DOI Artikel:
Kolendo, Jerzy: Inskrypcje wyzwoleńców i niewolników z Novae
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.25993#0138
132
Poza tym trzeba pamiętać, że inskrypcja to nie tylko tekst, lecz również
kamień, na którym został on wyryty. Jego rozmiary, rodzaj kamienia i ewen-
tualnie sposób zdobienia mogą dostarczyć najróżniejszych informacji. Przede
wszystkim pozwalają one na ocenę wielkości wysiłku finansowego związanego
z wystawieniem danej inskrypcji. Jest to bardzo istotne w wypadku napisów
nagrobnych niewolników i wyzwoleńców, gdyż zdobywamy informacje mówią-
ce o ich pozycji materialnej. Naturalnie, musimy pamiętać o wszystkich
ograniczeniach tej metody. Skromny nagrobek, czy też skromny pomnik
religijny nie musi świadczyć jeszcze o ograniczonych zasobach materialnych.
Również okazałość pomników może wynikać nie tylko z bogactwa danej
osoby, lecz również z chęci zademonstrowania swej pozycji społecznej, a zwła-
szcza pokazania swego sukcesu życiowego. Pokusie takiej ulegali bardzo często
właśnie wyzwoleńcy ostentacyjnie demonstujący swoje bogactwo. Symbolem
takiej postawy stała się postać literacka Trimalchiona5, który między innymi
za życia wystawił sobie monumentalny grobowiec6.
Nie tylko względy natury źródłoznawczej upoważniają do zajęcia się
inskrypcjami niewolników i wyzwoleńców z Novae. Z tego ośrodka znamy (do
1989 roku) 167 inskrypcji łacińskich i około 10 greckich7. Z tego jednak tylko
około 60 tekstów dostarcza jakichś danych o statusie społecznym i prawnym
osób w nich występujących. Dziesięć napisów wyzwoleńców i niewolników
stanowi więc w sumie dość poważną grupę.
Oto te teksty, w których występują wyzwoleńcy i niewolnicy.
1. G. Ferri, Motivi ornamentali nelfarte romana del medio e basso
Danubio, Roma 1933, s. 8, fot. 17 (bez podania tekstu napisu); Dimitroy, 56
i fot. 52; Gerov, I, 46; Velkov, s. 44—138, nr 67; JL Bulg., 314; Novae, nr 97.
Stela wysokości 2,20 m, szerokości 0,85 m. Grubość nie do określenia ze
względu na wmurowanie zabytku w ścianę Muzeum Archeologicznego w Sofii.
Cassio /Q(uinti) l(iberto) /Chresimo/patronus/ f(aciendum) c(uravit). Kasjuszowi
Chresimusowi wyzwoleńcowi Kwintusa patron zatroszczył się o wystawienie.
Opuszczenie praenomen w imieniu wyzwoleńca, które powinno pokrywać
się z praenomen patrona, jest zjawiskiem częstym w materiale inskrypcyjnym.
Wyzwoleniec nosi greckie imię Chresimus. Dalsi wyzwoleńcy Kasjusza wystę-
pują najprawdopodobniej w inskrypcji nr 5 = CIL III 758.
Brak DM oraz formuła F C wskazywałyby, zdaniem Dimitrova, na koniec
I w.
2. Dimitrov, 48 i fot. 50; I.I. Russu, Notę epigrafiche, Epigraphica, I, 1948,
s. 18 (poprawki); Gerov, I, s. 80, nr 49; Velkov, p. 44—138, nr 66 (podaje
poprawki Gerova z korpusu inskrypcji z północnej Bułgarii); IL Bulg., 315;
Novae, 98.
Stela nagrobna z wapienia wysokości 1,92 m, szerokości 0,70 m, grubości
0,30 m. W górnej części steli zaznaczony jest trójkątny fronton, w którym
znajduje się głowa Meduzy. Pole epigraficzne o wymiarach: 0,98 x 0,49 m,
Poza tym trzeba pamiętać, że inskrypcja to nie tylko tekst, lecz również
kamień, na którym został on wyryty. Jego rozmiary, rodzaj kamienia i ewen-
tualnie sposób zdobienia mogą dostarczyć najróżniejszych informacji. Przede
wszystkim pozwalają one na ocenę wielkości wysiłku finansowego związanego
z wystawieniem danej inskrypcji. Jest to bardzo istotne w wypadku napisów
nagrobnych niewolników i wyzwoleńców, gdyż zdobywamy informacje mówią-
ce o ich pozycji materialnej. Naturalnie, musimy pamiętać o wszystkich
ograniczeniach tej metody. Skromny nagrobek, czy też skromny pomnik
religijny nie musi świadczyć jeszcze o ograniczonych zasobach materialnych.
Również okazałość pomników może wynikać nie tylko z bogactwa danej
osoby, lecz również z chęci zademonstrowania swej pozycji społecznej, a zwła-
szcza pokazania swego sukcesu życiowego. Pokusie takiej ulegali bardzo często
właśnie wyzwoleńcy ostentacyjnie demonstujący swoje bogactwo. Symbolem
takiej postawy stała się postać literacka Trimalchiona5, który między innymi
za życia wystawił sobie monumentalny grobowiec6.
Nie tylko względy natury źródłoznawczej upoważniają do zajęcia się
inskrypcjami niewolników i wyzwoleńców z Novae. Z tego ośrodka znamy (do
1989 roku) 167 inskrypcji łacińskich i około 10 greckich7. Z tego jednak tylko
około 60 tekstów dostarcza jakichś danych o statusie społecznym i prawnym
osób w nich występujących. Dziesięć napisów wyzwoleńców i niewolników
stanowi więc w sumie dość poważną grupę.
Oto te teksty, w których występują wyzwoleńcy i niewolnicy.
1. G. Ferri, Motivi ornamentali nelfarte romana del medio e basso
Danubio, Roma 1933, s. 8, fot. 17 (bez podania tekstu napisu); Dimitroy, 56
i fot. 52; Gerov, I, 46; Velkov, s. 44—138, nr 67; JL Bulg., 314; Novae, nr 97.
Stela wysokości 2,20 m, szerokości 0,85 m. Grubość nie do określenia ze
względu na wmurowanie zabytku w ścianę Muzeum Archeologicznego w Sofii.
Cassio /Q(uinti) l(iberto) /Chresimo/patronus/ f(aciendum) c(uravit). Kasjuszowi
Chresimusowi wyzwoleńcowi Kwintusa patron zatroszczył się o wystawienie.
Opuszczenie praenomen w imieniu wyzwoleńca, które powinno pokrywać
się z praenomen patrona, jest zjawiskiem częstym w materiale inskrypcyjnym.
Wyzwoleniec nosi greckie imię Chresimus. Dalsi wyzwoleńcy Kasjusza wystę-
pują najprawdopodobniej w inskrypcji nr 5 = CIL III 758.
Brak DM oraz formuła F C wskazywałyby, zdaniem Dimitrova, na koniec
I w.
2. Dimitrov, 48 i fot. 50; I.I. Russu, Notę epigrafiche, Epigraphica, I, 1948,
s. 18 (poprawki); Gerov, I, s. 80, nr 49; Velkov, p. 44—138, nr 66 (podaje
poprawki Gerova z korpusu inskrypcji z północnej Bułgarii); IL Bulg., 315;
Novae, 98.
Stela nagrobna z wapienia wysokości 1,92 m, szerokości 0,70 m, grubości
0,30 m. W górnej części steli zaznaczony jest trójkątny fronton, w którym
znajduje się głowa Meduzy. Pole epigraficzne o wymiarach: 0,98 x 0,49 m,