większość spośród tych trzydziestu fotografii
zachowała się w więcej niż jednym egzemplarzu, dając łączną liczbę siedemdzie-
sięciu trzech odbitek, rozproszonych w zbiorach instytucjonalnych: w Fototece
Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (ihs uj)8, klasztorze Kla-
rysek w Krakowie9, Muzeum Historycznym Miasta Krakowa (mhk)10, Archiwum
Narodowym w Krakowie (ank)11, Muzeum Narodowym w Krakowie (mnk)12
5 Informacje na ten temat zawarł w tabeli Fotografije z moich obrazów (Spis Obrazów, k. iv)
i spisie wydatków (ibidem, k. 35v-44v). Osiemnaście obrazów podał Wojciech Przybyszewski
(Zaginione obrazy, zaginione fotografie - przyczynek do badań nad twórczością artystyczną
Saturnina Świerzyńskiego, „Dagerotyp”, 2004, nr 13, s. 29-35), pomijając dwa: Widok kościoła
zamkowego z 1863 r. (zob. przyp. 7) i Salę rzeźby z Wystawy Sztuk Pięknych w Krakowie z 1876 r.,
którego fotografię Świerzyński ofiarował Warschauerowi (Spis Obrazów, k. iv).
6 Spis Obrazów, k. 43v. Nazwisko Szuberta dopisane jest bezpośrednio przy trzech tytułach obra-
zów, pod którymi znajdują się dwa kolejne, jednak trudno rozstrzygnąć, czy ich także dotyczy
ów dopisek - uważa tak Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 27).
7 Jeden z obrazów, którego zdjęcia nie odnalazłam, to Widok kościoła zamkowego, o którym ma-
larz zapisał: „11. [września 1863 r.] Widok Kość. Zamk. Fotografowany [wydatki:] 1. [zł reński]
30. [centów]” Spis Obrazów, k. 35% niewątpliwie tożsamy z: ,,[poz.] 228 Wrz[esień 1863 r.] Widok
Kościoła Katedralnego na Zamku [dochód:] 240 [zł polskich] [dopisek:] 4/9 1864. kupiony na
Wystawie przez Dyrek (a) [dopisek:] (a) Wygrał przez losowanie Jozef [!] Hr. Załuski w Tar-
nopolu”, ibidem, k. i3v-i4r. Druga z prac to Wawel, o którego zdjęciach Świerzyński zapisał:
„8/2 [1883 r.] fotogr. Wawelu sztuk 32 po 180 [wydatki:] 57 [zł reńskich] 60. [centów]” ibidem,
k. 44v. Wojciech Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 34-35, poz. 17) identyfikuje ją z zaginio-
nymi akwarelami („[1882 r.] Akwarele: 1 Zamek od południa 2 Zamek od Zachodu 3 Zamek od
Wschodu. 4 Zamek od północy 5. Wejście główne do Katedry 6. Groby królewskie 1. [?] Kapli-
ca”, Spis Obrazów, k. 25r, oraz „Stycz [1883 r.] W Wawel akwarella zbiorowa gdzie poprzednio
wylicz, akwarelle naklejone razem na jednym płutnie [!] z ornamentyką odpowiednią wys. 115
szer. 153 - zacząłem ornam 17/1 skończ. 8/2 1883”, ibidem, k. 25v).
8 W Fototece ihs uj, oprócz czterech omawianych w artykule zdjęć, znajduje się jeszcze jedno,
o nieznanej proweniencji (sygn. ihsuj p 019825), zob. przyp. 102. Nie jest wykluczone, że to
zdjęcie także pochodzi ze zbiorów Łepkowskiego, ale oryginalny karton, na który naklejona
jest odbitka, został przycięty i naklejony na tekturę, co uniemożliwia poznanie być może znaj-
dujących się na nim adnotacji lub pieczęci.
9 W zbiorze klasztoru Klarysek w Krakowie znajdują się cztery zdjęcia [bez sygn.].
10 W mhk znajdują się trzy zdjęcia, nr inw. mhk-fs8349/ix (il. ii),mhk-fs835o/ix, mhk-fs835i/ix,
z których dwa ostatnie omówił Wojciech Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 27-29).
11 W ank znajdują się trzy zdjęcia: sygn. a 1W882, a v/52iA v/430, a także 11 niesygnowanych od-
bitek (sygn. a v/i87, a v/229, a W244, a W232, a v/364, a v/415, a v/43i, a v/789, a W884,
a v/i542, a v/i543), których okoliczności powstania są nieznane. Ich jednolity wygląd, rodzaj
papieru fotograficznego oraz wspólna proweniencja wykluczają raczej, by należały one do zespołu
omawianych tu zdjęć. Zapewne zostały wykonane w jednym czasie (nie wcześniej niż w 1883 r.,
gdyż wówczas powstał ostatni z przedstawionych na nich obrazów, i nie później niż w 1912 r.,
gdyż wówczas odbitki te trafiły do ank, zob. Sprawozdanie dra St. Krzyżanowskiego Dyrektora
Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa za rok 1912, Kraków 1913, s. 12), ale być może z po-
chodzących z różnych lat negatywów Szuberta. Wśród nich jest zdjęcie z błędnie przypisanym
Świerzyńskiemu obrazem Aleksandra Gryglewskiego Kaplica Stefana Batorego, sygn. a v/232.
Agnieszka Rudnik („Saturnin Świerzyński”, s. 56-57) i Agnieszka Janczyk (Przedstawienia kaplic
w katedrze na Wawelu w twórczości Saturnina Świerzyńskiego, „Studia Waweliana”, 14, 2009,
s. 264), znając obraz Gryglewskiego tylko z reprodukcji („Tygodnik Ilustrowany”, 15,1867, s. 257),
uznały, że zdjęcie z ank przedstawia zaginiony obraz Świerzyńskiego, jednak znajdująca się
w mhk fotografia wykonana przez Walerego Rzewuskiego (nr inw. mhk-fS24o/ix) moim zda-
niem dowodzi, że przedstawiony na nim został obraz Gryglewskiego.
12 W mnk (w zbiorze Jana Matejki) znajdują się dwa zdjęcia, nr inw. mnk-ix-6oo i mnk-ix-6o6.
Za informację na ich temat dziękuję p. Agnieszce Zagrajek.
76
ARTYKUŁY
Anna Bednarek
Świerzyńskiego nie są jednak w tym zakresie kompletne, gdyż oprócz wspomnianych
dwudziestu (z których odnalazłam osiemnaście7), znane są zdjęcia przedstawiające
kolejnych dwanaście jego obrazów. Większość spośród tych trzydziestu fotografii
zachowała się w więcej niż jednym egzemplarzu, dając łączną liczbę siedemdzie-
sięciu trzech odbitek, rozproszonych w zbiorach instytucjonalnych: w Fototece
Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (ihs uj)8, klasztorze Kla-
rysek w Krakowie9, Muzeum Historycznym Miasta Krakowa (mhk)10, Archiwum
Narodowym w Krakowie (ank)11, Muzeum Narodowym w Krakowie (mnk)12
5 Informacje na ten temat zawarł w tabeli Fotografije z moich obrazów (Spis Obrazów, k. iv)
i spisie wydatków (ibidem, k. 35v-44v). Osiemnaście obrazów podał Wojciech Przybyszewski
(Zaginione obrazy, zaginione fotografie - przyczynek do badań nad twórczością artystyczną
Saturnina Świerzyńskiego, „Dagerotyp”, 2004, nr 13, s. 29-35), pomijając dwa: Widok kościoła
zamkowego z 1863 r. (zob. przyp. 7) i Salę rzeźby z Wystawy Sztuk Pięknych w Krakowie z 1876 r.,
którego fotografię Świerzyński ofiarował Warschauerowi (Spis Obrazów, k. iv).
6 Spis Obrazów, k. 43v. Nazwisko Szuberta dopisane jest bezpośrednio przy trzech tytułach obra-
zów, pod którymi znajdują się dwa kolejne, jednak trudno rozstrzygnąć, czy ich także dotyczy
ów dopisek - uważa tak Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 27).
7 Jeden z obrazów, którego zdjęcia nie odnalazłam, to Widok kościoła zamkowego, o którym ma-
larz zapisał: „11. [września 1863 r.] Widok Kość. Zamk. Fotografowany [wydatki:] 1. [zł reński]
30. [centów]” Spis Obrazów, k. 35% niewątpliwie tożsamy z: ,,[poz.] 228 Wrz[esień 1863 r.] Widok
Kościoła Katedralnego na Zamku [dochód:] 240 [zł polskich] [dopisek:] 4/9 1864. kupiony na
Wystawie przez Dyrek (a) [dopisek:] (a) Wygrał przez losowanie Jozef [!] Hr. Załuski w Tar-
nopolu”, ibidem, k. i3v-i4r. Druga z prac to Wawel, o którego zdjęciach Świerzyński zapisał:
„8/2 [1883 r.] fotogr. Wawelu sztuk 32 po 180 [wydatki:] 57 [zł reńskich] 60. [centów]” ibidem,
k. 44v. Wojciech Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 34-35, poz. 17) identyfikuje ją z zaginio-
nymi akwarelami („[1882 r.] Akwarele: 1 Zamek od południa 2 Zamek od Zachodu 3 Zamek od
Wschodu. 4 Zamek od północy 5. Wejście główne do Katedry 6. Groby królewskie 1. [?] Kapli-
ca”, Spis Obrazów, k. 25r, oraz „Stycz [1883 r.] W Wawel akwarella zbiorowa gdzie poprzednio
wylicz, akwarelle naklejone razem na jednym płutnie [!] z ornamentyką odpowiednią wys. 115
szer. 153 - zacząłem ornam 17/1 skończ. 8/2 1883”, ibidem, k. 25v).
8 W Fototece ihs uj, oprócz czterech omawianych w artykule zdjęć, znajduje się jeszcze jedno,
o nieznanej proweniencji (sygn. ihsuj p 019825), zob. przyp. 102. Nie jest wykluczone, że to
zdjęcie także pochodzi ze zbiorów Łepkowskiego, ale oryginalny karton, na który naklejona
jest odbitka, został przycięty i naklejony na tekturę, co uniemożliwia poznanie być może znaj-
dujących się na nim adnotacji lub pieczęci.
9 W zbiorze klasztoru Klarysek w Krakowie znajdują się cztery zdjęcia [bez sygn.].
10 W mhk znajdują się trzy zdjęcia, nr inw. mhk-fs8349/ix (il. ii),mhk-fs835o/ix, mhk-fs835i/ix,
z których dwa ostatnie omówił Wojciech Przybyszewski (Zaginione obrazy, s. 27-29).
11 W ank znajdują się trzy zdjęcia: sygn. a 1W882, a v/52iA v/430, a także 11 niesygnowanych od-
bitek (sygn. a v/i87, a v/229, a W244, a W232, a v/364, a v/415, a v/43i, a v/789, a W884,
a v/i542, a v/i543), których okoliczności powstania są nieznane. Ich jednolity wygląd, rodzaj
papieru fotograficznego oraz wspólna proweniencja wykluczają raczej, by należały one do zespołu
omawianych tu zdjęć. Zapewne zostały wykonane w jednym czasie (nie wcześniej niż w 1883 r.,
gdyż wówczas powstał ostatni z przedstawionych na nich obrazów, i nie później niż w 1912 r.,
gdyż wówczas odbitki te trafiły do ank, zob. Sprawozdanie dra St. Krzyżanowskiego Dyrektora
Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa za rok 1912, Kraków 1913, s. 12), ale być może z po-
chodzących z różnych lat negatywów Szuberta. Wśród nich jest zdjęcie z błędnie przypisanym
Świerzyńskiemu obrazem Aleksandra Gryglewskiego Kaplica Stefana Batorego, sygn. a v/232.
Agnieszka Rudnik („Saturnin Świerzyński”, s. 56-57) i Agnieszka Janczyk (Przedstawienia kaplic
w katedrze na Wawelu w twórczości Saturnina Świerzyńskiego, „Studia Waweliana”, 14, 2009,
s. 264), znając obraz Gryglewskiego tylko z reprodukcji („Tygodnik Ilustrowany”, 15,1867, s. 257),
uznały, że zdjęcie z ank przedstawia zaginiony obraz Świerzyńskiego, jednak znajdująca się
w mhk fotografia wykonana przez Walerego Rzewuskiego (nr inw. mhk-fS24o/ix) moim zda-
niem dowodzi, że przedstawiony na nim został obraz Gryglewskiego.
12 W mnk (w zbiorze Jana Matejki) znajdują się dwa zdjęcia, nr inw. mnk-ix-6oo i mnk-ix-6o6.
Za informację na ich temat dziękuję p. Agnieszce Zagrajek.
76
ARTYKUŁY
Anna Bednarek