DOI article:
Sarnowski, Tadeusz: Wykopaliska w południowo-wschodniej części principia w Novae : kampanie 1995, 1996
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.41868#0115
Tadeusz Sarnowski
WYKOPALISKA W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ
CZĘŚCI PRINCIPIA W NOYAE. KAMPANIE 1995, 1996
Wykopaliska 1995 i 1996 r. w reprezentacyjnym, południowym skrzydle flawij-
skiej budowli komendantury legionu I Italica (ryc. 1) z dziewięcioma pomiesz-
czeniami (A — kaplica sztandarów z dwoma małymi skarbcami [Fw i Fz], Bw, Cw,
Ew, Bz, Cz, Ez) administracyjnymi, klubowymi i kultowymi oraz dwoma korytarzami
(Dw, Dz) prowadzącymi do tylnej części obozu (praetentura), w której znajdował
się dom legata legionu (praetorium), były skoncentrowane przede wszystkim na
pomieszczeniach Bw do Ew (ryc. 2, 3) i na niewielkiej powierzchni przylegającej
części bazyliki1.
W pomieszczeniu Bw, które zapewne na początku III w. otrzymało piwnicę
hypokaustyczną i do którego dobudowano wtedy od południa duże praefurnium,
stwierdzono, iż ogrzewane posadzki były prawdopodobnie tylko w południowej
i wschodniej części wnętrza. Do takiego wniosku skłania m.in. bieg ściany oporowej
w kształcie odwróconej litery L, rekonstruowany na podstawie dwóch prześledzonych
sondażowo odcinków murów. Ceglane słupki (pilae) podtrzymujące kwadratowe,
również ceglane płyty podwieszonej posadzki (suspensura), którą pokrywała gruba
warstwa zaprawy z okruchami drobno tłuczonej ceramiki budowlanej, odkryto
w północno-wschodnich i w południowych narożnikach pomieszczenia. Dają się
wyróżnić co najmniej dwa remonty piwnicy hypokaustycznej. Drugą przesłankę
przedstawionego wniosku stanowią ślady pionowego ogrzewania ścian. Chodzi
o odłamane, żelazne elementy w kształcie litery T, na których pierwotnie były za-
mocowane poziomo terakotowe rurki wspierające wewnętrzne ogrzewane ścianki
i oddzielające je od nośnych murów pomieszczenia. Pozostałości żelaznych elemen-
tów należących do tego systemu tkwią w fugach między blokami ścian wschodniej
i południowej; w ścianie zachodniej stwierdzono ich obecność tylko w partii połud-
niowej.
Ściany kilkakrotnie odnawianego pomieszczenia Bw pokrywał malowany na
czerwono tynk. W jednym z końcowych okresów użytkowania pomieszczenia jego
sufit był wyłożony cienkimi płytami marmurowymi. Zachował się jeden żelazny
element służący do przytwierdzenia płyty do belek stropu oraz kilka fragmentów
samych płyt. W przedniej części pomieszczenia stał obok wejścia profilowany ołtarz
WYKOPALISKA W POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ
CZĘŚCI PRINCIPIA W NOYAE. KAMPANIE 1995, 1996
Wykopaliska 1995 i 1996 r. w reprezentacyjnym, południowym skrzydle flawij-
skiej budowli komendantury legionu I Italica (ryc. 1) z dziewięcioma pomiesz-
czeniami (A — kaplica sztandarów z dwoma małymi skarbcami [Fw i Fz], Bw, Cw,
Ew, Bz, Cz, Ez) administracyjnymi, klubowymi i kultowymi oraz dwoma korytarzami
(Dw, Dz) prowadzącymi do tylnej części obozu (praetentura), w której znajdował
się dom legata legionu (praetorium), były skoncentrowane przede wszystkim na
pomieszczeniach Bw do Ew (ryc. 2, 3) i na niewielkiej powierzchni przylegającej
części bazyliki1.
W pomieszczeniu Bw, które zapewne na początku III w. otrzymało piwnicę
hypokaustyczną i do którego dobudowano wtedy od południa duże praefurnium,
stwierdzono, iż ogrzewane posadzki były prawdopodobnie tylko w południowej
i wschodniej części wnętrza. Do takiego wniosku skłania m.in. bieg ściany oporowej
w kształcie odwróconej litery L, rekonstruowany na podstawie dwóch prześledzonych
sondażowo odcinków murów. Ceglane słupki (pilae) podtrzymujące kwadratowe,
również ceglane płyty podwieszonej posadzki (suspensura), którą pokrywała gruba
warstwa zaprawy z okruchami drobno tłuczonej ceramiki budowlanej, odkryto
w północno-wschodnich i w południowych narożnikach pomieszczenia. Dają się
wyróżnić co najmniej dwa remonty piwnicy hypokaustycznej. Drugą przesłankę
przedstawionego wniosku stanowią ślady pionowego ogrzewania ścian. Chodzi
o odłamane, żelazne elementy w kształcie litery T, na których pierwotnie były za-
mocowane poziomo terakotowe rurki wspierające wewnętrzne ogrzewane ścianki
i oddzielające je od nośnych murów pomieszczenia. Pozostałości żelaznych elemen-
tów należących do tego systemu tkwią w fugach między blokami ścian wschodniej
i południowej; w ścianie zachodniej stwierdzono ich obecność tylko w partii połud-
niowej.
Ściany kilkakrotnie odnawianego pomieszczenia Bw pokrywał malowany na
czerwono tynk. W jednym z końcowych okresów użytkowania pomieszczenia jego
sufit był wyłożony cienkimi płytami marmurowymi. Zachował się jeden żelazny
element służący do przytwierdzenia płyty do belek stropu oraz kilka fragmentów
samych płyt. W przedniej części pomieszczenia stał obok wejścia profilowany ołtarz