Novensia: Studia i Materiały (4.1992)

Forty naddunajskie.
W okresie klaudyjsko-nerońskim najbardziej na wschód wysuniętym
fortem był nad górnym Dunajem Oberstimm. Ten fort drewniano-ziemny
(1,4 ha) został założony w latach czterdziestych i trwał w tym
kształcie do roku 69/703. Główna ulica łącząca dwie przeciwległe
bramy, dzieliła cały fort na dwie nierówne części: większą z
principia, z usytuowanym za nimi domem komendanta, magazynami,
barakami dla wojska, fabrica, mieszkaniami rzemieślników i sanita-
riuszy oraz ze szpitalem. W mniejszej części mieściły się baraki
dla wojska.
H.Schonberger traktuje obecność szpitala w forcie jako rzecz
oczywistą^, a wielkość fortu tłumaczy dwojaką funkcją całego for-
tu: jako strażnika granicy i ośrodka rozbudowanej produkcji rze-
mieślniczej na potrzeby armii działającej na wschód od Oberstimm.
Szpital był częścią jego zabudowy już w pierwszej fazie istnie-
nia tego fortu (ryc.5)5. Zaczęto go budować w fazie la, zakończono
w fazie Ib. W okresie Ic nastąpiły zmiany w forcie. W okresie II,
kiedy głównym budulcem stał się kamień, miejsce szpitala zajęło
horreum drewniane (12,73 m x 8), którego używano do końca
istnienia fortu. Budowlę szpitalną założono na planie prostokąta
(17,8 m x 11,8), z portykiem. Po każdej stronie wewnętrznego kory-
tarza o szer. 2,34 m był usytuowany rząd pomieszczeń różnej wiel-
kości od 4 m2 do 19 m2. Większe służyły pacjentom, mniejsze robią
wrażenie przedsionków ułatwiających komunikację z korytarzem,
podobnie jak w przeciętnym valetudinarium legionowym. Pokój 9 w
pobliżu wejścia do szpitala, które się nie zachowało, można uważać
- jak sugeruje Schonberger - za izbę przyjęć. Szpital położony
niedaleko od praetorium, między fabrica a kwaterami dla rze-
mieślników, znajdował się w niedużej odległości od muru obronnego,
przeciętego bramą. Z systemem odprowadzania zużytej wody łączy się
prawdopodobnie jama (z okresu la i Ib) z charakterystycznym wypeł-
niskiem, nie zaznaczonym na planie, w pobliżu narożnika szpitala.
Miała ona połączenie poprzez kanał ze wschodnią stroną valetudina-
rium, może docierała do niej woda z wnętrza 6. System doprowadza-
nia wody do fortu został starannie zbadany^.
Bardziej na wschód został wysunięty późniejszy fort Kiinzing-
-Quintana (2 ha)?. W jego dziejach wydzielono cztery okresy: I. z
ok. 90-120 r.; II. z lat 120-135; III. od przełomu lat 150/160 do
200 r.; IV. z ok. 200-242 r. W dwóch pierwszych okresach dominowało