Modus: Prace z historii sztuki (18.2018)

później, bo ok. 1340 roku, kompozycję trzech nieprzeni-
kających się trójkątów sferycznych wpisanych w okrąg47
(ii. 16). Z kolei w płycinach flankujących jedno z okien
północnej ściany chóru, niezachowanych, ale jak się wy-
daj e przekonująco zrekonstruowanych przez Sławomira
Odrzywolskiego48, zastosowano motyw leżącego czworo-
liścia na dwóch lancetkach, powtarzający się w kilku ok-
nach w Starym Sączu. Biorąc pod uwagę omówione wyżej
podobieństwa, wydaje się, że architekt, a w każdym razie
twórca detalu sądeckiego kościoła klasztornego, zaznajo-
miony był z trendami aktualnymi w architekturze połu-
dniowo-zachodnich krańców Rzeszy. Wzory te w Starym
Sączu pojawiły się na dość wczesnym etapie recepcji archi-
tektury nadreńskiej przełomu xiii/xiv wieku w Europie
Środkowej. Budowniczy zaznajomieni z tymi trendami po-
jawili się w Starym Sączu niemal równocześnie z Krako-
wem. Właśnie z Górnej Nadrenii i Alzacji, ze szczególnym
wskazaniem na warsztat katedry w Strasburgu, wywodzi się
od pewnego czasu twórców chóru katedry krakowskiej49.

14. Konstancja, katedra,
maswerk we wschodnim
ramieniu krużganka.
Fot. Jakub Adamski.

Trzeba też przypomnieć podobieństwo wsporników żeber w obydwu kościołach.
Jedyną istotną różnicą między detalami z chórów obydwu kościołów jest kształt ich
dolnej części, w Starym Sączu o formie odwróconego ostrosłupa, w Krakowie lejko-
wato wygiętych (il. 17). W obydwu realizacjach występuje jednak szereg charaktery-
stycznych szczegółów - otoczenie arkadek wyciętych w górnej części wsporników
płaskimi ramkami, ujmującymi czoła łuków, oraz prostokątne pola dookoła nich,
a także ukształtowanie nosków wypełniających arkadki, jak gdyby ze sfałdowanej
powierzchni miniaturowych nisz. Dlatego też sądzę, że należy ponownie rozważyć
może zbyt pochopnie odrzuconą przez Pencakowskiego tezę o realizacji kościoła
w Starym Sączu przez warsztat chóru katedry krakowskiej. Wobec równoczesnej
realizacji obu inwestycji tożsamość całego warsztatu należy oczywiście wykluczyć,
jednak wydaje się bardzo prawdopodobne, że przynajmniej niektórzy spośród
kamieniarzy zatrudnionych przy budowie katedry pojawili się też w Starym Sączu.
Z drugiej strony trudno sobie wyobrazić, że do Małopolski około 1320 roku przybyły
dwie odrębne, niezależnie sprowadzone z tych samych dalekich stron grupy kamie-
niarzy. Tezę o pobycie w Sączu tylko niektórych członków warsztatu katedralnego
wspiera również chyba wyłącznie architektoniczny charakter dekoracji (podczas gdy
we wschodniej części katedry stosowano też rzeźbę figuralną), a także stosunkowo

47 Ostatnio: J. Adamski, Biskupi Nanker i Jan Grot, s. 81.
48 K.J. Czyżewski, M. Walczak, Ślepe maswerki w katedrze krakowskiej, „Studia Waweliana”, 4,
1995, s. 17-23.
49 Zob. zwłaszcza T. Węcławowicz (rec.), Paul Crossley, Gothic Architecture in the Reign ofKasimir
the Great. Church Architecture in Lesser Poland 1320-1380, Kraków 1985 (Biblioteka Wawelska
nr 7), s.492, il.240, 8 map, „Folia Historiae Artium”, 23,1987, s. 165-174; idem, Gotyckie bazyliki
Krakowa, Kraków 1993, s. 33; idem, Małopolska i ziemie Ruskie Korony, w: Architektura gotycka
w Polsce, 1.1, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995, s. 68-69; J- Adamski, Rola Strasbur-
ga i Górnej Nadrenii w rozwoju xiv-wiecznej architektury sakralnej w Polsce i na Śląsku, w: Śred-
niowieczna architektura sakralna w Polsce w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji na-
ukowej zorganizowanej przez Muzeum Początków Państwa Połskiego w Gnieźnie 13-15 listopada
2013 roku, red. T. Janiak, D. Stryniak, Gniezno 2014, s. 219-222; idem, Biskupi Nanker i Jan Grot.

16

ARTYKUŁY

Piotr Pajor