Novensia: Studia i Materiały (11.1998)

Krzysztof Domżalski

TERRA SIGILLATA Z KOMENDANTURY W NOVAE
Wypełnisko jamy nr 4

W trakcie wykopalisk w latach 1991 (sondaż) i 1995-1996 pod pomieszczeniami
Cw i Dw w południowo-wschodniej części principia legionu I Italica odkopano
prostokątnąjamę1, w której wypełnisku (warstwy j-k)2 znaleziono 19 fragmentów
ceramiki typu terra sigillata. Dwa fragmenty terra sigillata: nr kat. 4 i 5, wydobyto
z warstwy (i) bezpośrednio nad wypełniskiem. Warstwa ta miała charakter niwela-
cyjny lub podsypki pod posadzkę. Obecność w tejże warstwie wymienionych dwóch
fragmentów terra sigillata, a także naczynia cienkościennego z warsztatu w Lyon
(Lugdunum)3, współczesnych materiałowi wypełniska, wskazuje, że warstwa (i) jest
związana chronologicznie z powstaniem i zasypaniem jamy nr 4.
Znalezione zabytki terra sigillata pochodzą z trzech dużych ośrodków produkcji
tej kategorii ceramiki stołowej w I w. n.e.: z Azji Mniejszej (Tralles), Italii (Arretium)
oraz południowej Galii (Millau-LaGraufesenąue, starożytne Condatomagus). Podana
kolejność odpowiada chronologicznej sekwencji napływu najwcześniejszych form
naczyń z tych ośrodków. Wszystkie fragmenty należą do naczyń tzw. sigillaty
„gładkiej”, tj. wykonanych bez użycia matryc i nie posiadających dekoracji reliefowej.
Są to więc talerzyki, miseczki i małe mortaria dekorowane najbardziej popularnymi
technikami: ruletowaniem oraz żłobkowaniem pojedynczych lub podwójnych linii
w postaci koncentrycznych okręgów na dnie naczyń i na ściankach. Dwa naczynia
(kat. nr 5 i 14) zawierają stemple garncarskie z inskrypcjami.

Sigillata wschodnia В

Naczynia sigillaty wschodniej В (Eastern sigillata В = ESB)4, nazywane błędnie
w starszej literaturze ceramiką samijską5, produkowano w zachodniej części Azji
Mniejszej, najprawdopodobniej w Tralles (współczesne miasto Aydin), w dolinie
Meandra6. Produkcja trwała od początku I w. n.e. do drugiej połowy (końca?) II w.
Eksport nasila się od czwartej ćwierci I do połowy II w. Dystrybucja naczyń kon-