DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.33707#0021
8
kurńrstów saskich, założonym przez księcia JanaFryderyka jeszcze w t$35 roku. Książę
sprowadził ńamandzkiego gobetinnika Henryka von der Hohenmue!. Warsztat ten, d!a
którego kartony robił Cranach, znajdował się zrazu w Weimarze, a!e wkrótce został
przeniesiony do Torgau, a stamtąd, w końcu 1551 roku, zdaje się do Drezna. Henryk
von der Hohenmue! (J* przed 1563) pracował jeszcze w każdym razie w 1552 roku
a więc na rok przed wizytą Zygmunta Augusta u Mikołaja Radziwiłła w Wünie. War-
sztaty saskie pracowały nietyłko d!a dworu saskiego, a!e i d!a innych dworów ksią-
żęcych
Z przytoczonycli przykładów widac, że przywóz gobelinów do Po!ski w XV!
wieku był poważny, a chyba nie zaczął się dopiero z początkiem tego wieku. Fakt,
że zapotrzebowanie gobehnów w kraju naszym było duże, czego właśnie wspomniany
przywóz dowodzi, da!ej okohczność, że prawie wszyscy książęta niemieccy, rnieh
nadwornych gobehnników, których przeważnie z Nider!andów sprowadzati, wreszcie stwier-
dzenie istnienia w tym czasie gobeiinników w Gdańsku s, wszystko to nasuwa pytanie,
czy w Potsce, poza Gdańskiem, przemysł ten istniał, czy nie. Swieykowski pisze wprawdzie
w odniesieniu do XVI wieku, że lustracje ówczesne przytaczają ogromną i!ość najróżniej-
szych rzemieś!ników, między którymi znajdujemy krumpnerów czyh hafciarzy, knapów czyh
sukienników. kobierników, płócienników, szpa!erników, (którzy wyrabiah t. zw. *race. czyli
arasy) i tkaczy *, a!e nie cytuje dokładniej źródła, z którego zaczerpnął tak ważną d!a
nas wiadomość o szpa!ernikac)t wyrabiających *race< czyh arasy, a zatem gobeliny. Po-
nieważ wiadomo mi, że ś. p. Swieykowski nie robił w tym kierunku specja!nych poszu-
kiwań archiwalnych, !ecz wyłącznie ograniczył się do drukowanej literatury, dotyczącej
tkanin i haftów, wnoszę więc, że w tym wypadku. jak w ty!u innych, poszedł za Kołacz-
kowskim, którego bałamutne nieraz dzieło, f .s,s'///^/
w <ź//w//ę/' A'oA'z'z', wymienia w wykazie prac, z których korzystał. Kołaczkowski we wstępie
do tego dzieła " przytacza, również źródła dokładnie nie wskazując, rękodzieiników róż-
nych kategoryj, którzy pracowah w połowie XVI wieku w miastach naszych; są między
nimi »szpa!ernicy (wyrabiah gobehny czyli arasy a!bo szpa!ery)<. Wstawione w nawias
objaśnienie, to oczywiście dodatek sarnego Kołaczkowskiego. Innym tękodziełom nie
szczędzi także objaśnień tego rodzaju. Dowo!na ta interpretacja, wysnuta z faktu, że
i gobehny niekiedy szpalerami nazywano, zadziwia tem więcej, że Kołaczkowskiemu
dobrze wiadomo, co owi szpaternicy wyrabiah, pisze bowiem o nich obszerniej w tej
samej książce na innem miejscu To niekrytyczne, od Kołaczkowskiego przejęte obja-
śnienie, Świeykowski nadto zmienił, wstawiając wyraz *race< zamiast arasy, zapewne pod
wpływem cytowanego zaraz poniżej testamentu Zygmunta Augusta k którym król oprócz
* H. G ô b e t, /////«/<*// '/<??' /«////, //"^'f "f" 7/^/^ MMd/ //"
y<?^<??77? 7o-f<r</?-f<r^y /!Y<77<«<fy^<r/7<r yYf'r Æf E, z. Leipzig 1921. pp. 70—yó.
^ Ibidem, p. 80.
^ H. Schmitz, <^7- Berlin 1922. pp. 1Ó2 i 342 cytat 27.
^ E. Świeykowski, Z<?7yy ^<z<r/w<z z ,%<z/Yg?-.sY'wa. Kraków 190Ó. p. 78.
^ J. Koiaczkowski, /y^<r<? ^ jń7*3<r77^^M / <^<??f77<y* 7^/j<r<r. Kraków 1888. p. 22.
Cf. tegoź autora fCż'ćz<-z<?7//<?y<rź <7 / 7Y^<?<Z3^/<7<*^ w 7W.y<r<f. /^7*3<r^/^</ A
Warszawa 1881. p. 68, oraz odbitka, p. 4.
cj. Koiaczkowski, ff^*<z<Y<7777<7yir7* j?^7>7-3<f777yj^ etc. p. 390.
? E. Świeykowski, o. c. p. 79.
kurńrstów saskich, założonym przez księcia JanaFryderyka jeszcze w t$35 roku. Książę
sprowadził ńamandzkiego gobetinnika Henryka von der Hohenmue!. Warsztat ten, d!a
którego kartony robił Cranach, znajdował się zrazu w Weimarze, a!e wkrótce został
przeniesiony do Torgau, a stamtąd, w końcu 1551 roku, zdaje się do Drezna. Henryk
von der Hohenmue! (J* przed 1563) pracował jeszcze w każdym razie w 1552 roku
a więc na rok przed wizytą Zygmunta Augusta u Mikołaja Radziwiłła w Wünie. War-
sztaty saskie pracowały nietyłko d!a dworu saskiego, a!e i d!a innych dworów ksią-
żęcych
Z przytoczonycli przykładów widac, że przywóz gobelinów do Po!ski w XV!
wieku był poważny, a chyba nie zaczął się dopiero z początkiem tego wieku. Fakt,
że zapotrzebowanie gobehnów w kraju naszym było duże, czego właśnie wspomniany
przywóz dowodzi, da!ej okohczność, że prawie wszyscy książęta niemieccy, rnieh
nadwornych gobehnników, których przeważnie z Nider!andów sprowadzati, wreszcie stwier-
dzenie istnienia w tym czasie gobeiinników w Gdańsku s, wszystko to nasuwa pytanie,
czy w Potsce, poza Gdańskiem, przemysł ten istniał, czy nie. Swieykowski pisze wprawdzie
w odniesieniu do XVI wieku, że lustracje ówczesne przytaczają ogromną i!ość najróżniej-
szych rzemieś!ników, między którymi znajdujemy krumpnerów czyh hafciarzy, knapów czyh
sukienników. kobierników, płócienników, szpa!erników, (którzy wyrabiah t. zw. *race. czyli
arasy) i tkaczy *, a!e nie cytuje dokładniej źródła, z którego zaczerpnął tak ważną d!a
nas wiadomość o szpa!ernikac)t wyrabiających *race< czyh arasy, a zatem gobeliny. Po-
nieważ wiadomo mi, że ś. p. Swieykowski nie robił w tym kierunku specja!nych poszu-
kiwań archiwalnych, !ecz wyłącznie ograniczył się do drukowanej literatury, dotyczącej
tkanin i haftów, wnoszę więc, że w tym wypadku. jak w ty!u innych, poszedł za Kołacz-
kowskim, którego bałamutne nieraz dzieło, f .s,s'///^/
w <ź//w//ę/' A'oA'z'z', wymienia w wykazie prac, z których korzystał. Kołaczkowski we wstępie
do tego dzieła " przytacza, również źródła dokładnie nie wskazując, rękodzieiników róż-
nych kategoryj, którzy pracowah w połowie XVI wieku w miastach naszych; są między
nimi »szpa!ernicy (wyrabiah gobehny czyli arasy a!bo szpa!ery)<. Wstawione w nawias
objaśnienie, to oczywiście dodatek sarnego Kołaczkowskiego. Innym tękodziełom nie
szczędzi także objaśnień tego rodzaju. Dowo!na ta interpretacja, wysnuta z faktu, że
i gobehny niekiedy szpalerami nazywano, zadziwia tem więcej, że Kołaczkowskiemu
dobrze wiadomo, co owi szpaternicy wyrabiah, pisze bowiem o nich obszerniej w tej
samej książce na innem miejscu To niekrytyczne, od Kołaczkowskiego przejęte obja-
śnienie, Świeykowski nadto zmienił, wstawiając wyraz *race< zamiast arasy, zapewne pod
wpływem cytowanego zaraz poniżej testamentu Zygmunta Augusta k którym król oprócz
* H. G ô b e t, /////«/<*// '/<??' /«////, //"^'f "f" 7/^/^ MMd/ //"
y<?^<??77? 7o-f<r</?-f<r^y /!Y<77<«<fy^<r/7<r yYf'r Æf E, z. Leipzig 1921. pp. 70—yó.
^ Ibidem, p. 80.
^ H. Schmitz, <^7- Berlin 1922. pp. 1Ó2 i 342 cytat 27.
^ E. Świeykowski, Z<?7yy ^<z<r/w<z z ,%<z/Yg?-.sY'wa. Kraków 190Ó. p. 78.
^ J. Koiaczkowski, /y^<r<? ^ jń7*3<r77^^M / <^<??f77<y* 7^/j<r<r. Kraków 1888. p. 22.
Cf. tegoź autora fCż'ćz<-z<?7//<?y<rź <7 / 7Y^<?<Z3^/<7<*^ w 7W.y<r<f. /^7*3<r^/^</ A
Warszawa 1881. p. 68, oraz odbitka, p. 4.
cj. Koiaczkowski, ff^*<z<Y<7777<7yir7* j?^7>7-3<f777yj^ etc. p. 390.
? E. Świeykowski, o. c. p. 79.